Dzień dobry. Jeśli myślicie, że temat poprzedni, który był krótki i w miarę przyjemny, będzie dobrym prognostykiem na przyszłość, bo tak będzie na każdym temacie, to jesteście w błędzie. Dzisiaj bierzemy sobie na tapetę początki Cesarstwa Rzymskiego, czyli nieco dłuższa opowiastka.
Oglądamy. Przy okazji tematu poprzedniego wspomniałem o tym, że po wojnach płynickich, po 146 roku PNN, nie ma tak szybko dalszej ekspansji. Ponieważ Republika przeżywa dosyć duży kryzys, który będzie trwać przez kolejnych niemalże 100 lat.
Ten kryzys związany był przede wszystkim z narastającymi problemami. Sprzymierzeńcy chcieli równouprawnienia. Z obywatelami oczywiście.
Wybuchały bunty i powstania niewolnicze. Niewielkie powstania niewolnicze. Ale były trzeba było się przeciw nim w jakiś sposób wybrać.
Przestał się sprawdzać dotychczasowy ustrój, który mimo tego, że plebejusze walczyli dla siebie prawa, to dalej jeszcze nie był idealny, daleko było mu do ideałów. Na przykład legioniści, którzy po wielu latach wojen wracali do swojego domu, dowiadywali się, że go nie ma, bo ich gospodarstwo popadło w długi i zostało sprzedane bogatszemu sąsiadowi. I w tym momencie ich rodziny nie były w stanie tego...
dużego pola, całej tej gospodarki obrobić, no i trzeba było sobie jakoś radzić, żeby przeżyć, trzeba było to sprzedać. Więc legioniści, nie mając ziemi, przestawali być legionistami, bo żeby być legionistą, trzeba mieć obywatelstwo, ale też i trzeba było posiadać majątek, czyli jakąś ziemię. A w tym momencie byli legioniści, którzy byli na przykład wprawieni w bojach, byli świetni tym, co robili, już nie mogą być w legionach, bo nie mają ziemi. I to będzie miało bardzo duży wpływ na za chwilę propozycję reform, które przedstawię. za sprawą braci i ugrachów.
Obiecałem, że do nich dojdę i dojdziemy za chwilę, ale najpierw jeszcze jedno pojęcie latyfundia. Latyfundia to były rozległe ziemie najbogatszych, takich obrzydliwie bogatych Rzymian. One nastawione były po prostu albo na hodowlę, albo na uprawę ziemi i tam wykorzystywano w dużej ilości niewolników. Do pracy oczywiście. Nie powiedziałbym, że zatrudniano, tylko wykorzystywano, bo niewolnik przecież to rzecz jak grabie, tak?
Chcesz pograbić, to bierzesz, później rzucasz w kąt. Jak się złamiam, to sobie kupisz nowe. A jak się wkurzysz, to sam możesz złamać.
I taki był właśnie niewolnik. Los niewolnika. Generalnie Latifundia, bo o nich jeszcze mówiłem, dokończę tą myśl, bardzo mocno się rozrastały. I jak mówiłem, wykorzystano tam niewolników, to oni byli za darmo.
Generalnie nie zatrudniano nawet tych byłych legionistów do pracy. No bo po co? Skoro mogę mieć niewolnika. Raz kupię i mam, dopóki się nie zepsuje. A w tym momencie, kiedy ja będę kogoś zatrudniać, to muszę mu płacić.
Aż k***a. a szkoda mi pieniędzy, więc nie będę mógł tego robić. Więc brak ziemi, brak pracy to kolejny problem w naborze do armii, o czym wspomniałem wcześniej, bo niestety nie było możliwości rozrastania się Legionów. Tereny były coraz to większe, nawet po wojnach punickich, więc trzeba było też je strzec. Legioniści musieli być.
I tutaj jakby z propozycją wychodzą bracia Grachowie. Ja już o nich mówiłem parokrotnie, więc dochodzimy wreszcie do punktu wyjścia. Pierwszy z nich Tyberiusz.
Mamy rok 133 PNR, czyli niedługo po wojnach punickich. Zaproponował on zupełnie inne zmiany. Zmiany, które miały uderzyć w tą najbogatszą część społeczeństwa rzymskiego, co oczywiście się tym ludziom nie spodobało. Reforma rolna, bo o niej mówimy.
