Overview
Tinalakay sa lektura ang kasaysayan ng panitikang Pilipino bago at sa panahon ng pananakop ng Kastila, pati na ang mga pangunahing bayani at manunulat ng kilusang propaganda at himagsikan.
Panitikang Pilipino Bago ang Kastila
- May sarili nang panitikan ang mga ninuno tulad ng alamat, kwentong bayan, epiko, awiting bayan, bugtong, salawikain, at bulong.
- Mga gamit sa pagsusulat: biyas ng kawayan, dahon, balat ng kahoy, bato.
- Panitikan ay naipasa sa pamamagitan ng oral tradition at ukit sa bato o kahoy.
- May sariling alpabeto na tinatawag na Alibata na kahawig ng Malayo-Polynesian.
Panahon ng Kastila
- Nasunog ng mga Kastila ang maraming panitikan sa paniniwalang gawa ito ng demonyo.
- Alibata ay pinalitan ng Alpabetong Romano.
- Itinuro ang Katolisismo at dinala ang mga tradisyong Europeo sa panitikan.
- Unang mga aklat: Doctrina Christiana, Urbana at Feliza, Pasyon, atbp.
- Umusbong ang mga dula tulad ng sinakulo, moromoro, at sarswela.
Mga Sikat na Manunulat at Akda
- Francisco Baltazar: Florante at Laura, Ibong Adarna, Pagsisisi.
- Mga unang Tagalog na makata: Thomas Pinpin, Felipe de Jesus, at iba pa.
Kilusang Propaganda at Mga Bayani
- Tatlong pari (GOMBURZA) pinatay noong 1872, naging inspirasyon sa makabayang panitikan.
- Mga layunin ng kilusan: pantay na karapatan, representasyon sa batas, kalayaan sa pamamahayag.
- Mga pinuno: Jose Rizal, Marcelo H. Del Pilar, Graciano Lopez Jaena.
Mga Akda at Tagumpay ng Kilusang Propaganda
- Jose Rizal: Noli Me Tangere, El Filibusterismo, Mi Ultimo Adios, Sa Aking Kababata, atbp.
- Marcelo H. Del Pilar: Dasalan at Tocsohan, Sagot ng Espanya, atbp.
- Graciano Lopez Jaena: mahigit 100 talumpati; paksa ay paghihiwalay ng simbahan at estado.
Himagsikang Pilipino
- Andres Bonifacio: Ama ng Katipunan at demokrasyang Pilipino.
- Emilio Jacinto: Utak ng Katipunan, sumulat ng Kartilya ng Katipunan.
- Apolinario Mabini: Dakilang lumpo, utak ng himagsikan, tagapayo ni Aguinaldo.
Tagumpay ng Himagsikan
- Jose Palma: May-akda ng tula ng pambansang awit.
- Ipinahayag ang kalayaan noong Hunyo 12, 1898, si Aguinaldo ang unang Pangulo ng Pilipinas.
Key Terms & Definitions
- Alibata — sinaunang alpabeto ng mga Pilipino.
- Kilusang Propaganda — kilusan para sa reporma at kalayaan ng mga Pilipino.
- Katipunan — lihim na samahan para sa kalayaan ng bansa.
- Kartilya ng Katipunan — gabay at aral para sa miyembro ng Katipunan.
Action Items / Next Steps
- Basahin at pag-aralan ang Noli Me Tangere at El Filibusterismo.
- Gumawa ng maikling buod tungkol sa mga pangunahing bayani ng propaganda at himagsikan.