Overview
Tinalakay sa aralin ang konsepto ng alokasyon, kakapusan, at iba’t ibang sistemang pang-ekonomiya na ginagamit upang matugunan ang mga suliranin sa pamamahagi ng yaman.
Kakapusan at Pangangailangan ng Alokasyon
- Ang kagustuhan ng tao ay walang hanggan, ngunit may limitasyon ang pinagkukunang yaman dahilan ng kakapusan.
- Kakapusan—permanenteng kalagayan ng limitasyon sa pinagkukunang yaman na maaaring magdulot ng kahirapan at sakit.
- Matalinong pagdedesisyon ang kailangan upang maiwasan ang negatibong epekto ng kakapusan.
Alokasyon: Konsepto at Kahalagahan
- Alokasyon—mekanismo ng pamamahagi ng yaman ng bansa sa iba't ibang paggagamitan nito.
- Layunin ng alokasyon na maayos at episyenteng paghahati ng yaman upang makaiwas sa suliranin ng kakapusan.
Limang Katanungang Pang-ekonomiya
- Ano ang mga produktong dapat gawin?
- Paano lilikhain ang mga produkto?
- Para kanino gagawin ang produkto at serbisyo?
- Gaano karami ang dapat gawin?
- Paano ipapamahagi ang mga produkto at serbisyo?
Mga Sistema ng Ekonomiya
- Sistemang pang-ekonomiya—institutional na kaayusan sa pamamahala ng produksyon, pagmamay-ari at paggamit ng yaman.
- Apat na uri ng sistema: Tradisyunal, Market, Command, at Mixed Economy.
Tradisyunal na Ekonomiya
- Batay sa tradisyon, kultura, at pamana; pangunahing pangangailangan lang ang tinutugunan.
- Pamamahagi ayon sa pangangailangan at nakaugaliang paraan.
Market Economy
- Malayang pamilihan ang gumagabay sa produksiyon at distribusyon.
- Pribadong pagmamay-ari at presyo ang pangunahing basehan ng desisyon.
Command Economy
- Pamahalaan ang nagkokontrol at nag-oorganisa ng produksiyon at distribusyon.
- Malinaw ang distribusyon ng kita at paggamit ng yaman ayon sa plano ng pamahalaan.
Mixed Economy
- Kombinasyon ng market at command economy.
- Malayang pamilihan ngunit may regulasyon at pakikialam ng gobyerno sa ilang aspekto.
Key Terms & Definitions
- Kakapusan — limitadong pinagkukunang yaman na hindi sapat sa walang hanggang pangangailangan ng tao.
- Alokasyon — pamamahagi ng yaman sa iba't ibang paggagamitan.
- Sistemang Pang-ekonomiya — kaayusan ng produksyon, distribusyon, at paggamit ng yaman.
- Tradisyunal na Ekonomiya — sistema batay sa tradisyon at kultura.
- Market Economy — sistemang nakabatay sa malayang pamilihan at presyo.
- Command Economy — sistemang kontrolado ng pamahalaan.
- Mixed Economy — pinaghalong market at command economy.
Action Items / Next Steps
- Balikan ang mga pangunahing katanungang pang-ekonomiya at maghanda ng halimbawa para sa bawat isa.
- Basahin ang susunod na aralin tungkol sa epekto ng kakapusan sa ekonomiya.