Hallo Gratwals, dag kijk ons na DNA die kode van lewe. As jylle mooi terugdenk na gratien toe, het jylle hoofstukkie gedoen met die naam van die chemie van lewe. Waar ons bykie gekyk het na anorganise en organise verbindings wat een rol speel in die menselike lichaam.
En een van hulle was... na ons gekyk het onder organies was nikleensiere. En daar was twee nikleensiere wat julle nog geleer het.
En dit was RNA en natuurlijk DNA. En as julle mooi kan onthou, dan weet julle ook DNA staan natuurlijk vir deoxyribonikleensiere. En dis eindelijk maar recepteboek. Met ander woorde DNA bevat die code vir die maak van proteïne en proteïne is verantwoordelik vir ons eigenskappe.
So ons gaan nou hierdie hoofdstukkie bykie kyk daarna. Nou wat hier reeds van ons stel is om te weet natuurlijk op hierdie stadium is jy moet dan daarom weet dat binnen in elke sel is daar so'n selkering wat gelewe is en binnen die selkering kom ons genetische materiaal voor en die genetische materiaal, dit is precies wat DNA is. En die vorm waar DNA in die selkering voorkom is ek lang din-din stringetjies wat bekendstaan as chromatien.
Dit is wat die woordkie is. So is net verskrikkelijke lang din stringetjies van DNA. Dit is chromatien.
En op een stadium gaan die DNA structuren bykie verander soos wat die sel gaan begin verdeel. Met andere woorde al die stringetjies gaan bijvoorbeeld repliseer, gaan een kopie gemaakt word van elke en van hulle tyd in seldeling. Dan gaan hulle korter en dikker word.
dier te heringskik, en dan gaan hulle chromatides genoem word, en daai chromatides is wat kromosome opmaak, all right, maar ons sal een bykie later al oor gesels, so jy moet nie te opgewonde raak, maar hierdie goed is, is wat jylle reeds veronderstel is om te weet wat op hierdie blad sy is, is dat elke sel een selkering het, of een niekliës het, en binnen die niekliës is waar ons genetische materiaal voorkom, so jy is veronderstel om te weet waaruit die kering bestaan dan word al die bijskrifte, die dubbelkaremembron, die verandering voordat die kering plasma in die binnenkant is, en die kering lichaam bewaar so is, en natuurlijk die genetische materiaal self, namelijk die DNA. En dan vooral ook vir jou die funksie van die kering, as jy mooi kan onthou, is dit wat jou erfelijkheidseigenskap bevat, want dit is precies wat ons oor erf, van ons ouwers af, wat verantwoordelik is vir ons specifieke eigenskap, wat ons het. Die selkering beheer selaktiviteite, omdat het die kode verskaf van die maak van proteine, en die proteine is natuurlijk onafhankelijk, na andere enzyme, en enzyme is betrokken by chemische reaksies. En dan sê hulle vir hulle, hoe beweegt die stoffe in en uit die kering uit?
Pylos weet dat die keringmembrane, die dubbele keringmembrane is, maar is ook natuurlijk selectief teerlaadbaar. So daar is keringporee wat in die membraan voorkom, wat hier stoffe van sikker grootte kan beweeg. En dan vooral ook waar in die sel sal jy ribosome vind, en natuurlijk as jy mooi kan ontdou, het ek vir hulle geleerd, dat er vier verskillende plekke is. Jy ken ribosome in mitochondriëms, en jy kan hier In dino's werk met die plantsel, word daar ook ribosome en chloroplast aangetref, en dan kom daar so natuurlijk ook ribosome in jou cytoplasma voor, en dan kan daar natuurlijk ook ribosome op jou ER aangetref word, wat hierdie ER dan GER maak, grove of granulaire endoplasmatische retikule. En dan het so'n beetje geskietnis van die structuur van DNS, nou heel eerstens is het hierdie aantrekkelijke jong dame, Rousseland Franklin, en hierdie goeders het al al gevraag om veel veelkeesige vrouwer, so lees dit maar nou nie dier en probeer het ontdou, want soos ek vir julle sê, dit kan daar ook vir julle twee punte werd wees, in een vraag stel, maar hierdie arme dame hier, so in die middel 1900s, het sy een extra geneem van DNA, en soos sy is eindelijk die heel eerste ene, die pionier, wanneer het kom by die ontdekking van die structuur, of die bepaling van die structuur van DNS of DNA natuurlijk in Engels, en toe kom die twee pair aan, James Watson, en Francis Kriek, en hulle gebruik toe haar extra betroene om dan hierdie molekulaire structuur van DNA dan natuurlijk saam te stel, waarvoor hulle Nobelprijs natuurlijk verdien het, aanvaard het, ja daar staan het onder, Nobelprijs ontvang het, en ja, en arme Rousselend Franklin het nooit erkenning gekry vir haar pionierswerk in die structuur van DNA nie.
