Quarter 2 Filipino Aid Aralinoan Kaligirang Pangkasaysayan Panitikan sa Panahon ng Pananakop ng Estados Unidos Mga Layunin Naiisa-isa ang mahalagang pangyayari sa panahon ng pananakop ng Estados Unidos kaugnay ng mga tekstong pampanitikan A. Natatalakay ang mahalagang pangyayari sa panitikan sa panahon ng pananakop ng Estados Unidos. B. Nasusuri ang kalagayan at katangian ng panitikan sa panahon ito.
C. Napahalagahan ang kasaysayan ng panitikan sa panahon ng pananakop ng Estados Unidos. Bago tayo magsimula ng ating aralin ay magbalik-aral muna tayo. High five!
Magtala ng limang mahalagang natutuhan sa unang markahan. Bago tayo tumungo sa ating aralin, narito ang isang aktibidad. Surihilawan Surihin ang larawan at ipaliwanag ang mensaheng sa sariling pangungusap. Narito ang isang halimbawang sagot. Ipinapakita ng larawan ng isang satirikong kaltoon.
kung saan inilarawan si Uncle Sam na nagtuturo sa mga bagong kolonya ng Amerika. Bilang mga batang pilit na pinapaaral sa klase, na sumisimbolo sa imperialismong Amerikano at sa pilitang pagapalaganap ng kulturang panluranin. Alam mo ba? Sinakop ng Amerika ang Pilipinas upang palaganapi ng impluensya nito sa Asia.
Dinamit itong dahilan ang pagsabog ng barko nilang Maine sa Cuba Noong Febrero 15, 1878, na'y kinamatay ng 268 na tripulante. Sa Espanya nila isinisi ang naganap na pagsabog. Sampung araw ang lumipas, nagdeklara na ng pakikidigma ang Amerika sa Espanya. At dahil sakop ng Espanya ang Pilipinas, nagkaroon sila ng dahilan para sumalakay sa Pilipinas.
Ika-isa ng Mayo 1898, nang mapalubog ni Admiral George Dewey gamit ang barkong Olympia ang sasakyang dagat ng Espanya na Reina Cristina na pinamumunuan ni Admiral Patricio. nang simula ng pagbagsak ng Imperyong Pastila sa Pilipinas. Noong Mayo 19, 1898, ay nagbalik si Emilio Aguinaldo sa Pilipinas sa tulong ng mga Amerikano sakay ng barkong Macauloch. Isang buwan ang yung libas noong Junyo 12, 1898, ay nagdaklara na ng Araw ng Kalayaan si Aguinaldo sa Cavite. Kahit hindi pa naman ganap na natatalo ang mga Pastila, at nagbabanta ang pananakop ng mga Amerikano.
Narito ang mga gabay na tanong para sa araling ito. Una, ano ang mahalagang pangyayari sa panitigan sa panahon ng pananakop ng Estados Unidos? Ikalawa, ano ang mga panitigan maisulan sa panahon ito? Ikatlo, ano ang pagkakatulad at pagkakaiba ng pananakop ng Amerika sa pananakop ng mga Kastilan?
At ikapat, ano ang mga positibo at negatibong epekto? ng panahon ng Estado Unidos. At para lumawak pa ang inyong mga bokabolaryo, narito ang aktividad na hula-salita.
Paluto. Piliin sa loob ng kahon ang kahulugan ng mga sumusunod na salita. At kung ito ang inyong mga sagot, mahusay.
Ang pananakop ng mga Amerikano kukbara sa pananakop ng mga Kastila at ang katangian ng panitikan. Mula 1565 hanggang 1878 ay tumagal ng 333 taon na nasakop ng mga Kastila ang Pilipinas gamit ang dahas at reliyon. Mula naman 1878 hanggang 1835 ay sinakop din ng mga Amerika ang Pilipinas gamit ang dahas din at edukasyon.
edukasyon. Karamihan sa mga panitikas Ang mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga m at puna sa pamalakad ng mga Kastila gaya ng mga nobela ni Dr. Jose Rizal. Panahon ng Katipunan, 1872-1896 Ang mga ang mga aktang umapaksa sa kalayaan.
Sinulat ni na Andres Bonifacio, Emilio Jacinto, Marcelo H. Del Pilar, Antonio Luna at iba pa. Dahil inagaw ng mga Amerikano ang kalayaang abot kamay na ng mga Pilipinas, hindi katakatakang ang paksa pa rin tungkol sa kalayaan ang mga nasulat na akda sa panahon ng pananakop ng mga Amerikano mula 1898. Ang mga dula tulad ng Kahapon, Nayon at Bukas ni Aurelio Tolentino, Tanikalang Ginto ni Juan F. Amad at Walang Sugat ni Severino Reyes ay pumapaksa pa rin sa kalayaan kaya ipinagbawal ng mga Amerikano sa visa ng Sedition Act. Noong 1901. Isa rin sa naging tanyag na tula ng pagputol sa pananakop ng Amerika ay ang Bayan Ko na sinulat ni Jose Corazon de Azuz noong 1928 at nilapatan ng melodiya ni Constancio de Guzman.
