Ja, laten we hier beginnen. Want deze, die hebben jullie op video gehad. En die staat ook op mijn website.
Dit is de uitleg zoals ik hem eigenlijk, ik denk twee, drie jaar lang steeds gegeven heb. Die gebaseerd is op de ladder die Deb Dana ontwikkeld heeft. En Deb Dana werkt samen met Steven Poortjes, die de polyfagaal ontwikkeld heeft. En zij heeft eigenlijk een variant voor therapie bedacht. Zij heeft eigenlijk de polyfagaaltheorie zo omgevormd dat je hem in therapie kunt gebruiken.
Maar dat houdt ook in dat er eigenlijk een hele grote nadruk op de dysregulatie ligt, op de ontregeling van je zenuwstelsel. Zij heeft hier een stukje veilig en dan is er eigenlijk heel veel nadruk op, hé, wat als het misgaat, wat als je zenuwstelsel signaal onveilig geeft. En dan staat er hieronder nog wel heel klein ook de gecombineerde staten van als je je wel veilig voelt. Ventral en sympathisch, ventral en dorsal. En ik merkte op een gegeven moment in de workshops die ik geef en de mensen die ik zie.
Die komen niet specifiek met een heel probleem voor therapie. Dus ik dacht, nou het is eigenlijk fijner als er iets meer balans in komt. Dus ik heb daar een poosje over zitten nadenken.
En toen ben ik eigenlijk tot een ander model gekomen. waarin ook de drie staten terugkomen, maar net even op een andere manier. Wat je hier ziet is dat eigenlijk de drie staten hier staan. Dit is de centrale staat, de staat van het sociale deel. nieuwste deel, evolutionair gezien, van je zenuwstelsel.
Dan is dit de sympathische laag. De laag gaat over beweging, actie, mobilisatie. En onderaan zie je de dorsale laag.
En dat gaat eigenlijk over verstilling, over immobilisatie, over stilte, stilstand. En ik heb dan het onderscheid gemaakt tussen wanneer je zenuwstelsel signaal onveilig geeft en wanneer je zenuwstelsel genoeg veiligheidssignalen krijgt. Ik heb hem vrij leeg gelaten, we gaan hem straks samen verder invullen voor jezelf.
Maar dat houdt in en dan beginnen we even met de onveilige kant. En dit is eigenlijk een stukje wat erbij is gekomen. Want je kunt ook in je sociale zenuwstelsel toch onveiligheid. ervaren. Deb Dana en Steven Portjes hebben dat een beetje buiten hun model gelaten, omdat het nog niet met onderzoek onderbouwd is.
Maar een heleboel traumatherapeuten nemen deze staat eigenlijk wel mee. En in het Engels heet het vaak a piece of a fawn. Het houdt eigenlijk in dat je op sociaal gebied dingen gaat doen. Om je veiliger te laten voelen, om te kijken van hey, ik voel me een beetje ongemakkelijk, het is misschien een beetje dat ik denk oeh, gaat het goed?
Dus je gaat misschien iemand naar de mond praten, extra goed je best doen. Vaak in werksituaties zien we dit. Dit is ook het stuk waar competitie zit. Dus dat is in onze maatschappij heel erg ingebed. Om in het sociale deel in competitie te zijn.
Maar dat is wel een lichte... ontregeling van je zenuwstelsel eigenlijk. Ik merkte dat bijvoorbeeld als ik spelletjes speelde met mijn dochter, die vond dat in het begin heel moeilijk. Zeker als er een competitie element in zit.
Want dat competitie element, dat begint heel speels en heel ontspannen, maar dat wordt groter en groter en groter. En ik merkte bij haar, en ik heb dat bij veel kinderen gezien, dat ontlaat zich op een gegeven moment in een sympathische respons van ik wil niet meer spelen, of boos. Proostheid, dat soort dingen.
