馃敩

Wprowadzenie do kom贸rek

Jul 8, 2024

View transcript

Wprowadzenie do kom贸rek

Teoria kom贸rkowa

  • Teoria stworzona przez Schleidena, Schwanna i Remaka (Polak).
  • Wnioski teorii:
    • Wszystkie organizmy pochodz膮 od kom贸rek.
    • Wszystkie organizmy sk艂adaj膮 si臋 z kom贸rek.
    • Ka偶da kom贸rka pochodzi z istniej膮cej ju偶 kom贸rki (Omnis cellula e cellula).

Podzia艂 kom贸rek

Prokariotyczne

  • Brak j膮dra kom贸rkowego.
  • G艂贸wne grupy: bakterie, archeony.
  • Zawieraj膮 minimum organelli:
    • Genofor (g艂贸wna cz膮steczka DNA).
    • Plazmidy (dodatkowe mniejsze cz膮steczki DNA).
    • Rybosomy (odpowiedzialne za biosyntez臋 bia艂ek).
  • Posiadaj膮 艣cian臋 kom贸rkow膮, czasem dodatkow膮 otoczk臋.
  • Cechuj膮 si臋 opanowaniem ekstremalnych 艣rodowisk (g艂贸wnie archeony).
  • Przyk艂ad: bakteria siarkowa per艂a Namibii (Thio Margarieta Namibiensis), kt贸ra mo偶e osi膮ga膰 p贸艂 milimetra.

Eukariotyczne

  • Posiadaj膮 j膮dro kom贸rkowe.
  • G艂贸wne grupy: ro艣liny, zwierz臋ta, grzyby, protisty.
  • Zawieraj膮 r贸偶norodne organella:
    • Mitochondria, chloroplasty, aparat Golgiego, cytoszkielet, siateczki 艣r贸dplazmatyczne, wakuole, lizosomy.
  • Przyk艂ady R贸偶nic w rozmiarach:
    • Kom贸rka jajowa ssak贸w (~1 mm).
    • Akson neuronu (>1 m d艂ugo艣ci).
    • Acetabularia (glon o ok. 1 cm d艂ugo艣ci).
    • Jaja ptak贸w (pojedyncze kom贸rki, du偶e rozmiary).
  • Erytrocyty ssak贸w nie maj膮 j膮dra kom贸rkowego (trac膮 je wt贸rnie).

Rozmiary kom贸rek

  • Prokariotyczne: kilka mikrometr贸w (1 mikrometr = 1/1000 mm).
  • Eukariotyczne: kilkadziesi膮t do kilkuset mikrometr贸w, czasem nawet wi臋ksze (np. kom贸rka jajowa ssak贸w).

Znaczenie ma艂ych rozmiar贸w kom贸rek

  • Stosunek powierzchni do obj臋to艣ci nie ro艣nie r贸wnomiernie.
  • Wolniejszy wzrost powierzchni w stosunku do obj臋to艣ci.
  • Problemy z wymian膮 substancji przy zbyt du偶ych kom贸rkach.
  • Przyk艂ad z kostk膮:
    • Kostka 1 cm鲁: powierzchnia 6 cm虏.
    • Kostka 2 cm鲁: powierzchnia 24 cm虏, obj臋to艣膰 8 cm鲁.

Kszta艂ty kom贸rek

  • Du偶a r贸偶norodno艣膰: od kulistych (rzadkie) po rozga艂臋zione neurony.
  • Kuliste kom贸rki: najcz臋艣ciej jajowe (brak ucisku z zewn膮trz).
  • W tkankach kom贸rki maj膮 bardziej sze艣cienne kszta艂ty.
  • Kosmki jelitowe: pofa艂dowana 艣ciana zwi臋ksza stosunek powierzchni do obj臋to艣ci.

Rodzaje organizm贸w

Jednokom贸rkowce

  • Organizmy sk艂adaj膮ce si臋 z jednej kom贸rki, samowystarczalne.
  • Przyk艂ad: bakterie.

Formy kolonijne

  • 呕yj膮 razem, tworz膮 zlepki, ale s膮 niezale偶ne.
  • Korzy艣ci: trudniejsze do zjedzenia, lepsze warunki 偶ycia.
  • Przyk艂ad: kolonie bakteryjne.

Organizmy wielokom贸rkowe

  • Sk艂adaj膮 si臋 z wielu kom贸rek, wyspecjalizowanych tkankowo.
  • Plechowce: organizmy bez zaawansowanej tkankowo艣ci (np. grzybnia, protisty).
  • Tkanowe (organizmy

Full transcript