Ang awit na ito ang itinuturing na pangalawang pambansang awit ng Pilipinas at naging awit protesta rin sa diktatoryang Marcos mula 1972 hanggang 1986. Isa pang tula mula naman kay Amado V. Hernandez, Ang Kung Tuyo Na Ang Luha Mo, Aking Bayan, na nalikha noong 1930. Ang inawit naman ng grupong Inanglaya sa mga kilos matel, kasama ng tula ni Andres Bonifacio na Pag-ibig sa Tinubuang Lupa na nilapatan ng Melodya ni Luis Salvador noong 1778. Kung reliyon ang ginagawa, Ginamit ng mga Kastila upang kontrolin ang ating mga ninuno, bukod sa dahas ay edukasyon naman ang ginamit ng mga Amerikano. Noong Agosto 21, 1901, 346 na gurong lalaki at 180 gurong babae ang dumating sa Pilipinas sakay ng U.S. Army Transport Thomas.
Nirecruit ang mga gurong Amerikano mula sa 119. 23 paaralan at 43 testado ng Amerika para magturo sa Pilipinas. Sa pangalan ng sinakyan nilang barko, kinuha ang tawag na Thomasites. Pinalitan ng mga Thomasites ang medium of instruction mula Spanish patungong English.
Ang gurong si Teodoro Acedillo mula sa bayan ng Kalayaan, Laguna, ang unang tumutol sa paggamit ang English sa mga paaralan noong 1790. 1921 sapagkat alam niyang ang motibo ng mga mananakop ay kontrolin ang puso at biwa ng mga batang Pilipino. Dahil sa kanyang pagbutol ay tinanggal siya sa kanyang pagiging guro at ng malaon ay nag-armas upang labanan ang mga pamahalaang Amerikano sa Pilipinas hanggang sa mapatay siya noong 1935. Upang supili ng apoy ng paghahangad ng kalayaan, Pinaigting ng mga Amerikans. Ita noong impluensya ng romantisismo sa panitigan.
Ayon kay Rubin, ang romantisismo sa akta ay lubhang emosyonal. Malabis ang pagkamoralistiko, sadyang sumusumang sa hindi kayang abuti ng isipan. Dumadakila sa kagandahan at kapangyarihan ng kalikasan.
Gumagamit ng matayog na imahinasyon o guni-guni at bumabandila ng tungkol sa kalayaang sarili. Bukod sa paggamit ng English, ipinakilala rin ng mga Amerikano ang iba pang anyo ng sining sa larangan ng musika, sayaw, teatro, pelikula at iba pa. Habang sinusupil ang mga akdang tungkol sa kalayaan at ibinibilanggo ang mga manunulat ng dulang protesta. Ipinasara rin ang mga pahayagang nagpapakita ng simpatsya sa mga pogresibo at revolusyonaryo tulad ng La Independencia, El Renacimiento, El Nuevo Dia at maraming pang iba.
Pamprosesong tanong A. Ano ang ginamit ng mga Kastila para sakupin ang Pilipinas? Ano naman ang ginamit ng mga Amerikano upang sakupin ang diwa at puso ng mga Pilipino?
Isang halimbawang sagot Ginamit ng mga Kastila ang reliyon at dahas upang sakupin ang Pilipinas Samantalang ginamit ng mga Amerikano upang sakupin ang diwa at puso ng mga Pilipino Naman ng mga Amerikano ang edukasyon, particular na ang fitang Ingles at dahas upang sakupin ang diwa at puso ng mga Pilipino. B. Batay sa datos ng kasaysayan, may tuturing na bang ganap na malaya ang Pilipinas? Sagot, bagay sa kasaysayan, hindi pa naman ganap na malaya ang Pilipinas dahil nanatili ang impluensya ng mga banyaga sa ating pamahalaan, ekonomiya at kultura.
Dumako naman tayo! Sa aktividad na natawagin natin, alam ko ito. Panuto, punan ang talahanayan ng mga akdang naisulat sa panahon ng pananakop ng mga Amerikano sa Pilipinas.
Ilagay dito ang pamagat ng akda, tauhang nakilala at katangiang naibigan. Narito ang mga halimbawang sagot. Sagutin ang mga tanong. A.
Ano-ano ang paksa ng aktang pampanitikan sa maagang Lugto? ng pananakop ng mga Amerikano sa Pilipinas? Halimbawang sagot, kadalasan ay tungkol sa kalayaan, nasyonalismo at pagtutol sa pananakop gaya ng makikita sa mga dula at dulang.