En dat begint dus eigenlijk al hier. Maar deze hebben we vaak niet zo door als een ontregeling, omdat het zo normaal is in onze cultuur om hier te zijn. Dus die komt erbij. Nou, dit is de sympathische ontregeling.
Sympathisch als je je onveilig voelt. Het komt eigenlijk overeen met wat ik hier steeds heb uitgelegd. Dus dat houdt in je vecht en je vluchtrespons. Dat je in je vecht bijvoorbeeld voelt dat je hart sneller gaat kloppen, dat je meer in de actie komt. je merkte zoals ik net, dan ga je je verslikken struikelen over je woorden je wil eigenlijk sneller dan dat je kunt bijbenen je gaat heel hard werken bijvoorbeeld wat uiteindelijk dan vaak in een burn-out op een burn-out uitloopt en dit is de dorsaal ontregeld en dat is eigenlijk dezelfde dorsaal als we hier hebben die dorsaal waarin je ontregeld bent waarin je in die shutdown gaat waarin je je lijf in de Overstilling gaat uiteindelijk vaak in de depressie, dissociatie, dat je voelt van nou, ik ben er niet meer helemaal.
En veel mensen kunnen hier nog prima functioneren. Ik heb hier zelf jarenlang in kunnen functioneren, want dan leer je jezelf aan. om je je hersens nog zo aan te houden dat het lijkt alsof je normaal functioneert maar vaak merk je het dan als je uit je werk thuis komt of niet meer met anderen bent of als je zodra je in je veilige situatie komt zul je merken van oh ja opeens is alle energie weg ik heb nergens zin in en ik kom steeds moeilijker uit mijn bed Dat is de dorsale ontregeling.
Dan kun je ook in diezelfde drie staten zijn, terwijl je genoeg veiligheidssignalen krijgt, terwijl je je zenuwstelsel zich veilig voelt. Ik wilde hier een stukje invoegen in de video, want ik merkte dat ik het niet zo heel uitgebreid verteld had. Want ik denk dat het belangrijk is om je te realiseren van waarom is het nou zo belangrijk om ook aandacht te hebben voor de gereguleerde kant van je zenuwstelsel, de kant wanneer je je wel veilig voelt. Ik heb de afgelopen jaren gemerkt dat het heel erg helpt om juist die veilige kant... te oefenen, daarmee te spelen, daarmee bezig te zijn, die kant eigenlijk te verstevigen en te verdiepen door iedere keer weer die veilige trap van je zenuwstelsel te lopen.
Ik heb ook verschillende werkwijzes, daarvoor ontwikkeld verschillend aanbod, waarin mensen eigenlijk kunnen oefenen en kunnen spelen met hoe kan ik nou aan die veilige kant van die ladder blijven. Zo bied ik onder andere Ritual Play aan, wat eigenlijk een hele mooie kans is om Die veilige kant te bewandelen en ook de oefeningen die we binnen het Wilfransent doen, die zijn eigenlijk gericht op het oefenen van je veiligheid van je gereguleerd zenuwstelsel en dan vooral met behulp van co-regulatie die zo belangrijk is voor je zenuwstelsel. Dus dat maakte dat ik eigenlijk die evenwijdige trap wilde creëren waarin duidelijk wordt dat Ook die veilige kant een belangrijke functie heeft. Dus je kunt een soort van overfocus op de onveilige kant hebben, waar je dan eigenlijk vanaf zou willen.
Wat niet echt haalbaar gaat worden, want het is natuurlijk een nodig. Maar je kunt ook de focus leggen op, oh ja, hoe kan ik mijn veilige kant verstevigen? Hoe kan ik zorgen dat ik daar genoeg tools heb? Hoe kan ik iedere keer weer dat pad in mijn zenuwstelsel belopen?
Waardoor dat beter toegankelijk wordt en makkelijker. waardoor dat makkelijk in gang gezet wordt. Dus dat maakt eigenlijk dat ik belang van ook die veilige kant graag wil benadrukken.
