Overview
Dzisiejszy wykład dotyczył sposobów nabywania własności w prawie rzymskim, ze szczególnym uwzględnieniem podziału na nabycie pierwotne i pochodne oraz instytucji zasiedzenia.
Klasyfikacja nabycia własności
- Wyróżnia się nabycie pierwotne (gdy nabywca jako pierwszy uzyskuje prawo) i pochodne (prawo przechodzi od poprzednika).
- Podział ten jest szkolny, nie wywodzi się bezpośrednio z prawa rzymskiego.
- Rzymianie różnicowali raczej nabycie według ius civile i ius gentium.
- W nabyciu pochodnym obowiązuje zasada nemo plus iuris transferre potest quam ipse habet.
Sposoby pochodnego nabycia własności
- Mancypacja: formalny, abstrakcyjny akt wymagający obecności świadków; dotyczy res mancipi.
- In iure cessio: formalny proces przed urzędnikiem, może obejmować również prawa niematerialne.
- Tradycja: przeniesienie rzeczy przez wręczenie; wymaga istnienia justa causa oraz woli obu stron.
- Tradycja może dokonać się także przez traditio brevi manu, longa manu lub symbolicznie (np. wręczenie kluczy).
- Wyjątki od zasady nemo plus iuris: nabycie od zastawnika lub opiekuna.
Problem kauzalności i abstrakcyjności czynności
- Tradycja w większości systemów jest czynnością kauzalną (wymaga podstawy prawnej).
- W prawie niemieckim przyjmuje się model abstrakcyjny (zgoda stron wystarcza do przeniesienia własności).
Adiudicatio, legat windykacyjny, egzekucja
- Adiudicatio: nabycie własności na mocy wyroku podziałowego sędziego.
- Legat windykacyjny i zapłata wartości rzeczy po przegranym procesie jako inne formy nabycia pochodnego.
Zasiedzenie (usucapio)
- Początkowo uznawane za sposób pochodny, obecnie raczej jako pierwotny.
- Celem zasiedzenia jest usunięcie niezgodności między stanem prawnym a faktycznym.
- Przesłanki zasiedzenia: zdolność rzeczy do zasiedzenia (res habilis), posiadanie (korpus i animus), upływ czasu, tytuł prawny (titulus), dobra wiara (bona fides).
- Dobra wiara oceniana w momencie rozpoczęcia posiadania, zła wiara późniejsza nie szkodzi zasiedzeniu.
- W polskim prawie możliwe zasiedzenie w złej wierze przy dłuższym terminie.
Przykładowe tytuły i problem titulus putativus
- Tytułem może być sprzedaż, darowizna, posag, spełnienie zobowiązania.
- W wyjątkowych okolicznościach uznaje się tytuł mniemany (putativus) przy usprawiedliwionym błędzie.
Szczególne postaci zasiedzenia
- Usucapio pro herede: zasiedzenie rzeczy spadkowych przez dziedzica.
- Uzucapio fiduciae causa: odzyskanie własności rzeczy przekazanej w fiducji.
Key Terms & Definitions
- Nabycie pierwotne — uzyskanie własności nie od poprzednika, lecz jako pierwszy właściciel rzeczy.
- Nabycie pochodne — przejście prawa własności od poprzedniego właściciela do nabywcy.
- Mancypacja — formalny akt przeniesienia własności wymagający świadków.
- In iure cessio — formalne przeniesienie prawa przed urzędnikiem.
- Tradycja — przeniesienie własności przez wręczenie rzeczy.
- Zasiedzenie (usucapio) — nabycie własności przez długotrwałe posiadanie.
- Justa causa — prawna podstawa (powód) do przeniesienia własności.
- Bona fides — dobra wiara, przekonanie o legalności nabycia.
- Titulus putativus — tytuł mniemany, wyimaginowany powód nabycia.
- Adiudicatio — nabycie własności przez wyrok podziałowy sądu.
Action Items / Next Steps
- Przyswoić przesłanki zasiedzenia (res habilis, possessio, tempus, titulus, bona fides).
- Przygotować się na kolejne zajęcia: zawłaszczenie, pożytki, połączenie, przetworzenie, nabycie skarbu.
- Zapamiętać datę następnego wykładu: poniedziałek, godz. 15:00, sala D.