Welkom bij de uitleg van een nieuw thema. Dit is het thema planten. En in deze eerste basisstof ga ik je uitleggen over bladeren. Waar gaan we dan naar kijken?
We gaan kijken hoe een blad van een loofboom is opgebouwd. We gaan kijken welke rol bladeren spelen bij fotosynthese. En ik ga je tot slot ook uitleggen hoe de cellen van planten met behulp van water voor stevigheid zorgen.
Eerst even deze afbeelding. Dit is een heel versimpelde weergave van een plant. Dit is een heel klein plantje, maar bomen bijvoorbeeld zijn ook planten. Dus je kunt zien dat planten heel klein kunnen zijn, maar ook heel groot.
Wat je in ieder geval kunt stellen is dat ze uit drie onderdelen bestaan. We hebben de wortels en die zitten onder de grond. Daar steekt vervolgens een stengel boven de grond uit. En aan het einde van die stengel zitten bladeren.
Daar kunnen ook vruchten aan zitten en dat soort dingen. Maar we kijken alleen even naar deze drie onderdelen. Deze maastof gaan we dus echt kijken naar de bladeren en de functies daarvan. In latere basisstoffen gaan we ook kijken naar wat de functie van de stengels en de wortels zijn.
Dat betekent dus dat als je nu naar deze video kijkt, dat je dat eigenlijk ook een beetje in relatie moet zien, oftewel in verband met de stengels en de wortels, want het is natuurlijk één organisme en het werkt allemaal met elkaar samen. Dus het kan best handig zijn dat je op het moment dat je de video hebt gekeken over bladeren, stengels en wortels, om dan nog eens een keer te kijken bij bladeren, want dan zie je namelijk heel duidelijk dat het een geheel vormt. Ik ga je het volgende uitleggen over het blad.
Als je hier naar deze afbeelding kijkt, dan zie je een dwars doorsnede van het blad. Wat wil dat nou zeggen? Hierboven is de bovenkant van het blad. Dit zijn alle cellen aan de binnenkant van het blad.
En dit is de onderkant van het blad. Wat je ziet is dat het blad uit verschillende soorten cellen bestaat. En dat weet je misschien nog wel uit een eerder hoofdstuk. Een groep cellen met dezelfde vorm en functie, dat noem je een weefsel.
En in een blad kom je dus verschillende soorten weefsels tegen. En dat kun je dus ook op deze afbeelding mooi zien. Hierboven zie je de opperhuid, dat bestaat uit cellen. Allemaal van dezelfde vorm en hebben ook dezelfde functie.
Dus dit noem je een weefsel. Dan zie je ook nog daarboven een laagje. Dat heb je trouwens aan de onderkant van het blad ook. Dat is een waslaagje, dat zit er als een soort beschermlaagje overheen.
Dat beschermt bijvoorbeeld de bladeren dat ze tegen uitdroging, dat ze dus niet te veel vocht verliezen. Dan zien we hier. Weer andere cellen.
Dit zijn cellen met bladgroenkorrels. Je ziet dus ook dat ze een heel andere vorm hebben. Deze hebben dus geen bladgroenkorrels en deze hebben wel bladgroenkorrels.
Dat is een verschil. Ze hebben dus ook een andere functie. Deze cellen met hun bladgroenkorrels spelen een belangrijke rol natuurlijk bij fotosynthese. Daar zal ik je zo nog even meer over uitleggen. Maar als het goed is, ken je er natuurlijk wel een stukje van.
Nou, dan zie je hier nog weer een ander soort cellen, ook weer een andere vorm. Dus dit zal ook wel een ander weefsel zijn. En hier onderaan...
Zie je ook nog huidmondjes. Die moet je voorstellen aan de onderkant van bladeren. Vooral aan de onderkant, daar zitten kleine openingen.
En door die openingen kan bijvoorbeeld water vanuit de plant naar buiten verdampen. Wat ook mooi is, is dat hier dus lucht doorheen kan. De lucht die hier naar binnen gaat, bevat veel koolstofdioxide. Dat is handig, want koolstofdioxide hebben die cellen van die plant nodig.