Nou, veel plezier met verder kijken. Doei! Nou, dan kom je hier in het centrale deel en dat is eigenlijk wat Debdena hier beschreven heeft.
Je voelt je gewoon veilig, je kunt in verbinding zijn, je kunt contact maken. Op het moment dat je je veilig blijft voelen en er komt meer sympathische energie, dat was bij mij eigenlijk net een beetje, want ik ben heel enthousiast om hier te zijn vandaag, er komt meer sympathische energie bij, dus ik merk van, oh ja, mijn lijf gaat een beetje bewegen. Ik word hier ook speelser. Ik ga hier misschien een beetje plagen of een beetje uitdagen of misschien wil ik wel dansen. In beweging zijn.
Mijn lijf voelt van, oh ja, ik wil wat. Ook als je buiten de zon ziet schijnen en je hebt de neiging, ik wil naar buiten, kan ook. Oh, daar komt wat sympathische drijf bij.
Dus daar kun je prima met sympathische energie zijn, terwijl je je veilig genoeg voelt. Je kunt ook naar de zaal gaan, terwijl je je veilig voelt. En het is stapje voor stapje. En daarin zul je merken, veel mensen hebben dat in de zomer meer, dat je voelt van, oh ja, ik kom echt tot rust.
Ik ontspan meer. Ik kan normaal heel goed hier zijn en ik merk nu, ik heb eerst covid gehad, toen 11 kittens. een verhuizing en nou ja toen moest die hele verhuizing nog opgeruimd en ik merk van oh ja mijn vermogen om hier te zijn dat is even wat minder aanwezig en het komt wel weer en het is heel interessant om te merken van oh ja als je dus heel lang hier bent geweest is het soms moeilijk om nog te zakken Heel veel mensen doen dat zakken, ook met bepaalde stoffen. Bijvoorbeeld, stel dat ik hier ben of hier ben in dorsaal. Ik ben echt een beetje in die immobilisatie.
moe. Wat helpt dan? Koffie. In onze maatschappij doen we dat voortdurend.
Want koffie zorgt dat er wat meer adrenaline en cortisol wordt aangemaakt en dat er wat meer sympathische energie vrijkomt. Het is een soort van hulpmiddel om eruit te bewegen. Ik zeg altijd, het is niet heel handig om dat veelvuldig in te zetten.
En hele lange periodes. Want je put daarmee je lijf wat uit. Dat lijf geeft gewoon het signaal van, hé, ik heb rust nodig en je gaat in de actie. Dat wil niet zeggen dat ik nooit koffie drink.
Maar als ik koffie drink, dan geniet ik ervan en dan weet ik wel wanneer ik hem inzet. Zoals nu weet ik van... van mezelf, nou, ik ben vandaag nog steeds een beetje moe...
na mijn verhuizing, dus ergens gaat er een kopje koffie in. Maar ik ga heel goed in mijn lijf voelen van wanneer. Dan, wanneer gun ik mezelf even een beetje extra sympathische energie?
Wanneer is die nuttig? Vanochtend voelde ik van nou, ik ben nog wel een beetje beweeglijk, dan ga ik geen koffie nemen. Andersom gebruiken veel mensen bijvoorbeeld alcohol. Om, als ze hier in die sympathische laag zitten...
En ze willen gaan slapen, dan zul je naar je douchesaal moeten. Want dat is waar je rust krijgt in je slaap. En voor veel mensen is het lastig om dat zelf te reguleren.
Alcohol helpt dan om daarheen te gaan. heen te reguleren. Daarmee ga ik geen alcohol promoten, alleen maar zeggen van, eigenlijk heeft iedereen daar vaak al dingen in gevonden om dat te helpen reguleren. Alleen kan het fijn zijn om een uitgebreidere toolbox te hebben, zodat je niet afhankelijk bent van allerlei middelen buiten jezelf.
