Jeżeli chcesz pomóc mi się rozwijać, zostaw lajka i subskrypcję. W dzisiejszym odcinku bierzemy na warsztat kolejną epokę literacką. Tym razem jest to barok.
Bez dłuższego przedłużania rozpoczniemy nasze dywagacje na temat owej epoki, zaczynając od etymologii. Nazwa epoki pochodzi od portugalskiego terminu baroko, oznaczającego perłę o nieregularnych kształtach. Miało oznaczać pokrętność epoki, nie opierała się ona już na jedynie... Jednym nurcie myślowym, czy to religijnym, jak w przypadku średniowiecza, czy myślowym, jak to na przykład było w renesansie.
Lecz dawała człowiekowi do wyboru jedną z wielu dróg. Powstały niezależne nurty wyznaniowe, takie jak na przykład luteranizm, czy kalwinizm, albo anglikanizm, o których sobie dzisiaj również powiemy. Taka wielka gama wyboru ścieżek wzbudzała u ludzi lęki i niepokój.
Barok był epoką wielu nurtów, i to bardzo. Bardzo niejednolitą. Czasem również barok stał się synonimem przesadnej ekstrawancji, absurdu oraz braku jakiejkolwiek symetrii. Ramy czasowe epoki nie są jakoś ściśle ustalone, z racji iż wydarzenia, które je zapoczątkowały, nie były pojedynczymi zdarzeniami na osi czasu, lecz rozległymi, trwającymi w czasie zjawiskami.
O czym mowa? Chodzi o zwątpienie w ideały, które przeświecały renesansowi. Ludzie zaczęli wątpić w samych siebie, utracili wiarę w człowieka. Renesansowy prąd wolnościowy tracił na sile, już po śmierci Michała Anioła, czyli naprawdę bardzo wcześnie. A takim dobitnym sygnałem zboczenia z humanistycznej ideologii było wystąpienie Marcina Lutra i przybicie jego 95 tez do drzwi katedry w Wittenberdze.
Jednak sama epoka, w porównaniu do epok nowożytnych, trwała dość długo. Rozpoczęcie to około XVI wiek, a zakończenie dotuje się na końcówkę XVII wieku. Natomiast w naszym kraju początek... To lata 80. XVI wieku. Można również uznać za początek baroku datę śmierci Jana Kochanowskiego, czyli rok 1584. Natomiast konieczno lata 40. XVIII wieku, kiedy to Stanisław August Poniatowski rozpoczął swoje rządy.
Teraz powiemy sobie odrobinę o najważniejszych hasłach epoki, zaczynając od reformacji. Była ona spowodowana chciwością kościoła katolickiego, polegającą na sprzedaży odpustów. W wielkim skrócie można to powiedzieć, że każdy kto miał wystarczająco gruby portfel, czy jak na tamte czasy sakiewkę, mógł dostąpić zbawienia. Rozsierdziło to Marcina Lutra, który był właśnie inicjatorem całego zamieszania i przybił on 95 test potępiających działanie kościoła na drzwiach katedry w Wittenberdze. Celem zakonika była chęć powrotu do wzorców pierwszych pokoleń chrześcijaństwa.
pozbawionych przepechu i skupiających się głównej mierze na czystej wierze w Boga. Główne zmiany wprowadzone przez Lutra w lutarianizmie to m.in. każdy mógł interpretować Biblię na swój sposób.
Nie narzucano interpretacji z góry przedstawionej przez Kościół. Każdy wierzący miał dostęp do Boga i wiary. Nie było równych i równiejszych. Odrzucał on rolę papieża, biskupów oraz kapłanów z racji tego, że uważał instytucje duchowe za niepotrzebne.
Nie uznawano kultów świętych, obrazów i relikwii. Zlikwidowano celibat oraz uproszczono obrzędy religijne. Kolejnym tworem reformacji stał się kalwinizm.