B. Paano binago ng pananakop ng mga Amerikano ang kalagayan ng panitikan sa Pilipinas? Patunayan ang sagot. Binago ng mga Amerikano ang panitikan sa pamagitan ng pagsusupil sa mga aktang makabayan at pagkapatupad ng Sedition Act. Kaya't ipinagbawal ang mga tula at tula tungkol sa kalayaan at ipinakilala ang wikang Ingles bilang medium ng paguturo at pagsusunod.
Narito pa ang isang aktividad, hambing, suri, panuto, pagkumparihin ang pananakop ng mga Amerikano at mga Kastila sa Pilipinas, punan ang kahon ng angkop na kasagutan. Narito ang mga halimbawang sagot. Panitikan bilang protesta sa pananakop ng Amerikano.
Gaya ng Sorante at Laura, isinulat ni Jose Corazón de Jesús ang aksesyon. at gang sa Dakong Silangan upang ilarawan ang ginawang pananakob ng Amerika sa Pilipinas. Ayon sa makatang si Gregorio Bituin, makikita agad sa tulang pasalaysay na sa Dakong Silangan ang politika nito.
Aktibismo at diwang mapagpalaya. Kung ang Ibong Adarna ay paghahanap sa mahiwagang ibon sa Buntok Tabor na ang awitin ay lunas sa Haring May Sakit, ang Sadakong Silangan naman ay paghahanap ng kalayaan ng bayan na kinakatawa na nawawalang si Reyna Malaya. Tulad sa Ibong Adarna, malubha ang karamdaman ni Haring Pilipo dahil sa pagkawala ni Reyna Malaya. Ang tatlong anak ng Rina na sina Prinses. Prinsesa Mandawa, Prinsesa Bituin at Prinsesa Luningning ay nagtangkang hanapin ang ina ngunit sila naman ay nangawala rin.
Sa tulong ng kasintahan ni Prinsesa Luningning na si Bayani, kasintahan ni Prinsesa Bituin na si Magiting at kasintahan ni Prinsesa Mandawa na si Dakila ay natagpuan at naligtas si Reyna Malaya na nakakulong pala sa Bundok Bendita. Sa Dakong Silangan, bahagi ng pinagdaanan ni Haring Pilipo at Reina Malaya sa maalamat ng mga pulong ginto, 1828, ni Jose Corazon de Jesus. Itong haring ito'y may dalawang anak, isang makadukhat, isang makabilak, itong masalaping baliw na lumiyak, dito kay mandiwang prinsesang Marilang.
Ibig ng prinsipe ng prinsipe Dolar, nakuna ng lupat ang prinsesang Hirang, na is naitanim doon sa silangan ang lahat ng kanyang ari at kalakan. At iaong bandilang may araw at tala, may ilang panahong makita't mawala. Kung may kalayaang dooy mawiwikay, walang kasarinlan sa gintot sa lupa. Maganda ang haula na nakakatulad.
Ang lupang silangang mayamang mahirap. Malayang ang iboy umawit sa gubat. Ang gubat ay kulong na malaking lambat.
At ang isa namang, Prinsipe Marangal, na anak ng haring nasa ikasarinlan, Duque Democrito kahit sumisigaw, talo ng salapi ng paggagahaman. Ngunit si Mandiwang, kakakasal noon, sa panggagahamay laging tumututon at ang mana niyang pulong kinakando, masaganang dugo ang tumilig doon. Samantala namang, Democritong anak ng haring sa mu... na makamahirap.
Tumutulong siyang araw ay magpasikat, subalit aayaw payagan ng pilak. Sa ganyan na hati ang pakikisama, pinag-aagawan si Reyna Malaya. Mithiin ng bayay, bigyan ng ginhawa, kalaban ng pilak na pambulag mata. Ang pilak na bilog na nakabubulag, tila nakasabit sa agilang pakpak, kaya pati langit nooy inuulap at ayaw matanggal sa pagpapahirap.
Matulis na kuko ng gintong dayuhay, tumarak sa dibdib ng lupang silangan, mahinang lumakas ngayoy nangangangkam, langaw na dumabo sa isang kalabaw. Panay na pangakong naisasarap ding din. Kung di natutupad, sing sarap ng hangin. Tuntunin at batas kung minsa isipain. Orden ng palasyoy isang basang papel.
Sa gayon pamuling, lumamlamang araw, nitong sawing lahi sa dulong silangan. Mayroon bayan pa lang kahit sinasakal, ay di mo makita ang bakas ng kamay. Parang may enkanto ang ibong agila. Nalulukuban kay di mo alumana, pinagaantay ka ng isang umaga, katanghalian na'y nagaantay ka pa.
