Overview
Tinalakay sa lektura ang mga pag-unlad sa agham at teknolohiya sa ika-21 siglo, kasama ang mga pangunahing isyung panlipunan at pangkalusugan na dulot ng teknolohikal na pagsulong.
Pag-unlad sa Agham at Teknolohiya
- Lumago ang internet at digital community, naging sentro ng komunikasyon at impormasyon.
- Naging mas abot-kaya at versatile ang mobile phones simula huling bahagi ng ika-20 siglo.
- Pagsikat ng SMS bilang murang paraan ng komunikasyon.
- Pinagmulan ng internet ay internetworking noong dekada 60, bunga ng Cold War.
- Naitatag ang ARPANET (Advanced Research Projects Agency Network) bilang unang computer network.
- World Wide Web inilunsad ni Tim Barners-Lee noong 1991, nagbigay daan sa pampublikong akses ng impormasyon.
Social Media, Digital Divide, at Artipisyal na Intelihensiya
- Umunlad ang social media, pero may suliranin sa digital divide (agwat ng may at walang akses sa teknolohiya).
- Artificial Intelligence (AI) ginagaya ang kakayahan ng tao tulad ng pagkatuto at paggawa ng desisyon.
- Machine learning at deep learning, kakayahan ng AI na matuto mula sa datos gamit ang neural networks.
- AI nagdudulot ng mga isyung etikal gaya ng deepfake at intellectual property.
Mga Pangunahing Isyung Pangkalusugan
- Layuning global ang mabuting kalusugan, pero may banta ng pandemya.
- SARS (Severe Acute Respiratory Syndrome) sanhi ng SARS-CoV-1, unang pandemya ng ika-21 siglo.
- Kumalat ang SARS sa 26 na bansa; sintomas ay katulad ng trangkaso pero mas malala.
- Avian Influenza (bird flu), dulot ng Avian Influenza A (H5N1), posibleng magdulot ng pandemya.
- HIV (Human Immunodeficiency Virus) humahantong sa AIDS, nakukuha sa body fluids.
- HIV wala pang lunas, pero may antiretroviral therapy para pigilan ang paglala.
- COVID-19 sanhi ng SARS-CoV-2, mas mabilis makahawa, idineklarang pandemya noong 2020 ng WHO.
- Malubhang epekto ng COVID-19 sa matatanda at may iba pang sakit; mahigit 7 milyong nasawi sa buong mundo.
Key Terms & Definitions
- Digital divide — agwat ng may at walang akses sa internet at teknolohiya.
- Artificial Intelligence (AI) — teknolohiya na ginagaya ang katalinuhan at kakayahan ng tao.
- Machine Learning — proseso kung saan natututo ang AI mula sa datos.
- Deepfake — pekeng larawan, video o audio na nilikha ng AI upang magpakalat ng maling impormasyon.
- SARS — malubhang karamdaman sa baga sanhi ng SARS-CoV-1.
- Avian Influenza (Bird Flu) — trangkaso mula sa mga ibon na maaaring makaapekto sa tao.
- HIV/AIDS — virus na nagpapahina sa immune system; AIDS ay huling yugto ng impeksyon.
- COVID-19 — sakit na dulot ng SARS-CoV-2 coronavirus.
Action Items / Next Steps
- Magbasa pa ukol sa epekto ng digital divide at AI sa lipunan.
- Suriin ang mga hakbang pangkalusugan para maiwasan ang pandemya.
- Maghanda para sa talakayan tungkol sa tamang paggamit ng social media at teknolohiya.