Met name dus deze cellen met de bladgroenkorrels. Voor het proces van fotosynthese. Nou, die plant maakt ook nog zuurstof bij de fotosynthese.
En hij maakt veel meer zuurstof dan hij zelf nodig heeft. Dus door dat huidbondje kan vervolgens ook weer zuurstof naar buiten. Dus je gaat lucht door naar binnen naar buiten met erin zuurstof en koolstofdioxide en water.
En ik zal je later ook uitleggen wat precies de functie is van dat water dat hier uitgaat. Want dat is ook belangrijk voor die plant. Kijken we nog even naar een andere afbeelding.
Door de bladeren heen. lopen nerven. Je moet je voorstellen dat die cellen van die plant, die maken bij fotosynthese ook glucose en suiker is dat, dat hebben die cellen van die bladeren natuurlijk heel hard nodig, maar ook alle andere delen van de plant.
Dus je moet wel een soort van transportsysteem hebben om ervoor te zorgen dat al die glucose dus door de hele plant verspreid kan worden. En dat begint wat betreft de glucose dus in die nerven van die plant. Daar kunnen dus allerlei stof hier in.
En er stroomt er ook vloeistof heen, er zit heel veel water in. En dan kan dus dat water met dat glucose onder andere vervoerd worden door de plant. Bij die bladeren zijn ook allerlei andere stoffen nodig.
Die worden opgenomen uit de grond. Er wordt water uit de grond opgenomen door de wortelen. En daar zitten bijvoorbeeld mineralen in.
Ook dat ga ik je later uitleggen waar dat voor nodig is. Maar je moet voor nu even weten dat die mineralen niet alleen in de wortelen nodig zijn... waar ze uit de grond worden opgenomen. Maar ze zijn in de hele plant nodig. En dus ook in de bladeren.
Dat betekent dus dat er door die... Vaatbundels, die buisjes, dus allemaal stoffen in alle richtingen gaan om ervoor te zorgen dat alle stoffen door de plant verspreid worden. Van de wortels naar de bladeren, maar dus ook van de bladeren naar de wortels.
Wat je later dus ook zult zien is dat niet alleen die bladeren allemaal van die buisjes en die vaatbundels stopen, maar die lopen natuurlijk door de hele plant heen. Nou en hier zie je nog even net iets mooier zo een huidmondje. Dan nog eventjes een...
Andere afbeelding, dan kun je het even mooi zien. Dit is een foto van een blad, dat had je wel kunnen zien. En dan zie je heel mooi altijd in zo'n blad, zeker als je tegen het licht in houdt, zie je allemaal van die nerven lopen.
Dus je kunt ze ook heel mooi zien in dat blad. Je hebt grote nerven en dan zie je dat er ook allemaal aftakkentjes zijn en met veel kleinere nerven. Dit noem je dan vaak ook wel de hoofdnerven, want dat is dus de grote nerf die er doorheen loopt. Dan nog even de huidmoontjes, die wil ik je ook nog even laten zien. Dit zijn cellen die je ziet.
Deze soort van puzzelstukjes. Expres deze foto even uitgekozen, omdat je vaak ziet als je het hebt over cellen van planten, dan zie je vaak van die rechthoekige cellen. Maar je moet wel begrijpen dat er veel verschillende soorten cellen zijn, dus heel veel verschillende vormen cellen.
Leg jij een vetplantje onder de microscoop, dan krijg je dus dit soort cellen. Het zijn echt een soort van, ja, wat ik zeg, puzzelstukjes. En dan zie je hier heel mooi huidmondjes zitten.
Die bestaan dus ook uit twee cellen. Eentje hier. En eentje daarin zie je dus meerdere huidmondjes zitten. En die huidmondjes kunnen dus open en dicht.
Die cellen kunnen naar elkaar toe. Dan sluiten ze. Dat betekent dus dat er niet zoveel lucht en vocht meer doorheen kan.
Zo kan zo'n plant dus ook met behulp van die huidmondjes regelen hoeveel vocht zo'n blad verliest. Is het heel droog? Heeft het plant niet genoeg water?