So as ons dan kyk na DNA's structuur, hier sit jy met jou selkering, natuurlijk, bene jou selkering sit jy met syke lang din draai, raaikies, en daar is 46 van hulle, dis lang din DNA stringe, verskrikkelijke lang groot molekiel is, omdat hulle so lang is, en dit staan dan bekend as chromatine, wat ek nou daar boos so lelijk toe gemaakt het, maar ja, die lang din stringekies staan bekend as chromatine, en dis die lang din stringekies, Die 46, jy het 46 in elke selkering in jou lichaam, dit wil sê celle wat natuurlijk in selkering het, omdat nie alle celle in jou lichaam het selkering, is bijvoorbeeld rooibloedsellekies, het het nie selkering nie, maar elke sel wat een selkering het, het 46 van die lang dins stringekies, en is die 46 lang dins stringekies wat gerepliseer word, tydens DNA replisering, met andere woorden net voor een sel begin verdeel. Moed het, want om daar jou sel te verdeel, tydens groei, wanneer jy sel beskarig, weefsels beskarig, en selkies moet vervang word, en dan natuurlijk ook organismes waar gebruik vir, as een vorm van ongeslachtelike voorplanting. So as jy groei, moet die selkie wat in 2 aparte selkies gaan verander, hier my peilkies, lyk am lelijk, in 2 selkies moet verander, vir die selkies om identies te wees, nie net aan mekaar, maar ook aan die moedersel, moet DNA... gerepliseer word. In ander woorde, elke van hierdie cellekies moet een perfecte kopie hee van die genetise kore.
Dit wil sê die volledige stel van 46 DNA molekylus en 46 DNA molekylus isa. So DNA moet repliseer. So al hierdie 46 langdins stringekies wat chromatien genoem word, moet repliseer.
En dan verkort en verdig hulle en vormstruktuur wat bekendstaan as chromatides. En die chromatide is gerpeerd dan natuurlijk by mekaar en nou noem ons hierdie pert een chromosome. Ok, en hier so kan jy actually een chromosome sien. So hier so draai ons om af na wat actually bekendstaan as een chromatine vesel. En dan as jy om verder afdraai, dan krij jy jou chromatine draad.
En hier so kan jy sien, daar haas ek een ronde structure in voorkom ook. En dit is hy stone, die speciale proteine wat ons DNA string aan mekaar hou. Alright, en te same met hierdie proteïne, noem ons nou hierdie DNA en hierdie proteïne kromatien, kromatien string en hierdie kromatien rang skikkel is, as ek sê later aan, om kromatides te word, waarin gesamenlik een kromosoom genoem word.
So as jy nou mooi net kies net kyk jy na DNS, wat natuurlijk Afrikaans is, wat die oxyribonuclein sier, dit is een dubbel draad polynucleotide, dubbel draad, soos wat jy kan sien, onder die een draad is wat hierdie kant loop, een been. en dan is daar ander been wat die daaie kant loop. Dis ook om met die dubbel draad genoem word. En dit is dan bekend as polynucleotide.
