Herkese merhabalar. Eşeyli ve eşeysiz üreme konularını beraber öğreneceğiz. Tonguşim seninle beraber bugünkü dersimizde eşeysiz üremeyi zaten ilk defa göreceğiz ama eşeyli üremeyi görmüştük. İnsanda üreme, büyüme, gelişmede ne öğrenmiştik aslında? Spermle yumurta birleşiyordu ve döllenme oluyordu. Ve buna biz eşeyli üreme diyorduk. Çünkü erkekten sperm geliyordu. Dişiden de ne geliyordu? Evladım beyim. Harikasın. Yumurta geliyordu ve bunlar birleşince döllenme oluşuyordu. İşte insanda öreme büyümeye geçmiyor zaten böyle işliyordu. Çünkü eşler vardı. Yani erkek ve dişi vardı. Şimdi eşeysiz üremeye bakacağız. Eşeysiz üremede vejetatif üreme, tomurcuklanma, rejenerasyon ve bölünme kavramlarına seninle beraber bakacağız. Tonguç beyim. Bu arada hemen şunu hatırlatmak istiyorum. 7. sınıfları için aslında çok önemli bir gündem var. O da LGS. Gelecek sene LGS'ye gideceğiz ve Tonguç LGS dershanesinde 2026 kayıtları başladı. Onu da hemen hatırlatmak istiyorum. Burada da geçen sene birinci olan arkadaşlarımız da görebilirsin. Hadi bakalım o zaman süper bir şekilde dersimiz başlasın. Şampiyonların tercihi Tonguç dershane sunar. Üremeyle başlayalım şimdi bir kere. Üreme nedir Tonguç Bey? Harikasın. Çoğalma bu kadar basit bir şey aslında. Mesela annem ve babam vardı artık şimdi ne oldu? Sen de geldin kişilik bir aile oldunuz. İki kişilik bir aileden 3 kişilik bir aile çıktınız. İşte buna biz üreme diyoruz aslında. Canının nesini devam ettirmek için kendine benzeyen canlılar meydana getirmesi ve çoğalmasıdır aslında. Peki biz bunu iki çeşit yapabiliyoruz. Bunlardan birincisi insanlarda gördüğümüz şekliyle yumurta ve spermin birleşerek zigotu oluşturup döllenme yöntemiyle aslında erkek ve dişi üreme hücrelerinin birleşmesi yöntemiyle oluşan eşeyli üremeydi. Ve bunu ne yapıyorduk? Yumurtayı aslında veren bir dişi vardı burada. spermi veren bir erkek vardı burada. Bıyıklarını çizelim bu arkadaşın. Ve bu arkadaşlar mayoz hücre bölünmesiyle sperm ve yumurtalarını verdikten sonra bunlar birleşip bizim ilk halimiz olan yani biz yetişkinsek ve bunu oluşmadan önce tek bir hücreydik annemizin karnında. İşte ilk halimiz olan zigotu oluşturuyorduk biz. E ve tek hücreydik aslında. Buradaki aslında dönüşüm, birleşme ve benzeri hepsi eşeyili üreme demektir diyebiliriz. Çünkü erkek ve dişi var. Dişinin sembolü buydu. Erkeğin sembolü buydu. Erkek dişi eşler var yani. O yüzden eşey üreme. Bir de bunun eşeysiz üremesi var. Yani erkek ve dişi yok. Hayda nasıl olabilir? Bizim bildiğimiz üreme çeşidi değil ki bu aslında. Dünya üzerinde en fazla olan üreme çeşidi eşeysiz üreme çeşidi. O da çok basit. Mesela çok basit bir hücre düşünelim. Ana hücre diyelim. Böyle duruyor tek başına. Diyor ki artık ben bir çoğalayım ya. diyor ve bir anda bölünmeye başlıyor. Böyle sanki bir puçayı ikiye bölüp de arkadaşınla paylaştığın zaman böyle iki tane poğaça parçası oluşur ya ve iki kişile sevinir aslında. İşte aynı onun gibi düşün. Buradaki hücre aslında ortadan böyle bir bastırılarak bastırılarak bir anda pıt diye iki tane yavru hücreye dönüşüyor