Najbogatsi Rzymianie mieli posiadać maksymalnie 125 ha ziemi. Niektórzy mieli nawet 500. Więc, no, masz 500 i teraz przychodzi gość i mówi a, a, do 125 zmieniamy. Tak będzie sprawiedliwiej. No, dla tych, którzy nie mają, na pewno będzie.
Dla tych, którzy mają, niekoniecznie. Więc generalnie reformy cieszyły się tak naprawdę słabym poparciem i nie udało się ich doprowadzić do końca. Ponieważ nie dlatego, że Senat tak zdecydował, tylko dlatego, że ktoś tak zdecydował i nie był to Tyberiusz Grak.
Ponieważ został on zabity, więc jego pomysł podupadł na znaczeniu. Jednak po jakimś czasie pojawił się jego brat, Gajusz Grak, a tego bracia Grakowie, który chciał kontynuować. dzieło brata i też nagle zniknął. Reforma była po prostu nie na rękę wielu ludziom.
Dlatego też trzeba było w jakiś sposób sobie z tym poradzić. Idziemy sobie do kolejnych problemów, które będą w tym Rzymie bardzo mocno niestety się pojawiać. Pojawi się walka o władzę, tak zwana pierwsza wojna domowa, która będzie trwać od 88 do 82 roku przed naszą erą. A jakby pierwszy plan...
Wychodzi Gajusz Mariusz, który reformował armię, zresztą dosyć słusznie chciał to zrobić, oraz Lutjusz Korneliusz Sulla. Sulla generalnie w tym konflikcie będzie górą. Przyjmuje tytuł dyktatora i uwaga, jest to po raz pierwszy, kiedy takie coś się stało i ostatni, że on przyjmuje go na czas nieograniczony, co było niezgodne z prawem, bo to było maksymalnie 6 miesięcy.
I kiedy został dyktatorem, mając nieograniczoną władzę, steroryzował wszystkich, ogłosił listy proskrypcyjne. czyli spis osób, które wpłyną na śmierć. Jakby... buntujesz się?
Ok. Dopiszemy Ciebie do listy. Wzmocnił on rolę Senatu, kosztem zgromadzeń oraz Trybuna Ludowego, co się nie spodobało oczywiście plebejuszom.
I ta sytuacja, o której też przed chwilą wspomniałem, że ona będzie miała pierwszy i ostatni raz miejsce, to to, że on po tych reformach oddał funkcję dyktatora i wrócił do życia prywatnego. Co jest niezwykłego? To, że przeżył.
Że mimo tego, że ja nie mam mał prawo, że pozbywał się innych, mógł normalnie wrócić sobie na gospodarkę i tam już do emeryturki, do późnego roku po prostu funkcjonować. Troszkę bym powiedział, że dziwna sprawa. Tak troszkę śmierdziało tutaj.
Ale to nic. Idziemy sobie do kolejnej kwestii, do kolejnej wojny domowej, bo to będzie druga wojna domowa. Ale najpierw coś się musiało wydarzyć, żeby ta wojna się w miarę mocno już nam wyklarowała.
Kiedy mówiłem wcześniej o buntach, powstaniach niewolniczych, one były niewielkie, nikłe, nic tam się złego tak naprawdę dziać nie mogło. Bo legioniści przychodzili, raz, dwa, trzy, rozprawiali się z niewolnikami. Ale tym razem będzie inaczej. Ponieważ nasiliły się powstania sprzymierzeńców, którzy chcieli praw publicznych i w międzyczasie nasiliły się kolejne powstania niewolników.
I to największe. Powstanie Spartakusa, bo o nim teraz mówię, będzie miało miejsce między 1973 a 1971 rokiem PN. co oznacza, że ono trwało długo, czyli Rzym musiał się z nimi naprawdę bardzo mocno męczyć. Spartacus, postać, o której nie wiemy zbyt wiele. Może być tak, jak na przykład tutaj, że jest przysięga Spartacusa, że być może chciał pomścić ojca, być może chciał pomścić kogoś z rodziny, a może po prostu miał dość ciężkiego losu niewolnika, który walczył na arenach, bo on był gladiatorem, a gladiatorzy to jest zupełnie inna bajka, oni musieli sprawiać radość gawiedzi, czyli...
ludziom, którzy żądali krwi, bo to, co było ważne dla Rzymian, to igrzyska i jedzenie, czyli chcieli chleba i krwi. To było najważniejsze, a dokładnie to chleba i igrzysk. Ale do czego zmierzamy? Do tego, że Rzymianie będą musieli naprawdę się mocno napocić, żeby to powstanie finalnie zakończyło się sukcesem. Zakończy się sukcesem w roku 1971, ale żeby była jasność.
