Overview
Tinalakay sa leksyon ang iba't ibang uri o baryasyon ng wika sa Pilipinas, mga dahilan sa likod ng pagkakaroon ng barayti ng wika, at ang kahalagahan nito sa komunikasyon at lipunan.
Layunin ng Aralin
- Matukoy ang mga uri ng barayti ng wika.
- Maunawaan ang dahilan ng pagkakaroon ng bariyasyon ng wika.
- Magamit ang tamang uri ng wika batay sa sitwasyon o grupo.
Mga Dahilan ng Bariyasyon ng Wika
- Ang barayti ng wika ay bunga ng pagkakaiba-iba ng lokasyon (geograpiko) at estado sa lipunan (sosyo-ekonomiko).
- Nagbabago ang wika batay sa kinalalagyan gaya ng rehiyon o pangkat.
Mga Uri ng Barayti ng Wika
- Dayalekto: Wika ng isang partikular na lugar o rehiyon (hal. Tagalog-Bulacan, Tagalog-Cavite).
- Sosyolek: Wika ng isang pangkat batay sa lipunan, edad, relihiyon o propesyon (hal. wika ng millennials, jejemons).
- Idyolek: Personal na istilo ng pagsasalita ng isang tao (hal. paraan ng pananalita ni Mike Enriquez).
- Jargon: Espesyal na bokabularyo ng isang grupo o propesyon (hal. lesson plan, RPMS para sa mga guro).
- Etnolek: Wika ng mga etnolingguwistikong grupo (hal. salitang "vakul" ng mga Ivatan).
- Register: Espesyal na salita batay sa larangan o disiplina (hal. siyentipikong termino sa agham).
Antas ng Wika
- Pormal: Wikang ginagamit sa pormal na okasyon (lalawiganin, teknikal, masining, pambansa).
- Di-Pormal: Wikang ginagamit sa araw-araw na usapan (balbal, kolokyal).
Kahalagahan ng Pag-aaral ng Barayti ng Wika
- Nakatutulong upang magkaintindihan ang mga tao sa kabila ng pagkakaiba-iba ng wika.
- Nagpapakita na ang wika ay buhay at patuloy na nagbabago.
- Mahalaga para sa pag-unlad at pagpreserba ng sariling wika.
Key Terms & Definitions
- Dayalekto — Wika ng partikular na lugar, anak ng pangunahing wika.
- Sosyolek — Wika batay sa pangkat panlipunan o grupo.
- Idyolek — Natatanging estilo o paraan ng pananalita ng isang tao.
- Jargon — Espesyal na bokabularyo ng propesyon o grupo.
- Etnolek — Wika ng etnolingguwistikong grupo.
- Register — Terminong teknikal o espesyalisado ayon sa disiplina.
- Pormal — Mataas na uri ng wika para sa opisyal na usapan.
- Di-Pormal — Karaniwang wika para sa pang-araw-araw.
Action Items / Next Steps
- Sagutan ang mga tanong tungkol sa mga uri ng barayti ng wika.
- Magbigay ng halimbawa ng bawat barayti ng wika.
- Maghanda ng tanong ukol sa paglalapat ng tamang wika sa iba't ibang sitwasyon.