AET Biyoloji - Sinir Sistemi Ders Notları

Dersin İçeriği

• Nöronun yapısı ve işlevi
• Glialar
• Sinaps ve impuls oluşumu
• Beyin kısımları ve görevleri (gelecek ders)
• Omurilik ve sinir sistemi hastalıkları (gelecek ders)

Sinir Sistemi Giriş

• Sinir bilimi: Nöroloji
• Sinir sistemi hücreleri: Nöronlar ve glialar

Nöron Yapısı

• Dendritler: Kısa kollar, hücre gövdesine bağlı.
• Akson: Hücre gövdesinden çıkan uzun kol.
• Şivan Hücreleri: Mielin kılıf sentezler, impuls iletimini hızlandırır.
• Ranvier Boğumları: Şivan hücreleri arasındaki boşluklar, impuls atlamalı olarak ilerler.
• Görevi: Dendritler uyarıları alır, hücre gövdesi uyarıları işler ve iletir.

Glialar

• Çeşitleri: Oligodendrosit, Şivan Hücresi, Mikroglia, Ependim Hücresi, Astrosit
  • Oligodendrosit: Merkezi sinir sisteminde mielin kılıf sentezler.
  • Şivan Hücresi: Çevresel sinir sisteminde mielin kılıf sentezler.
  • Mikroglia: Sinir sistemindeki mikropların fagositozunu yapar.
  • Ependim Hücresi: Beyin omurilik sıvısını üretir.
  • Astrosit: Kan-beyin bariyerini oluşturur.

Nöron Çeşitleri

• Duyu Nöronları: Duyu organlarından merkezi sinir sistemine uyarı taşır.
• Ara Nöronlar: Merkezi sinir sisteminde bulunur, uyarıları değerlendirir.
• Motor Nöronlar: Cevapları kaslara ya da bezlere aktarır.

Impuls ve Uyarı

• Impuls: Nöronlardaki elektriksel ve kimyasal değişiklikler.
• Uyarı: İç ve dış çevreden gelen etkiler.
• Eşik Değer: Impuls oluşturmak için gerekli minimum uyarı şiddeti.
  • "Ya hep ya hiç" prensibi: Eşik değerin altındaki uyarılara tepki verilmez.
  • Sinir Demeti: Merdiven etkisi görülür.

Polarizasyon Kavramları

• Polarizasyon: Nöron dinlenme halinde, sodyum dışarıda, potasyum içeride.
• Depolarizasyon: Sodyumun hücre içine girmesi.
• Repolarizasyon: Potasyumun hücre dışına çıkması.
• Sodyum-Potasyum Pompası: Nöronu tekrar uyarı alabilir hale getirir.

Impuls İletimi

• Hızını Etkileyen Faktörler:
  • Mielin kılıf varlığı
  • Akson çapı
• Sayısını Etkileyen Faktörler:
  • Uyarı sayısı, şiddeti, frekansı

Sinaps

• İki Nöronun Kesiştiği Bölge
• Impuls Taşınma Yönü: Aksondan dendrite doğru.
• Impuls İletimi: Kimyasal olarak taşınır.
• Nörotransmitter Maddeler: Asetilkolin, nöroadrenalin vb.

Seçici Direnç ve Sinaps Çeşitleri

• Kolaylaştırıcı Sinaps: İmpuls belirli bir yöne gitmesini sağlar.
• Durdurucu Sinaps: İmpulsü engeller, gereksiz enerjinin harcanmasını önler.

Dersin Devamı

• Beyin Kısımları: Uç beyin, talamus, hipotalamus vb. (gelecek ders)
• Beyin Görevleri: Her bir kısmın işlevi detaylıca anlatılacak.