W momencie, kiedy powstanie upada, to trzeba było... pokazać innym, jak brutalnie można postąpić z niewolnikami, tymi, którzy się zbuntowali, bo tak się okazuje, tam byli też rolnicy, niewolnicy nie tylko gladatorzy, tylko to byli pracownicy kopalń. To było generalnie bardzo dużym problemem dla samego pewnie Spartacusa i dla Krixosa, który wtedy był, od Omejosa i tam kilku innych niewolników, którzy byli gladatorami. Ale jak dołączyli do nich biedni ludzie, którzy nie będą potrafili walczyć, bo są starzy, zagłodzeni, no to trzeba coś było z nimi zrobić.
I ta bitwa ostateczna, która dokończyła powstanie, niestety bardzo mocno uwięzgnie pamięci Rzymowi. Niestety, bo 6 tysięcy ludzi, którzy byli pochwyceni przez legiony Pompejusza, ukrzyżowano, w drodze ukrzyżowano. I one były od Rzymu do Kapui, bo to właśnie w Kapui, tam miał początek swój marsz, powiedzmy, przez kilka lat, powstańczy sam Spartakus.
I to było ku przestrodze na przyszłość już. Nie buntujemy się, sprawa załatwiona. Ale tu okazuje się, że do walki będziemy mieli dwóch ważnych wodzów. ponieważ będzie tam Gnejusz Pompejusz oraz Marek Krasus.
Do tego, w trakcie tego powstania dołączy się Juliusz Cezar, który był co prawda pochodzący z bogatej rodziny, ale z bardzo dużymi długami był on niestety, ale nie najbogatszy. Ale był świetnym dowódcą wojskowym, co docenił i Pompejusz i Krasus. Oni na początku, pomiędzy swoim konfliktem, mówię o Pompejuszu oraz o Krasusie, starali się cofnąć reformy Suli, co im się w większości udało.
Krasus tłamsił finalnie powstanie Spartakusa, był on zresztą najbogatszym Rzymianinem i to on właśnie był takim promotorem Juliusza Cezara. I ci trzej dżentelmeni utworzyli w 60 roku pierwszy triumvirat. Triumvirat, czyli taka władza trzech mężów, którzy dzielą się obowiązkami oraz ziemiami.
Podział wyglądał następująco. Cezar po konsulacie, który odbębnił, został namiestnikiem Gali. Ją podbił i tak jako namiestnik dorobił się ogromnego majątku. Zaraz do niego wrócimy.
Krasus będzie miał część wschodnią, tam będzie walczył z partami, z którymi walce zginie. Pompejusz z kolei będzie miał tereny w okolicy Rzymu, cały Rzym i tak dalej. I będzie on osiągał bardzo, bardzo duże znaczenie. W pewnym momencie będzie miał niemal nieograniczoną władzę.
A ona się jakby pogłębi w momencie, kiedy Krasus tak naprawdę został zabity, zginął w walce z owymi. partami, o których mówiłem też oczywiście wcześniej. Jak już powiedziałem, Cezar bardzo mocno się wzbogacił.
Pompejusza zaczęło to denerwować i postanowił on, że za sprawą Senatu wezwie, przez Senat oczywiście, samego Cezara, żeby ten zrzekł się dowództwa, powrócił do Rzymu. I tam będzie w jakiś sposób pewnie osądzony. Oczywiście Cezar się na to nie zgodził, odmówił i co najważniejsze, ze swoją armią, którą miał naprawdę dobrze już wyposażoną i wprawioną w bojach z Galigalami, czyli ludźmi, którzy mieszkają w Gali, postanowił, że idzie na Rzym.
