Overview
Tinalakay sa lektura ang iba't ibang barayti ng wika at ang mga dahilan ng pagkakaroon ng pagkakaiba-iba sa paggamit ng wika sa Pilipinas.
Pagkakaiba-iba ng Wika
- Ang wika ay bahagi ng kultura at kasaysayan, nagsisilbing simbolo ng pagkakakilanlan.
- Nagkakaroon ng barayti ng wika dahil sa heograpiya, edukasyon, trabaho, edad, kasarian, at etnikong pinagmulan.
- Heterogenous ang wika kaya may iba't ibang baryasyon batay sa pangangailangan ng lipunan.
Mga Uri ng Barayti ng Wika
Idiolek
- Personal na istilo ng pagsasalita o pagpapahayag na natatangi sa isang tao.
- Halimbawa: mga catchphrase ng kilalang personalidad tulad ni Mike Enriquez, Noli De Castro, Ted Failon.
Dayalek
- Barayti ng wika batay sa heograpikal na lokasyon o rehiyon.
- Halimbawa: magkaibang tawag sa bagay sa Quezon at Batangas, Tagalog sa Luzon, Bicolano sa Bicol.
Sosyolek
- Wika ng isang partikular na grupo batay sa socio-ekonomikong katayuan o kasarian.
- Halimbawa: LGBT language (jeproks, jujumbagin), lengguwahe ng mga barkada (amats, repa pips).
Etnolek
- Wika ng mga etnolingguwistikong grupo na nagiging pagkakakilanlan ng pangkat.
- Halimbawa: mga salitang kasadya, kalipay mula sa iba't ibang etniko.
Ekolek
- Wika na ginagamit sa loob ng tahanan at karaniwang paminsan ng mga bata at matatanda.
- Halimbawa: banyo, kwarto, pamingganan, mama, papa.
Pidgin
- Wika na walang pormal na estruktura, gamit ng dalawang taong magkaibang wika para magkaintindihan.
- Halimbawa: "Kayo bili alak akin," "Ako kita ganda babae."
Kreyol
- Nabubuo mula sa pinaghalong wika at naging pangunahing wika ng isang lugar.
- Halimbawa: Pinagsamang Tagalog at Espanyol tulad ng "Buenas noches," "Minombre."
Register
- Isang espesyalisadong gamit ng wika ayon sa larangan o propesyon.
- Halimbawa: "Dressing" sa pagluluto at medisina, "bola" sa sports at panliligaw.
Key Terms & Definitions
- Barayti ng Wika — iba't ibang anyo ng wika batay sa lipunang ginagalawan.
- Idiolek — natatanging paraan ng pagsasalita ng isang tao.
- Dayalek — wika batay sa lokasyon o rehiyon.
- Sosyolek — wika ng partikular na grupo o sosyokultural na grupo.
- Etnolek — wika ng mga etnolongguwistikong grupo.
- Ekolek — wika sa loob ng tahanan.
- Pidgin — pansamantalang wika na walang pormal na estruktura.
- Kreyol — pinaghalong wika na naging pangunahing wika ng lugar.
- Register — espesyalisadong gamit ng wika ayon sa propesyon o larangan.
Action Items / Next Steps
- Balikan at isaulo ang mga kahulugan ng bawat barayti ng wika.
- Mag-obserba sa paligid ng mga halimbawa ng bawat barayti sa pang-araw-araw na buhay.