ve bunu oluşurken oluştururken tabii bir sürü olay da gerçekleşiyor. İşte mitoz hücre bölünmesinin bütün fazları gerçekleşiyor diyebiliriz. Şimdi seninle beraber bu eşeysiz üremenin yani erkek veya dişi olmadan nasıl üreme olduğunu bir anlamaya çalışıyorum. Bir kere tek bir canlıdan aynı kalıtsal özellikler. Bu çok önemli. Tıpkısının aynısı. Bak bu çok önemli bir kelime. Tıpkısının aynısı. Aynı özelliklere sahip, aynı genetiğe sahip yeni canlılar meydana geliyor. Ve üreme hücreleri yok. Erkek veya dişi üreme sperm veya yumurta yok. Genetik çeşitlilik yok. Yani farklılık yok. Herkes aynı birbiriyle. Anne, baba, çocuk, her şey, herkes aynı birbiriyle. Mitoz bölünmeyile oluyor. Yani eee eşeyli üremedeki mayoz bölünme de yok burada. Burada sadece mitoz bölünme var. Ve bu eşeysiz üremeyi biz dörde ayırıyoruz. Bölünerek üreme, tomurcuklanarak üreme, vejetatif üreme ve rejenerasyonla üreme diye dört çeşitte inceleyeceğiz. Şimdi rejenerasyonla üremenin diğer bir adı da yenilenme ile üremedir. Burada aklımızda kalsın diyebiliriz. Şimdi mantık burada şu. Mesela bir hücre var diyelim. Böyle tek bir hücre var diyelim. Bu hücrenin genetik özelliklerinde mesela şurasında kırmızı saçları olsun. Şimdi bu arkadaş ikiye bölündüğü anda ikiye bölündüğü anda burada oluşan yeni hücrelerde de aynı şekilde 4 tane kırmızı saç 4 tane kırmızı saç yok. Yani bunu aslında egzajere ediyorum. Yani abartıyorum. Tabii saçları olan hücre olmaz ama buradaki mantık şu. Aynı özellikte hücreler oluşuyor. Mesela bunun kromozom sayısı 2n ise bunun da kromozom sayısı 2n, bunun da kromozom sayısı 2n. Aynısının tıpkısı. Mesela bunun sallıyorum bir tane daha sallayacağım. Sağ tarafı sarıysa bunun da sağ tarafı sarı, bunun da sağ tarafı sarı. Yani genetik çeşitliliğin olmadığını ve tıpkısının aynısı yeni hücreden oluştuğunu çok çok iyi bilmemiz gerekiyor. Çünkü burada ne hücre bölünmesi oluyor? Mitoz hücre bölünmesi oluyor. Mitoz hücre bölünmesinde kromozom sayısı aynı kalıyor ve özellikleri de hiç değişmeden devam ediyor diyebiliriz. Şimdi hemen seninle beraber ilk üreme çeşidi olan eşeysiz üremenin ilk alt üreme çeşidi olan bölünerek üremeyile başlayalım. Bir kere tek hücrelilerde özellikle oluyor. Mesela bakteriler, amipler, öglenalar. Bunlar böyle tek yüceli canlılar. İşte bakteriler zaten herkes biliyor. Bakteriler hastalık da yapabiliyor. Bazen yararlı da oluyor. Çoğunlukla yararlı oluyor. Mesela bağırsaklarımızda yaşayan bakteriler. Ve aynı zamanda amip, öglena gibi tatlı suda yaşayan tek hücreli canlılar var. Terliksi hayvan da aynı şekilde mavi, yeşil, alp gibi bazı canlılarda işte fotosentez de yapabilen bazı canlılar var sularda yaşayan. İşte bunların çoğu tonguç evladım benim aslında bölünerek ürüyor. Ne demek bölünerek ürit mantığı var. Bir hücre belli bir büyüklüğe geldikten sonra diyor ki artık ben bunu yönetemiyorum kardeşim. Kaldıramıyorum bu. O yüzden ne yapıyoruz? İkiye bölünüyor ve bu bölündüğü anda bölündüğü anda aslında şöyle bir boğumlanma oluyor. Hemen sana şöyle bir eee aslında bir şemasını çizeyim. Şimdi mesela