Kun je je voorstellen dat die huidmondjes wat meer dicht zijn. Dan nog eventjes naar het proces van fotosynthese. Dat proces heb je al ongetwijfeld een aantal keer voorbij zien komen. En wat wil dat dus zeggen? Je hebt in de bladgroenkorrels een proces fotosynthese.
Oftewel foto is licht en synthese kun je eigenlijk zien als iets maken. Dus met licht wordt iets gemaakt. Nou wat wordt er gemaakt? Ik heb hier even de formule voor je op een rijtje gezet. Koolstofdioxide uit de lucht met water dat via de wortels naar de bladgroenkorrels toe gaat.
Daar wordt lichtenergie aan toegevoegd. En daar wordt vervolgens zuurstof en glucose van gemaakt. Meestal is dit natuurlijk het licht afkomstig van de zon.
Maar als je bijvoorbeeld kijkt naar de kassen waar bijvoorbeeld tomaten geteeld worden, dan is het natuurlijk kunstmatig licht. Ook daarmee kunnen planten een fotosynthese doen. In licht zit energie. En die plant gebruikt dus de energie om van koolstofdioxide en water zuurstof en glucose te maken. Die energie vanuit het licht zit daarna, als het ware, gevangen in de glucose.
Glucose, daar zit dus nu heel veel energie in. En die energie wordt dus door die plant verspreid. En die kan dus op allemaal plekken in de plant gebruikt worden voor allerlei processen.
Dus het is super belangrijk die fotosynthese voor de plant zelf. Maar later zul je natuurlijk ook wel zien dat dat natuurlijk ook voor ons als mensen en alle andere dieren op deze wereld en alle organismen. Is fotosynthese super belangrijk. Want in dingen die we eten zit ook weer die glucose waar heel veel energie in zit.
Die wij bijvoorbeeld ook nodig hebben. Nou, kijk je naar één zo'n bladgroenkorrel, vind je gewoon even leuk om te laten zien, dan zie je dat er eigenlijk in één zo'n bladgroenkorrel allemaal soort van pannenkoekjes bovenop elkaar zitten. En zo ziet dat er dus uit als je dus één zo'n bladgroenkorreltje van hier vergroot naar dit.
Dan heb je een beetje een beeld. Dan gaan we tot slot naar de stevigheid van cellen. Je hebt vast wel eens gezien dat als je een bos bloemen in een vaas hebt staan en het water is op, dan gaan ze op een gegeven moment slap hangen. Of een plant die geen water heeft, gaat slap hangen. Dat komt omdat er dan water ontsnapt uit al die cellen.
Er is niet genoeg water meer in de cellen. Dat betekent dus dat water belangrijk is voor de stevigheid van plantencellen. Want wat is het namelijk?
Water in een plantencel drukt als het ware tegen de celwand aan. Die heb ik hier alvast even getekend. Dit is de celwand van één plantencel.
Dat drukt er tegenaan en maakt dan de plantencel heel erg stevig. Dus het is waterlijk. Ik zal je dat even langzaam laten zien. Ik bouw eventjes samen met jou een plantencel op en dan probeer ik je dat nog wat verder uit te leggen. We hebben dus als eerste om een plantencel heen een celwand.
Dat is een soort van hele stevige laag om die cel heen. En binnen die celwand zit het celmembraan. Door het celmembraan kan dus water naar binnen, maar er kan ook weer water naar buiten.
Dat regelt die celmembraan eigenlijk. Die regelt wat er allemaal de cel in en uit mag. De celwand.
Daar kan alles doorheen. Dat is gewoon, moet je je een beetje voorstellen, een soort van vergiet. Er zitten allemaal gaten in.
Er kan water doorheen, er kan alle stoffen doorheen. Maar dat celmembraan, daar kunnen niet alle stoffen even makkelijk doorheen. Dan zit er binnen dat celombraan het cytoplasma. Dus je moet je voorstellen dat dat celombraan, een soort van ballonnetje, dat zit er zo helemaal netjes omheen en die houdt ook dat cytoplasma mooi binnen in die cel.
