Europa i świat po Wiośnie Ludów

Plan

1. Pojęcia
2. Wydarzenia
3. Daty
4. Postacie
5. Obrazy i obrazy

Pojęcia

• Abolicjonizm: ruch dążący do zniesienia niewolnictwa w Ameryce.
• Risorgimento: idea odrodzenia narodowego; ruch do zjednoczenia Włoch.
• Marsz Tysiąca Czerwonych Koszul: dowodzony przez Giuseppe Garibaldiego, kluczowy krok w zjednoczeniu Włoch.
• Wielkie Niemcy: idea z Austrii o hegemonii Niemiec z Prusami i Austrią.
• Kolonializm: polityka utrzymania zależności politycznej i ekonomicznej krajów słabo rozwiniętych przez kraje rozwinięte gospodarczo.
• Eksterminacja: masowe wybicie ludności na określonym terenie.
• Powstanie Sipajów: bunt w Indiach przeciwko Brytyjczykom.
• Pierwsza Wojna Opiumowa: konflikt między Chinami a Brytyjczykami otwierający Chiny na handel z Europą.
• Powstanie Mahdiego: powstanie w Sudanie przeciwko Egipcjanom wspieranym przez Brytyjczyków.
• Wojny burskie: konflikt z holenderskimi osadnikami w Afryce przeciwko Brytyjczykom.
• Sufrażystki: kobiety walczące o prawa polityczne.
• Emancypantki: kobiety walczące o równouprawnienie, dostęp do zawodów, nauki.
• Anarchizm: ideologia M. Bakunina, negująca państwo i tradycję, stosująca terror indywidualny.
• Socjal-demokracja: ruch dążący do pokojowej rewolucji socjalistycznej poprzez reformy (Edward Bernstein).
• Nacjonalizm: ideologia, w której interes narodu jest nadrzędny nad interesami jednostek i grup społecznych.
• Szowinizm: skrajna odmiana nacjonalizmu, dzieląca ludzi na lepszych i gorszych.
• Antysemityzm: wrogość wobec Żydów.
• Syjonizm: żydowski nacjonalizm dążący do utworzenia państwa w Palestynie.
• Hadecja: chrześcijańska demokracja, społeczna nauka kościoła (Leon XIII, encyklika "Rerum Novarum").
• Scientyzm: światopogląd wykluczający emocjonalne podejście, podkreślający metodę naukową.
• Impresjonizm: utrwalanie wrażeń wzrokowych w sztuce (np. "Impresja - Wschód słońca" Claude'a Moneta).
• Historyzm: nurt architektoniczny inspirowany dawnymi stylami, m.in. gotykiem, renesansem.
• Secesja: architektoniczny styl z bogatymi zdobieniami roślinnymi i zwierzęcymi.
• Kultura masowa: kultura popularna, zrozumiała dla przeciętnego odbiorcy.

Wydarzenia i Daty

• Ogłoszenie secesji 11 stanów w USA: data do ustalenia indywidualnie.
• Wojna secesyjna: data do ustalenia indywidualnie.
• Bitwy pod Solferino i Magentą: 1859.
• Wyprawa Tysiąca Czerwonych Koszul: 1860.
• Bitwa pod Sadową: 1866.
• Bitwa pod Sedanem: 1870.
• Komuna Paryska: 1871.
• Pierwsza Międzynarodówka: 1864.
• Pierwsze Nowożytne Igrzyska Olimpijskie: 1896.
• Rzym stolicą Włoch: 1871.
• Powstanie Królestwa Włoch: 1861.
• Dekret Lincolna o zniesieniu niewolnictwa: 1863.
• Bitwa pod Gettysburgiem: 1863.
• Zdobycie Sewastopola: 1855.

Postacie

• Abraham Lincoln: prezydent USA, ogłoszenie zniesienia niewolnictwa (1863).
• Camillo Cavour: premier Piemontu, później Zjednoczonych Włoch.
• Giuseppe Garibaldi: organizator wyprawy tysiąca czerwonych koszul.
• Wiktor Emanuel II: król Piemontu, później Zjednoczonych Włoch.
• Otto von Bismarck: "Żelazny Kanclerz", zjednoczenie Niemiec.
• Michaił Bakunin: ideolog anarchizmu.
• Leon XIII: ideolog chrześcijańskiej demokracji (encyklika "Rerum Novarum").
• Auguste Comte: założyciel idei pozytywizmu.
• Dmitrij Mendelejew: układ okresowy pierwiastków.
• Ludwik Pasteur & Robert Koch: szczepionki przeciw gruźlicy, cholerze, wścieklizny; pasteryzacja.
• Pierre-Joseph Pelletier: autor chininy (przeciwko malarii).
• Wilhelm Roentgen: promieniowanie X.
• Kazimierz Funk: termin „witamina”, witamina B.
• Albert Einstein: teoria względności.
• Karol Darwin: teoria ewolucji.
• Ignacy Łukasiewicz: lampa naftowa.
• Alfred Nobel: dynamit, fundator Nagrody Nobla.
• Alexander Graham Bell: wynalazca telefonu.
• Thomas Alva Edison: fonograf, przypisywana żarówka elektryczna.
• Bracia Lumière: kinematograf.
• Bracia Wright: pierwsze samoloty spalinowe.
• Ferdinand von Zeppelin: pierwszy sterowiec.
• Rudolf Diesel: silnik wysokoprężny.

Obrazy i obrazy

• Abraham Lincoln
• Bitwa pod Gettysburgiem: flaga z Krzyżem Południa.
• Henri Dunant: Czerwony Krzyż.
• Otto von Bismarck: Żelazny Kanclerz.
• Zamach na prezydenta Francji, Sadi Carnot.
• Leon XIII: fonograf.
• Karol Darwin: karykatura.
• Ustanowienie Cesarstwa Niemieckiego: koordynacja na cesarza Wilhelma I w Wersalu.
• Wojny burskie: oddział burów czekający na Brytyjczyków.
• Kolosa Rodyjskiego: związek z kolonializmem.
• Sufrażystki.
• „Impresja - Wschód słońca” Claude'a Moneta.
• „Martwa natura” Paula Cézanne'a: postimpresjonizm.
• Budynek secesyjny w Wiedniu: ornamenty roślinne i zwierzęce.
• Sagrada Familia w Barcelonie: zaprojektowana przez Gaudiego.
• „Wyjście Robotników” braci Lumière.

Podsumowanie

• Powtórzenie pojęć związanych z historią Europy i świata po Wiośnie Ludów.
• Kluczowe wydarzenia, daty i postacie omawiane w kontekście historycznym.
• Uzupełnienie wiedzy o kulturze i sztuce XIX wieku.