Poly betekent baie. Dit wil sê dit bestaan uit baie afzonderlijke komponente uit. En dan sê dit nucleotide. Want die bouwblokke van DNA en die bouwblokke van RNA is een groep van hierdie drie molekules wat mekaar geheg is. Namelijk een fosfaatgroep, een suikergroep en een stikstofbasisgroep.
En saam staan hierdie drie bekend. as een nekleotiet, dit is wat een nekleotiet is. So as jy nou mooi nekies gaan kyk na die drie verskillende komponente van een nekleotiet, sal jy sien, die eerste een is die deoxyribose, wat die syker is, dit is hier die perte die jy sal sien, dit is die syker gedeelte, en dan een fosfaatgroep wat daar so sit, en dan stikstof bevat in een basis, wat ons bykie later gaan kyk, maar as vier verskillende stikstofbasise, en al wat dit beteken, dit is net een molekuul, met die element stikstof andid.
Want ons weet toch stikstof is die essentiele komponent of deel van aminosiere en van proteïne. So hierdie speel stikstof ook natuurlijk een groot rol in die vorming van hierdie molekules wat bekend staan als stikstofbasisse. En daar gaan vier van hulle wees.
So baie belangrijk is so dat jylle nog met een besef DNA word in jou selkering aangetref in syke lang dinsdringekies wat bekend staan als chromatien. Daai kromatien kan gaan natuurlijk repressere, wanneer die sel moet verdeel, om te kan groei, herstel, vervang of ongeslachtelike voorplanting. En dan wanneer hulle verdeel, na dat die lang dins treinkies verdeel het, en kopie gemaakt het van hulle self, herhangs kyk die DNA in korter struktuurkies, waarin bekend staan as kromatides. So daar was as jy nu sien, daar is nou 2 kromatides.
En nou noem ons hierdie struktuur kromosoom. Dan natuurlijk ook, As jy kyk na die DNA molekuel self, dan moet jy weet, dit is een dubbel draadstruktuur en hierdie vorm van DNA is dan bekend as een dubbel helix. So as jy in een vraagstof jou vraag, wat is die natuurlijke vorm van DNA, dan gaan jy sê, een dubbel helix word. Nie net een helix, een dubbel helix, omdat hy bestaan uit die twee bene uit van hierdie leer.
En dan die volgende belangrike ding is natuurlijk jou DNA molekuel. is een groot molekiel, wat bestaan uit nekliotides uit, as monumere, as bouwblokke, en dis ek om, dat een polynekliotide, dubbel draad, strukteer is. En dan moet jy die afsoning... ...componente van een nikleotiet ken natuurlijk, nie?
Phosphaatgedeelte wat weg aan een suiker en een suikergedeelte wat weg aan een stikstofbasis. So as ons net kyk na hierdie prentje wat ek hier so net additioneel bijgezit raas al, net om vir julle om so'n bykie meer duidelijkheid te gee. So daar... as so sit jy duidelik met jou DNA dublie helik structure, en daar so gaan jy sit met jou chromatine stringe, wat am elkaar vastgehou word, dier hierdie ronde proteine, bekend as die stone.
So dit is wat dan chromatine is, is DNA stringe, wat by mekaar gehou word dier hierdie ronne histone proteine. En as hulle weer hangskik vorm in hierdie vesels, wat bekend staan as kromatienvesel. En dan verander die kromatien. Hy hangskik homself, met ander woorde, hy raak korter en hy raak dikker.
En dan staan het bekend as kromatiet. En omdat replisering plaasgevind het, DNA replisering, gaan hierdie lang herhangskikte kromatien string, wat na kromatiet tref. genoem word, gaan natuurlijk identiese kopie hierdie kant he, so ek sê want DNA replisering het plaasgevind en natuurlijk omdat hierdie twee identies is, verwees hulle daarna as sister chromatides ok, wat met die centrum meer gekoppel word aan mekaar en hierdie paard staan en dan bekend as een chromosome, en dan het daarom wat julle later wat ek so my prentjies en my nou alie ingesit het wat julle later van gaan leer as ons werk met my oose jy moet omdouw, daai 46 chromatien stringetjies wat jy geerf het...
