Overview
Tinalakay sa lektyur ang makasaysayang yugto ng pakikibaka ng mga Pilipino para sa kalayaan, ang papel ng mga kababaihan sa Katipunan, at ang pag-angat ni Emilio Aguinaldo bilang unang Pangulo ng Pilipinas.
Ang Kababaihan sa Himagsikan
- Si Teresa Magbanwa ay kilala bilang "Visayan Joan of Arc" dahil sa tapang sa labanan.
- Si Gregoria de Jesus at iba pang kababaihan ng Katipunan ang tagapagtago ng dokumento at armas ng samahan.
- Si Marina Dizon Santiago ang unang babaeng miyembro ng Katipunan na tumulong sa pananalapi at pagbabantay laban sa gwardya-sibil.
- Si Trinidad Texon, tinaguriang "Ina ng Biak na Bato," ay naging tiniente-heneral at tumulong din sa mga sugatan.
- Si Marcela Agoncillo ay "Ina ng Watawat ng Pilipinas" at tumahi ng watawat kasama si Lorenza Agoncillo at Delfina Natividad.
Pagbuo ng Wikang Kalayaan
- Nagpatuloy ang himagsikan kahit hindi nagtagumpay ang Kasunduan sa Biak-na-Bato.
- Bumili ng armas sa Hong Kong gamit ang pera mula sa kasunduan.
- Ginawa ni Marcela Agoncillo at iba pa ang watawat ng Pilipinas ayon sa disenyo ni Emilio Aguinaldo.
- Si Julian Felipe ang lumapat ng tugtog ng ating pambansang awit.
Deklarasyon ng Kalayaan at Pamahalaan
- Pinamunuan ni Aguinaldo ang tagumpay sa Labanan sa Alapan at ipinahayag ang kasarinlan sa Cavite Viejo (Kawit) noong Hunyo 12, 1898.
- Binuo ang Pamahalaang Diktatoryal, pagkatapos ay ginawang Pamahalaang Rebolusyonaryo sa payo ni Mabini.
- Si Ambrosio Bautista ang sumulat at bumasa ng akto ng kasarinlan sa Kastila.
Ang Papel ni Apolinario Mabini
- Si Apolinario Mabini ang naging punong tagapayo ni Aguinaldo, tinawag na Dakilang Lumpo.
- Pinangasiwaan niya ang pagbabago mula diktatoryal tungo sa rebolusyonaryong pamahalaan.
Panibagong Mananakop at Mga Usapin sa Kalayaan
- Ibinenta ng Espanya ang Pilipinas sa Amerika sa Kasunduan sa Paris.
- Hindi tinupad ng Amerika ang pangakong pagkilala sa kalayaan ng Pilipinas, kaya nagpatuloy ang laban para sa tunay na kasarinlan.
Aral Mula sa Kasaysayan
- Hindi sukatan ng kakayahan ang pisikal na anyo—tularan si Apolinario Mabini at iba pang bayani.
- Mahalaga ang pagtutulungan at pagkakaisa sa paglilingkod sa bayan.
Key Terms & Definitions
- Katipunan — lihim na samahang rebolusyonaryo ng mga Pilipino laban sa Espanya.
- Kasunduan sa Biak-na-Bato — pansamantalang kasunduan ng tigil-putukan sa pagitan ng mga Pilipino at Espanyol.
- Pamahalaang Diktatoryal — pansamantalang uri ng pamahalaan ni Aguinaldo upang mapalakas ang pwersang rebolusyonaryo.
- Pamahalaang Rebolusyonaryo — pamahalaang pinamunuan ni Aguinaldo matapos ang diktatoryal, layunin ang tunay na kalayaan.
- Kasunduan sa Paris — kasunduan ng Espanya at Amerika na nagbenta ng Pilipinas sa Amerika.
- Dakilang Lumpo — tawag kay Apolinario Mabini dahil sa kanyang kapansanan ngunit mahusay na pag-iisip.
Action Items / Next Steps
- Panuorin ang pelikulang "El Presidente" para mas makilala si Emilio Aguinaldo.
- Sagutin ang mga tanong sa pagsasanay para matiyak ang pagkatuto.