Układ hormonalny

Podstawowe funkcje

• Zapewnianie homeostazy (stan równowagi w organizmie)
• Przystosowanie organizmu do zmiennych warunków środowiskowych
• Kontrola funkcji fizjologicznych (wraz z układem nerwowym)

Nazewnictwo

• Układ hormonalny, dokrewny, endokrynny, wewnątrzwydzielniczy

Budowa

• Gruczoły dokrewne
• Komórki wydzielnicze

Hormony

Definicja

• Substancje chemiczne wiążące się z receptorami
• Modyfikują czynność komórek docelowych
• Nie działają na wszystkie komórki, tylko te z odpowiednimi receptorami

Podział

Ze względu na budowę:

• Steroidowe (z cholesterolu): testosteron, kortyzol, estrogeny
• Niesteroidowe: adrenalina, glukagon, insulina, kalcytonina

Ze względu na miejsce i zakres działania:

• Hormony o działaniu ogólnym (np. adrenalina)
• Hormony tkankowe (np. erytropoetyna, histamina, gastryna)

Ze względu na działanie:

• Autokrynne
• Parakrynne
• Endokrynne
• Neurogenne

Gruczoły

Przysadka mózgowa

• Przedni płat produkuje hormony w odpowiedzi na podwzgórze
• Tylny płat magazynuje oksytocynę i wazopresynę

Szyszynka

• Produkuje melatoninę, reguluje zegar biologiczny

Tarczyca

• Hormony T3 (trójjodotyronina) i T4 (tyroksyna)
• Kalcytonina (regulacja gospodarki wapniowej)

Nadnercza

• Kora nadnerczy wydziela mineralokortykosteroidy, glikokortykosteroidy
• Rdzeń nadnerczy wydziela katecholaminy (adrenalina, noradrenalina)

Trzustka

• Komórki alfa produkują glukagon
• Komórki beta produkują insulinę

Gonady

• Produkują androgeny, estrogeny, progestageny

Mechanizmy regulacji

Sprzężenie zwrotne

• Ujemne (częstsze, np. regulacja glukozy we krwi)
• Dodatnie

Reakcja stresowa

• Hormony walki lub ucieczki: adrenalina, kortyzol
• Stresory fizyczne i psychiczne

Choroby i zaburzenia

• Niedoczynność i nadczynność gruczołów
• Choroby związane z hormonami: cukrzyca, choroba Addisona, choroba Cushinga