Sprawa polska podczas I wojny światowej na arenie międzynarodowej

Jul 9, 2024

Sprawa polska na arenie międzynarodowej podczas I wojny światowej

Początek wojny

  • Na początku wojny sprawa polska była mało istotna dla międzynarodowych aktorów.
  • Krajom niezainteresowanym Polską, np. niezaborcom, sprawa Polski była obojętna.
  • Zaborcy próbowali przeciągnąć Polaków na swoją stronę:
    • Rosja: akcentowała wspólne słowiańskie korzenie, nie wspominając o rusyfikacji.
    • Niemcy: krytykowali rusyfikację, zapominając o germanizacji.
  • Polacy nie byli skłonni walczyć dla konkretnego państwa zaborczego.

Odezwa Mikołaja Mikołajewicza (sierpień 1914)

  • Wódz armii rosyjskiej obiecał odrodzenie Polski, swobodę wiary, języka i samorządu - pod berłem rosyjskim.
  • Polacy nie byli zainteresowani.
  • Odezwa nie miała podpisu cara Mikołaja II, jedynie jego stryja, księcia Mikołaja Mikołajewicza.

Zmiany w 1915 roku

  • Rosjanie zostali wyparci z Kongresówki, ziemie polskie podzielono na dwie gubernie: niemiecką i austriacką.
    • Gubernia niemiecka: Gubernator w Warszawie.
    • Gubernia austriacka: Gubernator w Lublinie.
  • Niemcy pozwolili na polskojęzyczne uniwersytety i samorząd.
  • Polska miała pełnić rolę buforu przed Rosją.

Akt 5 listopada (1916)

  • Akt dwóch cesarzy: Wilhelm II (Niemcy) i Franciszek Józef (Austro-Węgry).
  • Obietnice utworzenia państwa polskiego bez konkretnych granic oraz niepodległości.
  • Polski wojsko miało być pod dowództwem niemieckim i austro-węgierskim.
  • Akt ten został skrytykowany przez Piłsudskiego i wywoływał niezadowolenie wśród Polaków.

Reakcje państw Ententy

  • Car Rosji, w reakcji na Akt 5 listopada, zapowiedział utworzenie państwa polskiego z trzech zaborów.
  • W styczniu 1917 roku Wielka Brytania i Francja poparły ideę carską.
  • W Rosji, po upadku caratu, rząd tymczasowy oraz Bolszewicy mieli różne stanowiska wobec Polski.
    • Rząd tymczasowy: Polska w sojuszu wojskowym z Rosją.
    • Bolszewicy: rewolucja proletariacka i uznanie prawa Polski do posiadania własnego państwa po Traktacie Brzeskim.

Orędzie Wilsona (8 stycznia 1918)

  • Thomas Woodrow Wilson (prezydent USA) przedstawił 14-punktowy program.
  • Punkt 13 dotyczył niepodległości Polski:
    • Niepodległość Polski zaraz po wojnie.
    • Terytorium Polski zamieszkiwane w większości przez Polaków.
    • Dostęp do morza.
    • Pełne prawo Polaków do samostanowienia.

Konferencja pokojowa w Paryżu (styczeń 1919)

  • Polacy mieli dwóch delegatów: Roman Dmowski i Ignacy Jan Paderewski.
  • Rada dla sprawy polskiej osiągnęła kompromis:
    • Wielkopolska i Pomorze Gdańskie przyznane Polsce.
    • Gdańsk jako wolne miasto.
    • Plebiscyty na Górnym Śląsku, Warmii, Mazurach i Powiślu.
  • Traktat pokojowy podpisano 28 czerwca 1919 roku:
    • Dodatkowo Polacy podpisali Mały Traktat Wersalski, gwarantujący prawa mniejszości narodowych w Polsce.