Sprawa polska na arenie międzynarodowej podczas I wojny światowej

Początek wojny

• Na początku wojny sprawa polska była mało istotna dla międzynarodowych aktorów.
• Krajom niezainteresowanym Polską, np. niezaborcom, sprawa Polski była obojętna.
• Zaborcy próbowali przeciągnąć Polaków na swoją stronę:
  • Rosja: akcentowała wspólne słowiańskie korzenie, nie wspominając o rusyfikacji.
  • Niemcy: krytykowali rusyfikację, zapominając o germanizacji.
• Polacy nie byli skłonni walczyć dla konkretnego państwa zaborczego.

Odezwa Mikołaja Mikołajewicza (sierpień 1914)

• Wódz armii rosyjskiej obiecał odrodzenie Polski, swobodę wiary, języka i samorządu - pod berłem rosyjskim.
• Polacy nie byli zainteresowani.
• Odezwa nie miała podpisu cara Mikołaja II, jedynie jego stryja, księcia Mikołaja Mikołajewicza.

Zmiany w 1915 roku

• Rosjanie zostali wyparci z Kongresówki, ziemie polskie podzielono na dwie gubernie: niemiecką i austriacką.
  • Gubernia niemiecka: Gubernator w Warszawie.
  • Gubernia austriacka: Gubernator w Lublinie.
• Niemcy pozwolili na polskojęzyczne uniwersytety i samorząd.
• Polska miała pełnić rolę buforu przed Rosją.

Akt 5 listopada (1916)

• Akt dwóch cesarzy: Wilhelm II (Niemcy) i Franciszek Józef (Austro-Węgry).
• Obietnice utworzenia państwa polskiego bez konkretnych granic oraz niepodległości.
• Polski wojsko miało być pod dowództwem niemieckim i austro-węgierskim.
• Akt ten został skrytykowany przez Piłsudskiego i wywoływał niezadowolenie wśród Polaków.

Reakcje państw Ententy

• Car Rosji, w reakcji na Akt 5 listopada, zapowiedział utworzenie państwa polskiego z trzech zaborów.
• W styczniu 1917 roku Wielka Brytania i Francja poparły ideę carską.
• W Rosji, po upadku caratu, rząd tymczasowy oraz Bolszewicy mieli różne stanowiska wobec Polski.
  • Rząd tymczasowy: Polska w sojuszu wojskowym z Rosją.
  • Bolszewicy: rewolucja proletariacka i uznanie prawa Polski do posiadania własnego państwa po Traktacie Brzeskim.

Orędzie Wilsona (8 stycznia 1918)

• Thomas Woodrow Wilson (prezydent USA) przedstawił 14-punktowy program.
• Punkt 13 dotyczył niepodległości Polski:
  • Niepodległość Polski zaraz po wojnie.
  • Terytorium Polski zamieszkiwane w większości przez Polaków.
  • Dostęp do morza.
  • Pełne prawo Polaków do samostanowienia.

Konferencja pokojowa w Paryżu (styczeń 1919)

• Polacy mieli dwóch delegatów: Roman Dmowski i Ignacy Jan Paderewski.
• Rada dla sprawy polskiej osiągnęła kompromis:
  • Wielkopolska i Pomorze Gdańskie przyznane Polsce.
  • Gdańsk jako wolne miasto.
  • Plebiscyty na Górnym Śląsku, Warmii, Mazurach i Powiślu.
• Traktat pokojowy podpisano 28 czerwca 1919 roku:
  • Dodatkowo Polacy podpisali Mały Traktat Wersalski, gwarantujący prawa mniejszości narodowych w Polsce.