Młoda Polska / Modernizm

Okres trwania

• 1890 - 1918
  • 1890: Debiuty Kazimierza Przerwy-Tetmajera, Jana Kasprowicza, Stefana Żeromskiego.
  • 1918: Koniec I Wojny Światowej.

Modernizm w Europie

• Trwał od 1857 do 1968 roku.

Inne nazwy

• Neoromantyzm

Cechy Młodej Polski

• Powrót do tematów narodowo-wyzwoleńczych.
• Odrzucenie scjentyzmu.
• Zainteresowanie metafizyką.
• Artysta jako wieszcz i przewodnik zbiorowości.
• "Sztuka dla sztuki" - sztuka jako wartość sama w sobie.
• Kryzysy:
  • Antropologiczny: Dusza ludzka jest tajemnicza i nie podlega rozumowi.
  • Estetyki: Estetyka nie łączy się z etyką (piękno w brzydocie nawiązuje do tropizmu z Baroku).
  • Etyki: Brak jednego moralnego kompasu.
  • Języka: Artyści unikają prostego języka.
  • Prawdy: Wiele definicji prawdy.
  • Religijny: Bóg i religia jako wytwory człowieka.
• Dekadentyzm: Przekonanie o kryzysie i upadku tradycyjnych form kultury zachodniej.

Impresjonizm

• Nazwa pochodzi od obrazu Moneta "Impresja".
• W poezji ukazuje ulotność chwili i zmienność rzeczywistości.
• Malarstwo:
  • Duże skupienie na świetle.
  • Pastelowe barwy, rozmazane kontury.
  • Gra światłocienia.
• Literatura:
  • Barwność - epitetów kolorystycznych.
  • Opisy natury jako odzwierciedlenie duszy.
  • Subiektywność i muzyczność tekstu (refreny, onomatopeje).

Symbolizm

• Kierunek w literaturze i sztuce formujący się we Francji.
• Protest przeciwko naśladowaniu rzeczywistości.
• Ukryte, duchowe treści wyrażane poprzez symbole.
• Dramat symboliczny:
  • Osoby, sceny i przedmioty o wymiarze symbolicznym (np. "Wesele").

Ekspresjonizm

• Powstał pod koniec XIX wieku w Niemczech.
• Koncentruje się na wewnętrznych przeżyciach i emocjach podmiotu.
• Tematy cierpienia, egzystencji, etyki, metafizyki.
• Poezja krzyku: wyraźne emocje, wykrzyknienia, porównania, metafory.

Dekadentyzm

• Młodzież odrzuca wartości i traci wiarę w lepszą przyszłość.
• Postawa hedonistyczna jako ucieczka od problemów.

Poezja Kazimierza Przerwy-Tetmajera

Koniec wieku XIX

• Podmiot mówi w imieniu ludzi końca XIX wieku.
• Retoryczne pytania o wartości i idee.

Lubię, gdy kobieta

• Opis fizycznego zbliżenia i pożądania.
• Skandal obyczajowy.

Miłość w modernizmie

• Kobieta jako fascynująca i niebezpieczna (femme fatale).
• Akt hedonizmu.

A kiedy będziesz moją żoną

• Marzenie o wspólnym, pięknym życiu po ślubie.
• Pejzaż mentalny podmiotu.

Melodia mgieł nocnych

• Poezja tatrzańska, piękno przyrody.
• Mgły jako podmiot zbiorowy.

Evviva l’arte

• Artyści wywyższeni ponad społeczeństwo.
• Filistrzy przywiązani do dóbr materialnych.

Poezja Jana Kasprowicza

Krzak dzikiej róży w Ciemnych Smreczynach

• Cykl 4 sonetów o górach (Tatry).
• Motyw limby (śmierć, cierpienie) i róży (życie, piękno).

Dies irae

• Kryzys religijny i światopoglądowy po odejściu żony.
• Wizja dnia sądu ostatecznego.

Przestałem się wadzić z Bogiem

• Powrót do pokory i radości z życia po kryzysie.
• Liryka wyznania.

Poezja Leopolda Staffa

Deszcz jesienny

• Wiersz muzyczny z refrenami.

Inne zagadnienia

Problematyka "Wesela" Wyspiańskiego

Problematyka "Chłopi" t.1 - Jesień, Reymonta

Problematyka "Zbrodni i Kary" Dostojewskiego

Note: This summary captures key themes and topics discussed in the lecture about Młoda Polska and related literary works.