buradan hücre başlıyor. Sonra diyor ki bir tane çekirdeği vardı. Bu çekirdeği ilk başta böyle bir bölünmeye başlıyor ve hücrede böyle ortasından boğumlanma dediğimiz bir olay oluyor. Ve burada hücrenin çekirdeği ikiye ayrılmaya başlıyor. İkiye ayrılmaya başladıktan sonra bu boğumlanma artıyor. Bu boğum dediğimiz şey sanki poğaçaya bastırıp da böyle ortasından birbirini ayırmak gibi düşün Tonguç Elan Bey. Ve burada aslında iki tane çekirdeği oluşuyor. İki tane çekirdeği oluştuktan sonra tamam iki tane yönetim merkezimiz de oluştu. O zaman biz ikiye bölünebiliriz ve iki parçaya ayırıyoruz. Ve bu da aslında bakterilerin çoğalma mekanizması. Nasıl bakteriler çoğalıyor ve besin bulunca hemen çok fazla sayıda bakteriye milyarlarca mesela üzerimizde yaşayan bakteri sayısı kendi hücrelerimizden daha fazla. Çünkü deli gibi bölünüyorlar. Tak tak tak bölünüyorlar. Bunlar çok basit üreme çeşidi bu arada. Çok basit bir şekilde bölünebiliyorlar. Bakteriler, amipler, öglenalar. Bunlar tek hücreli canlılar. Özellikle şunları tek hücreli canlı diye lütfen bilelim Tonguç Hanım beyim. Tek hücreli canlılar diye bilelim. Peki o zaman tomucuktan ökeme nasıl peki? Tomurucuktan ökeme de bazı çok hücreli canlılar da bunu yapabiliyor. Mesela burada bir hidra denilen denizlerde yaşayan bir canlı var. Bu denizlerde yaşayan bu canlın böyle vücudunun herhangi bir bölgesinden bir anda bir çıkıntı çıkıyor. Tunggu Şel Bey, bu çıkıntı büyüyor. Bu çıkıntı daha da büyüyor. Bu çıkıntı sonra diyor ki, "Yeter artık ben kendi başımın çaresine bakacağım." gidiyip tomurcukken eşek kadar bir birey olup ayrılıyor ve yeni bir yolculuğa yelken açıyor. Yani dolayısıyla tek bir canlığın burasından çıkan tomurcuk bak nerelere geldi. Bu bu arada sadece hidra dediğimiz bu garip bir canlı deniz canlısına olmuyor. Bunu böyle ortada ağzı var bu arada. Ağzından suyu alıyor içine çekiyor. Oradaki besinleri alıyor falan filan. Ama deniz anasında da oluyor bu. Mercanlarda da oluyor. Bira mayasında sünger gibi canlılarda da oluyor diyebiliriz. Deniz anası mesela gerçekten üzerinden bir tomurucuk çıkarak yeni eee canlı oluşturabiliyor. Peki geldik bir de vejetatif üremeye. Bak vejetaryen ne demek evladım bey? Sadece sebzeyle beslenenlere demek. Harika. Harika harika. Sadece sebze ile beslenen. Tam dediğin gibi. Dolayısıyla sebzeler yani otlar yani bitkiler aklına gelsin. Bitkilerle beslenen canlı insanlar mesela vejetaryen olarak adlandırılıyor. Vejetatif üremede bitkilerin geçirdiği bir üreme çeşidi ama eşeysiz erkek ve dişi yok. Hocam ya bitkilerde erkek bir dişi var mı ki sanki? Evet var. Bitkilerde erkek eee organ, dişi organ yani erkek bitki, dişi bitki var zaten ve biz bunları aslında görmüyoruz ama polenler, yumurtalar ve benzeri var aslında. Ama bitkilerde özel olarak bir de eşeysiz bir şekilde mesela burada bir bitkinin burada bir dalını kesiyoruz. Sonra başka bir toprağa dikiyoruz. Bir anda bakıyorsun bu bitki de yaşamaya başlıyor. Bak tek bitkiydi. Şimdi kaç bitki oldu evladım benim? Harika. iki bitki oldu. İşte bunun manası çoğalma yani