Wprowadzenie do komórek

Teoria komórkowa

• Teoria stworzona przez Schleidena, Schwanna i Remaka (Polak).
• Wnioski teorii:
  • Wszystkie organizmy pochodzą od komórek.
  • Wszystkie organizmy składają się z komórek.
  • Każda komórka pochodzi z istniejącej już komórki (Omnis cellula e cellula).

Podział komórek

Prokariotyczne

• Brak jądra komórkowego.
• Główne grupy: bakterie, archeony.
• Zawierają minimum organelli:
  • Genofor (główna cząsteczka DNA).
  • Plazmidy (dodatkowe mniejsze cząsteczki DNA).
  • Rybosomy (odpowiedzialne za biosyntezę białek).
• Posiadają ścianę komórkową, czasem dodatkową otoczkę.
• Cechują się opanowaniem ekstremalnych środowisk (głównie archeony).
• Przykład: bakteria siarkowa perła Namibii (Thio Margarieta Namibiensis), która może osiągać pół milimetra.

Eukariotyczne

• Posiadają jądro komórkowe.
• Główne grupy: rośliny, zwierzęta, grzyby, protisty.
• Zawierają różnorodne organella:
  • Mitochondria, chloroplasty, aparat Golgiego, cytoszkielet, siateczki śródplazmatyczne, wakuole, lizosomy.
• Przykłady Różnic w rozmiarach:
  • Komórka jajowa ssaków (~1 mm).
  • Akson neuronu (>1 m długości).
  • Acetabularia (glon o ok. 1 cm długości).
  • Jaja ptaków (pojedyncze komórki, duże rozmiary).
• Erytrocyty ssaków nie mają jądra komórkowego (tracą je wtórnie).

Rozmiary komórek

• Prokariotyczne: kilka mikrometrów (1 mikrometr = 1/1000 mm).
• Eukariotyczne: kilkadziesiąt do kilkuset mikrometrów, czasem nawet większe (np. komórka jajowa ssaków).

Znaczenie małych rozmiarów komórek

• Stosunek powierzchni do objętości nie rośnie równomiernie.
• Wolniejszy wzrost powierzchni w stosunku do objętości.
• Problemy z wymianą substancji przy zbyt dużych komórkach.
• Przykład z kostką:
  • Kostka 1 cm³: powierzchnia 6 cm².
  • Kostka 2 cm³: powierzchnia 24 cm², objętość 8 cm³.

Kształty komórek

• Duża różnorodność: od kulistych (rzadkie) po rozgałęzione neurony.
• Kuliste komórki: najczęściej jajowe (brak ucisku z zewnątrz).
• W tkankach komórki mają bardziej sześcienne kształty.
• Kosmki jelitowe: pofałdowana ściana zwiększa stosunek powierzchni do objętości.

Rodzaje organizmów

Jednokomórkowce

• Organizmy składające się z jednej komórki, samowystarczalne.
• Przykład: bakterie.

Formy kolonijne

• Żyją razem, tworzą zlepki, ale są niezależne.
• Korzyści: trudniejsze do zjedzenia, lepsze warunki życia.
• Przykład: kolonie bakteryjne.

Organizmy wielokomórkowe

• Składają się z wielu komórek, wyspecjalizowanych tkankowo.
• Plechowce: organizmy bez zaawansowanej tkankowości (np. grzybnia, protisty).
• Tkanowe (organizmy