Kiedy przekroczył Rubikon w 49 roku, miał powiedzieć słowa kości zostały rzucone, czyli generalnie już się nie cofnie przed podjętą decyzją. Już w roku następnym, w 48 przed naszą erą, Dochodzi do bardzo ważnej bitwy, bitwy pod Farsalos. Cezar bardzo cenił sobie Pompejusza i chciał pokonać go na polu walki i pewnie tam, żeby też Pompejusz zginął. Cezar go rzeczywiście pod Farsalos pokonuje, ale Pompejusz nie zginął. Uciekł do Egiptu i tam został potajemnie zamordowany.
Podobno było tak, że ten, który zamordował, odesłał Cezarowi głowę Pompejusza. Cezar był zniesmaczony tym faktem, nie samą głową. Tylko tym, że w taki sposób tak genialny wódz zginął, zaprosił ich po nagrodę, po czym ścięto ich i tak samo skończyli jak sam Pompejusz. Cezar przez ten czas mniej więcej lawirował pomiędzy Egiptem, bo tam jest Kleopatra, której umożliwił przejęcie władzy.
Pokonano jej brata, Ptolemeusza i generalnie jego wzrok skupił się na samej Kleopatrze. Zakochał się w niej. Będą mieli później dziecko.
I Cezar już w tym momencie, kiedy był bardzo często poza Rzymem... No niechętnie, niezbyt dobrze był widziany przez senatorów, przez Rzymian. Mieli mu za złe to, że on olał ten Rzym i woli siedzieć sobie tam w Egipcie.
I kiedy Cezar w 1944 roku ogłosił się dyktatorem dożywotnim, podobnie jak wcześniej mówiłem przy okazji Sully, tego chyba było za dużo, bo de facto był dyktatorem dożywotnim, ale ten żywot się skończył bardzo szybko, bo 15 marca 1944 roku Podczas id marcowych doszło do zawiązania spisku i Cezar został zasztyletowany. Jednym z tych, którzy byli spiskowcami był jego niemalże usunowiony przyjaciel Marek Brutus. I tutaj też jest takie stwierdzenie, że miał Cezar powiedzieć wówczas przed tym ostatecznym pchnięciem i ty Brutusie przeciwko mnie, co miało oznaczać, że nie wierzy w to, że zdradza go jego przyjaciel. I kiedy wydawałoby się, że już jest wszystko załatwione, Cezara już nie ma, to możemy wrócić tak naprawdę do poziomu republikańskiego. Nic z tych rzeczy.
Wybucha trzecia wojna domowa między 44 a 30 rokiem przed naszą erą. Cezar zostawił w testament. Testament zostawił u kapłanek bogini Westy.
One były bardzo ważne, ponieważ sama rozmowa z nimi mogła skończyć się śmiercią. One były milczącymi siostrami tak naprawdę. I jedyną osobą, która mogła to odebrać był ten, który był wskazany w tym testamencie, a był nim Gajusz Oktagan, czyli wnuk siostry Cezara. To był bardzo młody człowiek, któremu zostawił Cezar nie tylko swoje regiony w testamencie, ale też swoje długi, które miał. I ten powiedział, spoko, muszę cię pomścić, wuju.
Więc generalnie doszło do sytuacji, w której musi być zawiązany nowy triumvirat, który będzie w tym momencie ścigał tych, którzy zabili Cezara. I tak dochodzi do podpisania owego triumviratu, drugiego triumviratu w 43 roku p.n.e. I będzie miał tutaj, jednym z triumwirów będzie Gajusz Oktawian, który będzie miał prowincję zachodnię, będzie Marek Antoniusz, który będzie bardzo bliskim współpracownikiem Cezara i on otrzyma wschodnie imperium wraz z Egiptem, zaraz jeszcze o tym parę słów powiem, i będzie jeszcze trzeci Marek Lepidus, który będzie miał Afrykę, tą taką bardziej zachodnią. Lepidus tutaj jest takim pionkiem, który...
W sumie w całym tym układzie niewiele znaczył. Na początku wydawało się, że wszystko jest okej, bo w bitwie pod Filippi zostali spiskowcy pokonani, zgoda triumwirów miała trwać wiecznie, ale tak niestety nie było. Za sprawą tak naprawdę Oktawiana oraz Antoniusza Lepidus został odsunięty od władzy i tutaj jego historia w tym triumwiracie się kończy, triumwirat zresztą też się kończy. Dochodzi do walki o władzę. Gajusz Oktawian będzie chciał przede wszystkim zrobić taki...