üreme diyebiliriz. Bazı bitkilerden kopan kök, gövde ve yaprakların yeni bitki oluşması, aşılama, işte sürünücü gövde ve benzeri. Bunların her birisi bunun örnekleridir diyebiliriz. Mesela örnek olarak gül bitkisi, ondan sonra patates ve benzeri. Bunların çoğunda vejet üreme vardır diyebiliriz. Çünkü burada mitoz bölünmeyle hiç erkek ve dişi olmadan kendi başına yeni hücreler, yeni canlılar oluşturabiliyor. Peki, rejenerasyonla üreme yani yenilenme ile üreme bu arada bunun diğer bir adı da yenilenme. Bunu da unutmayalım. Yenilenme demek aslında canlının problem sonrasında kendini yenilemesi. Ne demek? Bak burada bir deniz yıldızı mesela deniz yıldızını görüyorsun. Buradan bir tak diye kestim bunu. Kestikten sonra kopan parçası Tonguç evladım benim bir anda yeni bir deniz yıldızına dönüşüyor. Bak geriye kalan burada yeni bir deniz yıldızına kendini tamamlıyor ve kendini tamir ediyor. Ve buradaki kopan parçası da yeni bir deniz yıldızına dönüşüyor. Bak bir tane deniz yıldızı vardı toplamda sonuçta iki tane deniz yıldızı var. Üreme çoğalma demek. Dolayısıyla 1'den 2'ye çıktık mı? Süper. O zaman burada bir üreme var. Ve bu üreme eşeysiz üreme. Erkek dişi var mı? Yok. Tak diye kesince oluştu bu. O zaman erkek bir dişi yok. Eşeysiz üreme, rejenerasyonlu üreme, yenilenmeli üreme diyebiliriz. Mesela planarya dediğimiz bir eee yassız solucanda da kestiğimiz zaman ortada ikiye veya toprak solucanı da oluyor bu arada. Toprak solucanını ortadan ikiye kesiyorsun. İki tane üstünden de altından da birer tane yeni canlı ortaya çıkıyor. Dolayısıyla bak tek bir canlı bir anda neye dönüştü? İki tane yavru yeni canlıya dönüştü. Ana canlıdan kopan parçanın kendini tamamlayarak yeni canlı oluşturmasına biz bunu adını veriyoruz. Yassı solucan, planarya, sülük, toprak solucanı, deniz yıldızı. Bunlara çok güzel bir örnek. Ve her rejenerasyon bir üreme değildir. Bu arada şimdi buradaki mantık şu. Kertenkelenin kopan kuyruğunda bir enteresanlık var. Kertenkele mesela burada gidiyor böyle eee gidiyor. Tamam eyvallah. Sen kertenkeleyi bir anda korkutuyorsun ve bir anda öyle bir mekanizması var ki kuyruğunu bırakıp kaçıyor. Kuyruğunu bırakıp kaçınca bu kuyruğu böyle kalıyor artık arka taraftan. Sonra kertenkele çok enteresan bir şekilde Tongu Çelan Bey bun sorular soruluyor bu arada. Bu kertenkele kendi kuyruğunu tamamlıyor. Yani rejenerasyon yapıyor. Bak buna biz rejenerasyon diyoruz. Kendi kuyruğunu tamamlanmasından yenilenme diyoruz. Ama bu ölüyor. Bak buradan yeni bir canlı oluşmuyor. İşte bunu tamamlaması rejenerasyondur ama üreme değildir. Bak rejenerasyon yani yenilenmedir. Rejenerasyon ama üreme değildir. Bak bu çok önemli bir laf. Bu sınavlarda çok soruluyor. O yüzden buraya yazmak istediğim gerçekten önemli bir kavram diyoruz. Ve eşeyli üremeye bakalım seninle beraber. Tonguç beyim. Eşeyli üremede de şunu bilmemiz gerekiyor. Erkek ve dişi var. Erkekteki üreme hücresi sperm, dişideki üreme hücresi yumurta. Bu erkekten gelen. Bu da dişiden gelen. Ve bu ikisi birleştiği anda zigotu oluşturuyor. Biz buna da döllenme