een het gekom van jou pa af en een het gekom van jou ma af met ander woorde, jy sit actually met 23 pare het is beter om daarna te verwijs as 23 pare want een van die pare het van jou ma af en een van die pare het natuurlijk van jou pa afgekom en pare beteken daar as maaiekies as jy mis een paar skoene het, is mis die selfde skoene en precies die selfde met jou chromatides die een wat van jou pa afkom en die een wat van jou ma afkom die paarkies beteken dat hulle gene, hulle kodes, vir spesifieke proteïne, jy is nou voorblokjes gegeven van die kodes, dit kan nou wees oogkleer, dit kan nou wees lente, dit kan tempo wees wat in hare groei, dit kan wees die vorm van jou tone, en sovoorts en sovoorts, die staan bekend as gene. So in die 23 pare, elke pare het gene wat in die rechte posies, die selfde posies, teenoor mekaar staan, en dan verwijs ons daarna as homoloog chromosome. Maar... omdat replisering plaasgevind het, ga jy mas op die einde 2 chromatides hee, van elk ene van hierdie chromosome pies, alright, 2, en dan tydens my oosse gaan groepeer, 2 van hierdie stelle gaan groepeer by mekaar, en vorm dan, stratiere het bekend staan as een bivalent, so jy kan maar net ontdou van dit, en dit is wat genoem word, een homolochromosome paar, want daar is een homolochromosome, en daar is nog een homolochromosome, alright, so jy kan so jy het nou een paar van hulle.
So hou dit net in gedachte, as jy kom weer by my oosse, en jy raak die mekaar, tussen wat precies, chromatien, chromatides, chromosome, homolochromosome, sisterchromatides, en sovoorts, dat jy net terugkom na hierdie slide, toe weer, en gaan luister na hierdie gedeelte. Kijk, dan as ons kyk na die DNA-struktuur, een bykie self daar so, nou daar is ons praat van die recht op bene, dis natuurlijk hierdie bene wat Jesus sien, dis die recht op bene van DNA, as ons praat daar so van. En daar sê hulle vir jou, dit is die suiker fosfaat rigraad, want daar sê jy fosfaat gedeeltes wat voorkom, daar sê sê dit allemaal die fosfaat gedeeltes, die P's, en daar natuurlijk kom ons vat aan die kleer, en daar sê sê dit as suiker gedeeltes, daar sê sê dit as suiker gedeeltes.
So jou fosfaat suiker, fosfaat suiker, fosfaat suiker, fosfaat suiker, dit vorm die bene van jou DNA, en dit wat die trappies vorm van jou leer, so dit is die bene van jou leer, en dit is die trappies van jou leer, waar daar sê sê dit. Ja. jou spariekies, soos dit hulle ook noem, en dit word gevormd dier jou stikstofbasisse.
So daar is die nekliotide waar as is sit, en daar is die volgende nekliotide waar as is sit, en dis ek moos vir jou sê, DNA is een polynekliotide structuur, want dit bestaan uit die klomp am nekliotides wat in mekaar gekoppel is. En nou kan ons ook sommaas sien waar die vier verskillende stikstofbasisse is, wat voorkom in die DNA structuur. Daar is net vier. Daar is adenine, je krijt timine, jy krij Guanyin en jy krij Cytosine. En dit word nog makkeliker vir julle maak, is 2 van hulle koppel altijd in mekaar, Adenine en Tymen koppel altijd.
So as jy Tymen hierdie kant het, gaan jy Adenine daai kant het. Selfde met Guanyin en Cytosine. Hulle koppel ook altijd in mekaar, so as jy Cytosine hierdie kant het, gaan jy Guanyin daai kant het. Al in die klienserie het net 4 verskillende stikstofbasisse.
As ons verwees na RNA, RNA het net nie hierdie oukene, die moes al water daar oor. praat. Er een aard nie te nie.