Ja bym powiedział to współczesnie zły PR dla samego Antoniusza, ponieważ Antoniusz siedzi w Egipcie. Z kim? Z Kleopatrą, czyli po Cezarze została mu Kleopatra. W międzyczasie okazuje się, że i Kleopatra ma syna z Cezarem, którego nazwano Cezarionem. I Octavian wie, że jeżeli nie pozbędzie się Antoniusza i tego Cezariona, to w przyszłości nie ma co mówić o przejęciu władzy.
Albo nawet jakbym przejmie, to może ją stracić. I tak dochodzi do bitwy ostatecznej w 31 roku PN, bitwy pod Akcjum. Bitwa ta zakończyła się sukcesem Oktawiana, który pokonuje Antoniusza i Antoniusz z Kleopatrą uciekają do Egiptu i tam popełniają wspólnie samobójstwo. I to właśnie z trupkami tych dwóch będzie Oktawian później triumfalnie wjeżdżał do Rzymu.
Oczywiście w późniejszym okresie czasu. Teoretycznie wojna skończyła się w 30 roku PN, ale mamy 27 rok, o którym mówiłem na pierwszej lekcji, że jest to początek Cesarstwa Rzymskiego. 27 rok PN oczywiście, żeby była jasność. Wówczas...
Oktawian przekazuje wszystkie swoje uprawnienia, jakie miał, Senatowi. Oficjalnie był to powrót do ustroju republikańskiego. Jednak Senat nadał Oktawianowi tytuł Augusta.
Czyli w praktyce oznaczało to, że mamy ustrój cesarski. Ponieważ Oktawian otrzymuje tytuł Princeps Senatus. Pierwszy wśród senatorów.
I tak, był pierwszy na niesie do Senatu. Przejął uprawnienia Trybunów Ludowych. Miał prawo inicjatywy ustawodawczej i miał prawo weta. To oznaczało, że ma pełnię władzy. w swojej ręce.
Ale oficjalnie mówiło się, że jest republika. Że wszystko tak naprawdę jest jak najbardziej ok. Mało tego, niedługo po śmierci Cezara został ogłoszony on Bogiem, boskim Cezarem. Dlatego też Oktawen przyjął sobie jego imię, Cezara i stąd będziemy mówili o cesarstwie.
To będzie od 1927 roku. Ten ustrój cesarski nazywa się mianem pryncypatu, ponieważ princeps senatus, pierwszy wśród senatorów pryncypat. Później będzie dominant, ale o tym w swoim czasie.
I co w tym momencie jeszcze dodatkowo dla tego princepsa będzie należało? Był najwyższym kampanem, stanowił prawo, był najwyższym sędzią, miał całą administrację pod sobą i utworzył nowy urząd prefekta pretorianów, która będzie taką gwardią pretoriańską, a dokładnie jego ochroną osobistą. Dlatego też zwykło się mówić, że pryncypat Oktawiana to tak naprawdę jest komedia republiki, ponieważ wszystkie formalne...
urzędy miał w swoim ręku. One istniały, ale miał je w swoim ręku i tak naprawdę sprawował on władzę dyktatorską, ale nie pod formą dyktatora, ponieważ będzie on miał największe możliwości w państwie. Stąd taka nazwa, komedia republiki. I w tym roku, a dokładnie to w 2024 był ten motyw na maturze wykorzystany.
Ok, koniec i idziemy sobie do podsumowania. Czyli jak pojawi się biały ekran, pauza, print screen, drukuj, notatka gotowa. Co ja dzisiaj mówiłem? W pojęciach.
poruszyłem. Latifundia, Powstanie Spartacusa, Listy proskrypcyjne, Triumvirat, Słowa Cezara, Kości zostały rzucone, były Idy Marcowe, Princeps Senatus, Prefekt Pretorianów, czy przed chwileczką wspomniana Komedia Republiki. Co do postaci, Tyberiusz Grak, Gajusz Grak, Lucjusz Koloneliusz Surla, Marek Krasus, Marek Antoniusz, Gajusz Oktawian, czy Marek Lepidus. I idziemy do dat, a tych było dosyć dużo, więc żeby już nie przedłużać, możecie skrinować i drukować. I to jest wszystko.
Na chwilkę przerwę zachęcam do postawienia mi kawy za moją pracę oraz odwiedzenia mojego sklepu. Znikam. Dziękuję i do widzenia.