diyoruz evladım benim. İşte bu üreme çeşidinde de eşeyli üreme. Çünkü erkek ve dişi var diyebiliriz. Peki şimdi anne babadan farklı kalıtsal özellikler geldiğini biliyoruz. Yani mesela sen hem annene hem babana benziyorsun. Nasıl oluyor bu Allah aşkına? Çünkü ikisinin de özelliklerini babandan spermiyle annenden de yumurtasıyla beraber alıyorsun. Buradaki kromozom sayısı neydi? Buradaki kromozom sayıs da neydi? Sen birleş birleşince iki ne oluşuyorsun? Sen bir karışımsın. Yani işte bu karışımdan dolayı da farklı kalıtsal özelliklere sahipsin. Sen annenin işte göz rengiyle aynı olmayabilirsin veya babanın saç rengiyle aynı olmayabilirsin. Bir tanesinde annene, bir tanesini babana benzeyebilirsin veya bir tanesi de dayına benzeyebilirsin. Dolayısıyla farklı kalısa özellikler geliyor. Çünkü burada mayoz bölünme gerçekleşiyor. Bu mayoz bölünmede çok önemli bir şey daha vardı. Parça değişimi denilen bir olay vardı. Bu parça değişimi denilen olay da aslında mayoz bölünmenin farklılık çeşitliliğini sağlıyor diyebiliriz diyoruz. Ve hadi bakalım o zaman sorumuza geldik. Bu arada hemen sana önini vermek istiyorum. Tüm dersler soru bankamızdan Tongu Çelen Bey eşeysiz üreme ile alakalı test 24'ü yapmanı istiyorum. Dinamo kitabı olan arkadaşlarımız için de hemen ödevini verecek. Hızlı bir saniyede bitiyor. Eş eşeysiz üreme ile ilgili test 68 ve 69 ve 70'i yapmanızı istiyorum. Eee, eşeyli üremeyile alakalı da 71 ve 72'yi yapmanızı istiyorum. Yazılı, yazılı kısımlarını yapmayın lütfen. Zoru bankasından da Tonguç Elan Beyim hemen sana ik saniye içinde ödevini veriyorum. Canlılarda üreme, büyüme, gelişme, üreme çeşitleri 1. Test F40. Test F41. İki tanesini yapmanı istiyorum evladım benim. Hadi bakalım o zaman sorumuza bakalım. Bu ödevinden bir soru bu arada. Dinamoyu çalıştır sorumuz. Sencer aşağıdaki tanımları söyleyerek arkadaşlarından bu tanımlarla ilgili örnekler vermelerini istiyor. Tamam. eee diyor ki bize hemen bakalım. Yenileyerek yenilenerek üreme yenilenme. Bak ikisi farklı olarak söylemiş. Bir canlının koparan parçanın eksi kısımlarını tamamlayarak yeni bir canlı oluşturmasıdır. Bak burada üreme var. Çoğalma olacak bir kere. Yenilenme bir canlının kupa parçasının yerine gelmesidir. Yeni bir canlı oluşmaz. Bu da zaten kertenkeledi demiştik. Aşağıdaki örneklerden hangisi doğrudur demiş. Şimdi bakalım. Kemik iliğinde kan hücresi üretilmesi. Burada yeni bir canlı oluşmuyor. Yeni hücreler oluşuyor. Şimdi bir kere buna bir dur diyelim. Deniz yıldızının ortadan bölündüğünde her iki parçanın kendini tamamlaması. He işte burada bir üreme var. Çünkü her iki parça kendini tamamlayınca iki tane yeni deniz yıldızı oluşuyor. Bu doğru uyuyor bize yenilerek üremeye. Kertenkelenin kopan kurunun yenilenmesi bu yenilenme. Yenilenerek üreme değil. Çünkü kuyruk yok oluyor gidiyor çürüyor. Çileğin sürünücü gövdeyle çoğalması. Bu vejet üremeydi aslında. Yeni bir canlı oluşuyor. Bu da güzel bir örnek. Ama bu vejet üreme. Bu yenilenerek üreme değil aslında. Buna vejetatif üreme. Çünkü bitkiler deyince hemen aklımıza eee vejetaryen