Overview
Tinalakay sa leksyong ito ang mga pangunahing kaganapan bago, habang, at pagkatapos ng Philippine-American War na nagbago sa kasaysayan ng Pilipinas.
Panahon ng mga Espanyol at Unang Kilusan
- Mahigit 300 taon sakop ng Espanya ang Pilipinas na nagbunsod ng makabayang damdamin.
- Ang Propaganda Movement ay binuo ng ilustrado para humingi ng reporma, hindi agad ng kalayaan.
- Nabigo ang kilusan kaya’t bumaling sa armadong paglaban ang Katipunan sa pangunguna ni Andres Bonifacio.
Himagsikang Pilipino at Pamahalaan ni Aguinaldo
- Dalawang paksyon: Magdiwang at Magdalo, pinagsanib sa ilalim ni Emilio Aguinaldo.
- Tejeros Convention: natalo si Bonifacio, nagdulot ng hidwaan at pagpatay sa kanya.
- Pinirmahan ang Biak-na-Bato, nagwakas ang unang yugto ng rebolusyon.
Pagdating ng mga Amerikano at Pagbawi ng Kalayaan
- Nagsimula ang Spanish-American War, pinangakuan si Aguinaldo ng tulong ng Amerika.
- Walang pormal na kasunduan ang mga Pilipino at Amerikano.
- Battle of Manila Bay: Tinalo ng US Navy ang Espanyol; muling sumiklab ang rebolusyon.
Kalayaan, Panlilinlang, at Simula ng Digmaan
- June 12, 1898: Proklamasyon ng Kalayaan sa Kawit, Cavite.
- Kunwaring labanan sa Maynila, naisalba ang Espanyol at natulungan ang mga Amerikano makapasok.
- Treaty of Paris: Binili ng Amerika ang Pilipinas mula sa Espanya.
Philippine-American War
- Benevolent Assimilation: US bilang "kaibigan" ngunit tinutulan ni Aguinaldo.
- February 4, 1899: Sumiklab ang labanan sa Sosego, Maynila.
- Matagumpay ang ilang opensiba ng Pilipino ngunit natalo dahil sa kakulangan ng mapagkukunan, pagkakaisa, at pagkamatay ni Luna.
Guerilla Warfare at Pagbagsak ng Paglaban
- Pinalitan ang regular army ng guerilla warfare.
- Gregorio del Pilar nagbuwis-buhay sa Pasong Tirad para sa pagtakas ni Aguinaldo.
- Nadakip si Aguinaldo sa Palanan, Isabela sa pamamagitan ng panlilinlang ng mga Amerikano at kolaborator.
Epekto at Pagwawakas ng Digmaan
- Maraming Pilipino at Amerikano ang nasawi (libu-libo hanggang milyong Pilipino, 4,200 Amerikano).
- Matinding epekto sa kultura, politika, ekonomiya, at pamumuhay ng mga Pilipino.
- Tinapos ng digmaan ang unang Asyanong republika.
Key Terms & Definitions
- Ilustrado — Edukadong Pilipino na humingi ng reporma sa pamahalaan ng Espanya.
- Katipunan — Sekretong samahan para sa armadong paglaya mula sa Espanya.
- Tejeros Convention — Pulong na nagtatag ng bagong rebolusyonaryong pamahalaan.
- Biak-na-Bato — Kasunduang pansamantalang nagtapos ng himagsikan.
- Benevolent Assimilation — Deklarasyon ng US na okupasyon bilang "pagsagip" sa Pilipinas.
- Guerilla Warfare — Uri ng digmaan na gumagamit ng maliitang atake at pagtatago.
Action Items / Next Steps
- Balikan ang mga pangunahing labanan at tauhan sa Philippine-American War.
- Pag-aralan ang epekto ng digmaan sa kasalukuyang lipunang Pilipino.