En voor mij helpt het heel erg om niet te zeggen, oh dat mag dan niet. Nee, het is handig als je weet van, wat doet het en wanneer zet ik het in? Op het moment dat jij op kantoor werkt en dat dodelijk vermoeiend vindt en daardoor acht koppen koffie per dag nodig hebt om jezelf uit de dissociatie te houden, ja, dat is best wel uitputtend voor je lichaam. Op een gegeven moment gaat je lijf dat niet meer leuk vinden.
Dus het is goed om je te realiseren, oh ja, als ik nu beslis om dat te doen, weet het dat mijn lijf dit niet eeuwig gaat volhouden. Dus zo kun je verschillende dingen gebruiken om daarin te shippen. Shiften.
Maar er zijn vast ook een heleboel dingen die jullie daarin gebruiken. Dan gaan we straks ook kijken van, oh ja, wat helpt mij om daar bijvoorbeeld uit te komen. Bij mij helpt altijd alleen zijn als ik erg in mijn sympaticus zit.
Dan heb ik vaak even tijd alleen nodig. Tuinieren zijn dingen die mij altijd helpen. Lezen.
Ik heb straks ook een lijstje met mijn voorbeelden, zodat je even wat ideeën kunt opdoen. Dus we gaan straks kijken van, oh ja, wat... Hoe ziet het er bij mij uit? Daar gaan we mee beginnen. Wat zijn de dingen die maken dat ik ontregeld begin te raken?
En ook, wat zijn dan mijn hulpbronnen? Hoe kom ik eruit? Je zei zo mooi, mijn instrumentenkoffer.
Wat is dan mijn instrumentenkoffer? En die gaan we zelfs onderverdelen in, in welke staat zit ik en welk instrument helpt dan hier het beste? Weet je, als ik bijvoorbeeld hier in een dorsale ontregeling zit, dan ligt het er ook aan hoe diep ik... daarin zit. Als ik een lichte dorsale ontregeling heb, dan kan ik nog vrij makkelijk toch even in beweging komen.
Dan ga ik even een rondje wandelen of dan stap ik even op de fiets, dan ga ik even iets doen. Maar als die ontregeling al veel zwaarder is, dan helpt het om tegen mezelf te zeggen je hoeft niet uit bed, maar je gaat alleen een kopje thee voor jezelf maken. Dus dan hoef ik alleen naar de waterkoker te lopen.
Dat is dan het enige wat mij helpt. Dat is dan een veel kleiner scherm. stapje, dan misschien die wandeling of die vriendin bellen, wat op dat moment onmogelijk lijkt.
Dus je kunt ook in hoeveel energie kost iets, variëren in hé, wat zijn al mijn hulpbronnen? En wanneer kan ik nou welke inzetten? Dus dat is zo'n voorbeeld van hier. Wat ik ook nog wilde vertellen is, wat belangrijk is in de polyfagaal theorie, is dat het is gebaseerd op drie principes.
Het eerste, en dat is eigenlijk een term die Steven... poortjes bedacht heeft, dat heet neuroceptie. We kenden al perceptie, dat je eigenlijk iets waarneemt met je bewustzijn. En neuroceptie is het onbewuste scannen wat je lichaam eigenlijk in je zenuwstelsel dus de hele tijd doet. En het scant op drie plekken eigenlijk, die staan hier aan het eind.
Het scant in je lichaam, hé wat gebeurt er? Dat houdt dus in dat als ik last heb van mijn darmen, als ik hoofdpijn heb, als er van binnen iets niet helemaal lekker is, dan krijg je... je ook onveiligheidssignalen en dan raak je zenuwstelsel ontregeld. Als je een hersenschudding hebt gehad, zal je lichaam vanzelf onveilig signaal geven.
Ik was behoorlijk ziek van COVID en ik merkte van, oh, mijn lijf is ongeveer Vijftrekt iedere keer naar dorsaal. Het geeft iedere keer het signaal onveilig, want er gebeurt van alles in mijn lichaam. Het scant ook in relatie tussen mensen.