gelecek. Vejetaryanda da vejetatif eşeysiz üremi aklımıza gelecek. Şimdi o zaman bu uyuyor aslında. Karaciğerin kopan parçasını onarması. Evet. Kopan parçasını onarması, yenilenmesi yani kopan parçasının yerine gelmesi. Bu doğru bir örnek. Kırılan kemiğin onarılması. Bu da onarmaya uygun bir örnek. Planaryanın çoğalması. Bu çoğalma bir kere üreme bu da değil bak yenilenme demişti. Bu da üreme yok demişti. Yeni canlı oluşmuyor demişti. Solucanın ikiye bölündüğünde her iki parçasından da gelişerek canlı oluşturulması. Bu yenilenerek üreme. Bu da yanlış yere koymuş. Kemik elinde kan hücresi üretilmesi zaten burada yenilenerek üreme bir kopan parça ve benzeri olmadığı için bunu da atıyoruz. Cevabımızın B seçeneği olduğunu söyleyebiliriz. Ben Enes. 2024 LGS sınavında Türkiye birincisi olarak Galatasaray Lisesi'ne yerleştim. Tonguç dershaneden konuşacak olursak dershanenin en sevdiğin özelliği ne? E dershanenin en sevdiğim özelliği kayıt olunduktan sonra eve bir kutu gelmesi ve bu kutunun içinde kaynak kitapların olması. Bunun dışında 20 kişilik sınıflarda canlı derslerin verilmesi benim beğendiğim bir özellik. Burada da şöyle anlamadığınız bir şey olduğunda hocaya hemen soruyorsunuz ve o da hemen cevabını veriyor. Bu da gerçek bir dershane ortamı yaratıyor aslında. Online da olsa o dershane ortamını yaşayabiliyorum. Evet. Bence motivasyonunuz düştüğünde kesinlikle çalışmayı bırakmayın. Bu sınav zannettiğiniz kadar da zor bir sınav değil. Herkesin yapabileceği düzeyde, herkesin anlayabileceği düzeyde bir sınav. Size güveniyorum. Hemen zoru bankasına geldik. Zoruna mı gittik? Köşemizde eşeyli ve eşeysiz üremenin karşılaştırıldığı aşağıdaki tabloda bazı yerler boş bırakılmıştı demiş. Hemen bakıyoruz. Evet. Buna göre boş bırakılan kısımlardan herhangi birine aşağıdaki ifadelerden hangisi yazılamaz demiş. Şimdi eee hemen bakalım. İki atanın üreme hücrelerinin birleşmesiyle oluşur. Tamam. Eee burada aslında sperm ve yumurtanın birleşmesinden bahsetmiş. Eşeysiz üremede böyle bir şey yok. Eee, hemen bakalım. Eee, yeni bireylerin birbirinden ve atadan farklıdır. Yeni bireyler birbirinden ve atadan farklıdır. Burada da aynı olması gerekiyordu. Oluşan yavruların çoğalma yetenekte tek bir atan can eee, bölünmeye bireyler birbirine tıp atıp benzeyen bireyler meydana gelir. Evet, buraya bu koyulabilir. O zaman A'yı yazdık buraya. Demek ki A'yı yerleştirdik. Şimdi B'ye bakalım. Temelinde mayoz, bölünme ve döllenme vardır. Bak, temelinde mitoz bölünme vardı demişti. O zaman B'yi de hemen buraya koyabiliriz. Çünkü eşeli bölümünde mayoz bölünme vardı demiştik. Hemen bakalım. Oluşan yarın çoğalma yetenekleri yoktur. Eee, bunu bilmiyorum. Tek bir ata canlının üretmesiyle gerçekleşir. İki atanın üreme hücrelerinin birleşmesiyle çoğalır. Burada da tek bir ata. O zaman buraya da D''yi koyuyorum ama C'yi yerleştiremiyorum. Cevabımızın C seçeneği olduğunu söyleyebiliriz. Hadi bakalım o zaman süper bir şekilde ödüllü sorumuzu yapalım. Yorumlara yollayın bakalım. [Müzik] Şampiyonların tercihi Tonguç dersane sundu. [Müzik]