Dan zit er ook een vacuole in. Die vacuole is ook weer een blaasje in de cel, ook weer gevuld met vocht. Dus dat betekent dat in het cytoplasma heel veel water zit, in de vacuole zit heel veel water.
Moet hier wel blijven, daar is de vacuole weer. En dat betekent dus vervolgens dat al dat water, op het moment dat die plantencel allemaal water opzuigt, en dat wordt dus als het ware vastgehouden, zo netjes door dat celmembraan, dat dat tegen de buitenkant hier van die celwand gaat drukken. En op die manier zorgt een plantencel er dus voor dat die stevig is door die druk van het water. Dat kun je je ook een beetje voorstellen. Stel dat ik een kartonnen doos neem, een schoenendoos.
Ik doe de deksel erop, ik heb de schoen natuurlijk uitgehaald, en ik ga er bovenop staan. Dan zak ik er gewoon doorheen. Stel nu dat ik een stevige ballon heb, die blaas ik op en die doe ik in een nieuwe doos.
Ik doe de deksel erop en ik ga dan rustig op die doos staan. Wat gebeurt er dan? Die doos wil wel inzakken, maar doordat die ballon erin zit, dan begint die ballon tegen de buitenkant van die kartonnen doos aan te duwen. En dat betekent dus dat ik dan wel, als ik heel rustig ga staan, op die schoenendoos kan blijven staan.
Door de druk van, in dat geval, dus die ballon die aan de binnenkant zit. Zo kun je dus ook een beetje dat vocht aan de binnenkant van zo'n plantencel zien. Dat drukt ook tegen de buitenkant aan, waardoor die stevig blijft.
Dan wil ik je even wat laten zien. Dit is een video die ik zelf al een hele tijd geleden gemaakt heb. Je ziet hier allemaal plantencellen en je ziet ook allemaal dingetjes bewegen.
En wat je ziet bewegen, dat zijn de bladgroenkorrels. En die bewegen omdat er zout water rondom de cellen is gedruppeld. En doordat zout water, dat zie je nu heel mooi gebeuren, wordt het water uit de cel getrokken. En zie je dus...
Wat je dus ziet gebeuren hier, zal ik het even aanwijzen, is dat je hier alle celwanden ziet zo. En hier die blopjes die je hier ziet, zal ik hem even nog een klein stukje terugklikken, dan kun je het mooier zien. Je ziet dus hier deze blopjes allemaal ontstaan.
Dit zijn allemaal celmembranen die allemaal loslaten van de celwand. Want al het vocht wordt eruit getrokken. Ik zal even teruggaan naar deze afbeelding die we net hadden.
Wat er dus gebeurt is als een cel in zout water ligt. Dan wordt heel veel water de cel uitgezogen en dan laat dus dit celmembraan gewoon los. Er zit zo weinig water in dat zelfs het celmembraan loskomt van de celwand.
En dat zie je dus ook hier gebeuren. Ik zal hem gewoon nog een keer afspelen. Je ziet hier al die bladgroenkorreltjes bewegen, want er begint allemaal vocht te stromen.
En je ziet ook langzaam dat er dus allemaal hoopjes met die bladgroenkorrels ontstaan, omdat dus dat celmembraan aan het krimpsen. Hier zie je het meeste gebeuren. Je ziet ze allemaal naar elkaar toe trekken.
Dan zal ik hem eventjes hier toeklikken en dan pauzen. En dan even een stukje terug, dan zie je het verschil. Dit was voor het zouten water, met het zouten water.
Hier zie je dus al die celmembranen naar elkaar toegewikkeld. En hier zie je hoe het eigenlijk hoort te zijn. Dat komt dus omdat er in dit geval zout water bij deze cellen gedruppeld werd.
Dan zie je heel mooi het verschil wat er gebeurt als de cel niet meer stevig is. Deze cellen zijn dus nu niet meer stevig. Dan heb ik hier nog de samenvatting voor je.
Dan hoop ik dat die duidelijk was. En dan zie ik jullie in de volgende video.