Hé, wat gebeurt er in dit contact? En dat gebeurt dus niet bewust met je hoofd, maar dat is je zenuwstelsel. Het let op, hé, wat is de gezichtsmimiek?
Wat is de houding van die ander? Is dit contact nog goed? Je ziet dat bij dieren heel mooi.
Die doen dat heel sterk. Die kijken heel erg naar het non-verbaal. Er werd zo mooi ook even gezegd.
Het begin van, oh, als ik tegenover iemand sta, dan gaat er automatisch zo'n sociale glimlach. Maar je zult dieren dat ook zien doen, bijvoorbeeld, als ze kennis maken, als ze elkaar ontmoeten. Die kunnen non-verbaal zien van, hé, is dit... nog spelen of wordt dit vechten?
En wat jij eigenlijk doet, is je zet je jouw centrale deel in, jouw sociale deel, daarmee ga je veiligheidssignalen afgeven. En door veiligheidssignalen af te geven, zal die ander minder snel ontregeld raken en zich veiliger voelen en jij tegelijkertijd ook. Dus het is eigenlijk een hele natuurlijke respons om veiligheidssignalen naar elkaar te geven. Op het moment dat je dat niet meer doet, zullen er meer triggers komen van hé, is dit wel veilig? Meer alertheid, meer dat.
En je ziet dat in de natuur ook. Dus het is een heel biologisch gebeuren wat er gewoon ontstaat. En dan kun je denken van, oh ja, mag dat dan niet? Ga ik je tegenvechten?
Kijk, als je het extreem doet, dan komt... kom je hier in de ontregeling. Maar een bepaalde hoeveelheid veiligheidssignalen is heel natuurlijk en heel normaal eigenlijk om aan elkaar te geven. Op het moment dat mensen voortdurend op hun telefoon zitten bijvoorbeeld, geeft dat vaak heel veel onveiligheidssignalen af.
Ik merkte toen mensen mondkapjes gingen dragen, dat ik veel meer onveiligheidssignalen kreeg en veel minder signalen van veiligheid, omdat ik niet meer de hele tijd... hele mimiek kon zien en dat gebeurde onbewust dus ik ging me onbewust een beetje onbehaaglijk voelen dat dat ik me realiseerde van oh ja dat is wat er gebeurt dus dat is eigenlijk een heel natuurlijk een mechanisme biologisch mechanisme waar je een beetje op wil letten is van oh ja in hoeverre gaat het in extreme vorm in daarbij hebben we allemaal spiegelneuronen in ons lichaam en spiegelneuronen Die zorgen ervoor dat als er bij jou iets gebeurt, dat ik dat kan voelen. Als de ene heel veel verdriet heeft, dan voel je waarschijnlijk in je eigen lijf ook dingen. Als de ander heel enthousiast en blij is, dan voel je in je eigen lijf ook dingen. Dat zijn die spiegelneuronen die eigenlijk de staat van zijn van die ander.
Weer kaatsen in jouw lijf, waardoor je informatie krijgt. Hé, wat gebeurt daar? En vaak zeggen we dan van, oh ja, als ik bij diegene geweest ben, dan voel ik me altijd zo ellendig.
Maar dan kun je je afvragen, hé, wat gebeurt er? Voelt die ander zich ellendig? Pik ik daar wat op? Gebeurt er hier iets?
in wat er dus onbewust wordt waargenomen. Dus dat is wel, ik vind dat zelf wel een hele mooie. Mensen die heel sensitief zijn, hebben vaak goed ontwikkelde spiegelneuronen.
En dan is de vraag, kun je ze op een positieve manier... positieve manier inzetten of wordt het een ontregeling uiteindelijk? Eigenlijk wordt het niet een ontregeling, maar je voelt je onveilig. En dan gaan die spiegelneuronen harder werken, harder werken, harder werken.