Saka naturuang ang bayay mahili, sahilig din nilang parang bagong sakit. Sa mga salitang lubhang mapangakit, nagpautang hanggang umabot sa liit. Sa mga dambana ng bayaning banto, panay na dayuhan ang itinatampo.
Bayani ng bayay madalas malimot. Incenso ng puri sa dayo ang suok. Humanga ang bayan sa dinilauri.
Ikinahihiya ang sariling lahi. Magkakababaya'y nagkakatunggali. Sa hirap ng pinggang, may lutong sa lapi. Mayroong magsasabing ang dayuhang iyay.
Dapat nang ibagsak pagkat mapanlin lang. Ngunit ang dadampot at magsasanggalang mga tao na rin sa lupang silangan. Palibha sa Idooy, malaya ang lahat. Sa isip ng bayay, malayang ang ganap. Ang bandila nilang hindi mailabas, hindi kaagapay ng bandilang padpad.
Ang salapi nila ang tatak sa likod, ay ibong adar ng tanda ng pagsako. Tugtugi ng bayan kapag tinuktog, tugtugi ng dayo ang isinusunod. At ang kabataang tila nabubulag, kay dami ng aklat. ngunit walang aklat.
Libo-libong aral, laksa-laksang pilak, paglabas sa temploy, dayuhan ng utak. At upang masukat ang inyong pag-unawa sa binasang teksto, narito ang isang gawain, katotohanan o kasinungalingan. Panuto, isulat sapat lang kung ang nakasaad ay katotohanan. Kung hindi, palitan ng salita o mga salita.
Kung ito ang inyong mga sagot, mahusay! Bilang 6 hanggang bilang 10 Kung ito ang inyong mga sagot, mahusay! Dumako naman tayo sa makabuluhang tanong.
Una, sa mapaanong paraan na ilarawan ni Jose Corazon de Jesus ang kalagayan ng Pilipinas sa ilalim ng mga Amerikano? Narito ang isang halimbawang sagot. Inilarawan ni Jose Corazon de Jesus sa Dakong Silangan ang Pilipinas bilang isang inang bayan na maganda at mayaman, ngunit api at alipin sa ilalim ng mga Amerikano. Ikalawa, ano ang isinasagisag ng tatlong prinsesa? sa akda, ipaliwanag.
Sagot? Ang tatlong prinsesa ay sumasagisag sa Pilipinas, Japon at China, mga bayang silanganing sinakop at pinag-agawan ng mga dayuhan. Paglalapat at pag-uugnay Pangkatang Gawain Hatiin ang klase sa mga pangkat. Ibahagi ng bawat pangkat ang mga manunulat na Pilipinong nakilala sa panahon ng pananakot ng mga Amerikano mula 1898 hanggang 1835. Ipaliwanag din ang kahalagahan ng panitikan sa panahon ng pananakop ng Amerika at kabuluhan nito sa kasalukuyan. Isulat sa loob ng talahan na yan ang mga manonulat, mga naisulat at maikling deskripsyon.
Narito ang isang halimbawang sagot. Dumako naman tayo sa pabaong pagkatuto. Dugtungan ang mga nasa ibaba nito upang maipahayag ang mga natutuhan sa aralin. Nalaman ko, naramdaman ko, napagtanto ko.
Sunod naman ay ang gabay nilay. Saguti ng mga sumusunod. Una, ano ang naging hamon o balak? sa inyong pagkatuto.
Ikalawa, ano ang nakatulong upang maunawaan ang aralin? Ikatlo, ano ang dapat ninyong gawin upang mapaunlad pa ang pagkatuto sa aralin? Pagtataya Pagsusuri sa mga simbolismo sa akda. Ipaliwanag ang simbolismong nakapaloob sa mga sumuso na dataludkod mula sa akdang sa dakong silangan. Narito ang mga halimbawang sagot.
Paglalagom Halos kasabayin ang akdang sa Dakong Silangan na nasulat ang tularin ni Jose Corazón de Jesús na Bayan ko. Lagumi ng mensahe ng dalawang akda sa pamagitan ng organisadong mga pangungusap na hindi bababa sa walong. Narito ang isang halimbawang sagot.
Ang dalawang tula ay nagpapahayag ng matinding pag-ibig sa bayan at hangaring makalaya mula sa pananako. Ipinapakita ng mga akda ang kagandahan ng inang bayan na nasadlak sa kamay ng mga dayuhan. Nananawagan ang mga makata sa mga Pilipino na ipaglaban ang kanilang kalayaan at dangay.
Ang tula ay sumasalamin sa pagdurusa ng bayan, ngunit nagbibigay inspirasyon upang magkaisa para sa kasarilan. Binibigyang din ito na mahalin at ipagtanggol at pagyamanin ang sariling bansa. Ang pag-ibig sa bayan ay dapat isabuhay sa gawa at hindi lamang sa salita. Maraming salamat sa pakikibahagi.