Wiedza o społeczeństwie - Prawo i systemy prawne

Wprowadzenie

• Temat: Prawo i jego funkcje w społeczeństwie
• Prowadzący: Profesor Marcin
• Adresowane do maturzystów, ale polecane także dla klas drugich

Czym jest prawo?

• Prawo: zbiór norm postępowania ustanowionych przez organy władzy
• Przykład personifikacji prawa: Temida (symbol sprawiedliwości)

Funkcje prawa

1. Organizacyjna: Uporządkowanie funkcjonowania władzy i społeczeństwa
2. Kontrolna: Instytucje kontrolne (np. policja, straż miejska)
3. Represyjna: Stosowanie kar wobec łamiących prawo
4. Wychowawcza: Wskazywanie właściwych postaw i zachowań
5. Dystrybucyjna: Przepisy określające dystrybucję dóbr publicznych

Normy prawne i ich charakter

• Norma: Zasada postępowania, której łamanie wiąże się z sankcjami
• Rodzaje norm: obyczajowe, moralne, religijne, prawne
• Normy prawne: formy abstrakcyjne (ogólne) i konkretne (szczegółowe)
• Podział: normy indywidualne (dla konkretnego adresata) vs. generalne (dla większej grupy)

Budowa normy prawnej

1. Koncepcja trójczłonowa: Hipoteza, dyspozycja, sankcja
2. Koncepcja norm sprzężonych: Norma sankcjonowana i sankcjonująca

Przykłady norm prawnych

• Kodeks karny: Artykuł 288 i 26 (opis działania normy)

Sankcje w prawie

• Represyjne: Kara, grzywna, zakazy
• Egzekucyjne: Wykonanie wyroku (np. rozbiórka budowli)
• Nieważności: Unieważnienie umowy

Źródła prawa

• Materialne: Systemy religijne, normy obyczajowe i moralne
• Formalne: Konstytucja, ustawy, rozporządzenia

Tworzenie prawa

• Prawo stanowione: Ustawy uchwalane przez organy władzy
• Prawo zwyczajowe: Usankcjonowane zwyczaje
• Prawo precedensowe: Wykorzystywane w krajach anglosaskich

Systemy prawa

• System stanowiony: Dominujący w Polsce, oparty na ustawach
• System precedensowy: Anglosaski, oparty na precedensach
• Różnice i podobieństwa: Zależne od kultury i tradycji danego kraju

Prawo stanowione vs. prawo naturalne

• Prawo stanowione: Tworzone przez organy władzy
• Prawo naturalne: Normy niezależne od władzy, związane z godnością ludzką
• Konflikty: Przykład niemieckich ustaw norymberskich

Podsumowanie

• Istotność zgodności prawa stanowionego z prawem naturalnym
• Zaproszenie na kolejne zajęcia

Pytania i odpowiedzi

• Profesor Marcin zaprasza do zadawania pytań na temat wykładu