Alhoewel hy ook vier het, word Timmyn by hom vervang met hyn stikstofbasis, joh, ek skryf van byie lelijk vandag, wat bekend staan as Ira Seel. Maar soek sê, ons sal gelukkig a biekie later kyk daarna, so dit sal duidelik, duideliker vir jou raak, so my nie te opgewonde raak nie. So hier sê hulle, elke sport van die leer, dis een basispaar, nie? Daar ek hier hulle sê, twee stikstofbasise, wat aan mykaar geheg is, dit staan bekend as een basispaar.
En daar my hulle net ook weer, dat die bindingkie waar ons sit. Daai binding wat tussenin is, wat hierdie stikstofbasis in mekaar vast hou, dit is een waterstofbinding. En jy kan ook sien, daar is nogal een verskilliekie, tussen die waterstofbindings van adenine en thymine, en die waterstofbindings tussen guanine en cytosine.
So, hier sê jy actually een dubbele waterstofbinding, en hier sê jy een triple waterstofbinding. So jy het eigenlijk een sterker binding, sê jy mooi raandink, tussen guanine en cytosine, as wat jy het tussen adenine en thymine. So dit is wat jy hier hoef te hondou, jy hoef glat nie, op gratuaal vlak, jylle enigszins te steer aan hierdie, wat die so aan die onderkant of jylle in die boek kan staan, hierdie 5 punt, 3 punt, 3 punt, 5 punt, moet glad hier houwe, houwe, en die hoor, so yes, so en hou my net hierdie spoorte, hierdie trappies, staan as spoorte bekend, hierdie trappies, waarvan ek net te gepraat het, wat dier jou stikstofbasis pare gevorm word, so jy sê herinner ek jylle net aan die 4 verskillende stikstofbasis, en dan sien jylle die naam, adenien, a, Timien die letter T, Gwanien die letter G en C2C die letter C. Nou ek sien in betuie vraagstelle, vervang hulle die letter C natuurlijk met S vir Afrikaanse C2C.
So as julle in een vraagstel S sien, moet julle self nie doodskrik hee hoor, want so ek sê hulle verwijs maar net na die Afrikaanse, so skons om maar nou al net S in sy daas al. vir Afrikaanse C to sien, so dit kan een van die twee wees, maar die ander gaan natuurlijk die selwe blij, Aranine, want daar is een A, Timine, want daar is een T, Konine, want daar is een G, en natuurlijk, in Engels is het Cy to sien, want jy spel met die C, maar jy kan S ook sien in die vraagstel, as gevolg van die S, en die kan jy sien, dit is die dibbele helix struktuur, die natuurlijke struktuur van DNA, en as DNA gaan replaceer, draai hy af in vorm wat bekendstaan as die leerstruktuur. Alright, met die twee bene van die leer en natuurlijk die sporte wat die so doorskom, daar is het jou sporte. Maar daar kan jy ook sien, adenine koppel altyd aan timine en guanine koppel altyd aan cytosine. En as jy wonder wat is hierdie woorde wat jy in die onderkant staan, dis maar net terme wat gebruik word om jou twee groter stikstofbasise te beskryf en pyramidine is die woordkie wat jou twee kleiner stikstofbasise beskryf.
Met ander woorde, hierdie adenine en guanine is maar net groter molekiele. as wat Timmyn en C2Cynus. En ons noem hierdie structure by the way ringstructure, en hy het sy vir interessantheid.
Daar is een 6 ringstructure, ons noem het die exose, en daar is een 5 ringstructure, ons noem het die pentose. Want die van jylle wat aangaan met biochemie op universiteit, jylle gaan so'n bykie daarvan leer. Maar jylle voel al my nou te weet in graad 12 en, so ontspan my net een bykie. Maar jylle moet definitief die 4 stikstofbasisse ken, jylle moet weet wat er toe is die groter stikstofbasisse, wat er toe is die kleiner stikstofbasisse, Met ander woorde, Pyrene is Adonine en Gwanine en Pyramidine is Tymen en Cytosine.
Ek onthou het maar net altyd as teenoggestelde woord. Die feit dat hulle groot is, hulle die klinge woordkie. Die feit dat hulle klein is, hulle die groter woordkie. En dit is maar net hoe ek het onthou, dier a biekie dier associatie.