Dus dan is de kunst niet om iets aan die spiegelneuronen te doen, maar om te zorgen dat jij je veiliger gaat voelen. Ja, ik kom zo even bij je. Want je voelt je niet alleen onveilig als je...
signalen van onveiligheid krijgt. Je voelt je ook onveilig als je te weinig veiligheidssignalen krijgt. En dat wordt er vaak vergeten.
Dus we hebben echt hele bewuste signalen van veiligheid nodig om ons veilig te kunnen blijven voelen. Ik maak dit heel even af en dan kom ik zo even. Want ik was aan het vertellen, die neuroceptie die scant dus in je lichaam, tussen mensen en ook in de wereld om je heen.
Dus als er in de buitenwereld dingen gebeuren die jou... systeem opneemt, dan checkt het ook, hé, is het veilig, is het onveilig, is het veilig, is het onveilig. Dus dat is wat er gebeurt. Om je veilig te kunnen voelen zijn er drie dingen essentieel. Je zenuwstelsel moet weten dat het keuze heeft.
Het moet de context begrijpen, de betekenis van wat er gebeurt. En het moet een gevoel van verbinding ervaren. Dus dat zijn drie essentiële dingen. Die kun je misschien ook terugzien in de uitleg die ik gegeven heb over hoe je kunt meedoen in mijn workshop.
Dat je op verschillende manieren kunt meedoen, want je zenuwstelsel heeft die keuze nodig. Als ik zeg je moet naar mij luisteren als ik iets vertel, dan is die al weggestreept. Nog minder kans dat je je veilig voelt. Als je niet begrijpt wat we gaan doen, daarom begin ik met een stukje uitleg, dan is deze weg nog minder kans dat je je veilig voelt. En er moet een stukje voorbij.
Daarom maken we even kennis met elkaar, oefenen we mekaars namen een beetje. Dus dat zijn puur dingen die ik dan inzet om de kans dat je je veilig voelt groter te maken. Het volgende principe is hiërarchie. Wat belangrijk is, is om je te realiseren dat je zenuwstelsel probeert eerst het nieuwste deel te gebruiken, het sociale deel, om onveiligheid op te lossen. Werkt dat niet, gaat het sympathisch deel beginnen om te proberen het probleem op te lossen.
Dus hier is eerst het sociaal deel wat het probeert op te lossen. Dan komt er een vecht of een vluchtreactie afhankelijk van de situatie en je eigen programmering. En dan is dat.
niet lukt dan komt het oudste deel, evolutioneer het oudste deel en dan gaat het gewoon afsluiten. Dan gaat alleen nog het broodnodige blijven werken. Dus dat houdt ook in dat al je organen platgelegd worden, dus dat je stoelgang minder functioneert, je spijsvertering minder functioneert, want dat is op dat moment even niet.
Belangrijk, alles gaat even op een laag pitje. Dus er zit een hiërarchie in, van eerst dit, dan dat, dan dat. Dat is ook als je er weer uit wil komen. Om uit dozaal te komen, zal dat via beweging moeten. En je hebt een stukje sociale interesse.
actie nodig om eruit te komen. Dus dat is het hierarchie principe. En wat de polyfogaaltheorie zegt, die zegt het is biologisch noodzakelijk om dat via co-regulatie te doen. En co-regulatie Regulatie betekent reguleren met een ander. Je kunt een heleboel doen met zelfregulatie als je vroeger, terwijl je opgroeide, goede co-regulatie van je ouders hebt gehad.
Want reguleren, dat leer je via co-regulatie. Dat leer je van een volwassene idealiter die dat goed kan. En dan zou je kunnen gaan zelf reguleren. Maar we blijven als mensen groepsdieren en we hebben altijd co-regulatie nodig. Dus in onze individualistische maatschappij vergeten we dat soms.
En het is echt gewoon veel effectiever vaak. Dus dat nemen we straks ook mee in de oefeningen. Van waar doe ik dingen met zelfregulatie, hoe doe ik dat met co-regulatie.
Tot zover.