Overview
Wykład omawia najważniejsze cechy i podziały epoki antyku, koncentrując się na starożytnej Grecji i Rzymie, ich kulturze, literaturze oraz znaczeniu teatru.
Antyk – Czas i Znaczenie
- Antyk obejmuje ponad 4000 lat i jest podwaliną współczesnej Europy.
- Rozpoczęcie epoki datuje się na VIII-VII w. p.n.e., a jej koniec na 476 r. n.e. (upadek Cesarstwa Zachodnio-Rzymskiego).
- Najważniejsze cywilizacje: Egipt, Grecja, Rzym, Mezopotamia.
- W Antyku narodziły się nauki ścisłe i filozofia.
Okres Archaiczny Grecji
- Okres archaiczny: VIII-V w. p.n.e.
- Powstawanie greckich polis, np. Ateny, Sparta, Korynt; obywatelstwo wynikało ze wspólnoty krwi.
- Polis prowadziły szeroką kolonizację w celu wyżywienia mieszkańców i korzyści strategicznych.
- W tym okresie Grecy poznali alfabet i rozwinęło się piśmiennictwo.
Literatura Grecka – Homer i Hesiod
- Homer: autor "Iliady" i "Odysei", możliwa postać fikcyjna, uznawany za kultową postać Grecji.
- "Iliada" opisuje wojnę trojańską, "Odyseja" podróż Odyseusza do Itaki.
- Hesiod (po Homerze): autor "Teogonii", opisującej powstanie świata i bogów.
Filozofia i Siedmiu Mędrców
- Początki filozofii greckiej przypisuje się siedmiu mędrcom.
- Słynne maksymy delfickie, np. bycie dobrze wychowanym dzieciństwem i sprawiedliwością w wieku średnim.
Okres Klasyczny – Teatr i Literatura
- Okres klasyczny: złoty wiek Grecji, triumf demokracji ateńskiej, rozwój teatru (tragedia i komedia).
- Teatr grecki był częścią świąt ku czci Dionizosa i miał specyficzną architekturę (amfiteatr, orchestra, skena, teatron, parodos).
- Wprowadzenie "Deus ex machina" umożliwiało niespodziewane pojawienie się aktora-boga na scenie.
Gatunki Dramatyczne i Tragicy
- Tragedia: walka człowieka z losem i bogami, zasady trzech jedności (czas, miejsce, akcja), trzyosobowy skład aktorski.
- Najwięksi tragicy: Ajschylos (dodał drugiego aktora), Sofokles (trzeci aktor, "Antygona", "Król Edyp"), Eurypides (psychologia postaci, Deus ex machina).
- Aktorami byli wyłącznie mężczyźni, grali w maskach i koturnach.
Okres Rzymski
- Rzymianie kopiowali grecką kulturę, bogów i architekturę, zmieniając jedynie imiona.
- Najważniejsi twórcy: Owidiusz ("Metamorfozy"), Wergiliusz ("Eneida"), Horacy (pieśni, ody, satyry), Tacyt (historyk).
- Upadek cesarstwa zachodniorzymskiego w 476 r. kończy epokę antyczną.
Kluczowe Terminy i Definicje
- Antyk — epoka historyczna od ok. VIII w. p.n.e. do 476 r. n.e.
- Polis — niezależne greckie państwo-miasto.
- Teatr grecki — miejsce widowisk teatralnych, konkursów poetyckich i muzycznych.
- Tragedia — gatunek dramatu przedstawiający konflikt z losem lub bogami.
- Deus ex machina — nagłe rozwiązanie akcji przez pojawienie się bóstwa.
Action Items / Next Steps
- Obejrzeć kolejny odcinek dotyczący mitologii i filozofii antyku, gdy się pojawi.
- Powtórzyć cechy okresów antycznych przed sprawdzianem lub egzaminem.