Osobiście nazywam to hardkorowym chrześcijaństwem. Czemu? Przytoczę wam główne zasady. Wierny nie mógł nosić kolorowych, jaskrawych strojów. Nie mógł nawet głośno mówić i wykonywać gwałtownych gestów.
Jedynym dniem świętym dla niego była niedziela. Łaskę Boga zdobywał jedynie poprzez modlitwę oraz pokutę. Wierni przyjmowali w roku tylko cztery razy komunię świętą, dodatkowo odrzucając większość sakramentów, pozostającym dniem chrzest i komunię, o której wcześniej wspominaliśmy.
Oraz, co najważniejsze, zaprzestano kultów świętych, czyli jedynym świętym był Bóg. Ostatnim zreformowanym nurtem religijnym stał się anglikanizm. Spowodowany on był tym, że papież nie chciał dać rozwodu Henrykowi VIII Tudorowi. Tak, naprawdę. Więc co zrobił Henryk VIII Tudor?
Stworzył własny kościół. Tak, niesamowite. Cóż, zachowano w nim główne dogmaty wiary katolickiej, również hierarchię kościoła.
Jednak rozwiązano zakony. I rok ośmienny rozpoczynał się Adwentem. Naprawdę ten nurt chrześcijaństwa bardzo mało różnił się od wiary rzymskokatolickiej.
No cóż, sami widzicie, że był to dla kościoła bardzo chaotyczny okres, który bardzo mocno zagradzał temu głównemu nurtowi katolicyzmu. Rozpoczęto odnowę kościoła, a wraz z zakończeniem Soboru Trydenckiego wprowadzono poszczególne przepisy, które mówiły nam m.in. o zakazie interpretacji indywidualnej Pisma Świętego, zakazano nepotyzmu, czyli obsadzania stanowisk kościelnych przez krewnych, np. powiedzmy, że papież dał jakieś biskupstwo swojej cioci, bratu, wujkowi, prawda? Dalej wprowadzono księgi metrykalne, czyli rejestrowano śluby, chrzty i pogrzeby, żeby nagle nie było za dużo Janków Kowalskich i...
Magdy Częstochowskich. Również stopniowo wprowadzono języki narodowe w czytaniach. Jednak modlitwy pozostały w języku łacińskim. Oczywiście rzecz jasna potępiano nauki lutrańskie i zobowiązano biskupów do tego, żeby nie kumulowali oni swoich stanowisk kościelnych, czyli żeby nie było, powiedzmy, biskupa Francji, nie wiem, biskupa Paryża, Lionu i René w jednym, prawda? I tak właśnie starano się walczyć z reformacją.
Kolejnym popularnym terminem związanym z barokiem był sarmatyzm. Jest to termin skierowany szczególnie do polskiej szlachty. Był on światopoglądem właśnie owej szlachty żyjącej w wieku XVII. Uważali oni, że pochodzą od starożytnego rodu sarmatów. Była to jeszcze większa próba odizolowania się od reszty polskiego społeczeństwa.
W grę nie wchodziły tutaj jedynie historia i pochodzenie, lecz codzienne życia. i uroczystości, w których to szlachcice brali udział. Warto wspomnieć o makaronizmie.
I nie chodzi mi tutaj o jedzenie dużej ilości spaghetti, lecz na wplataniu obcego języka w swoich wypowiedziach, na przykład łaciny. Następnym terminem, którym szybko powiemy, jest... vanitas vanitatum, czyli marność nad marnościami. Był to motyw przemijalności ludzkiego życia oraz wszelkich dóbr doczesnych, które mu towarzyszą.
Ten motyw wanitatywny doskonale zakorzenił się w barokowym klimacie, z racji, że w owych czasach Europę pustoszyła wojna oraz zaraza. Ostatnim hasłem epoki, o którym chcę wam powiedzieć, jest marynizm. Był to styl poetycki stosowany w epoce baroku.
Charakteryzowała go efektowna forma wytwarzania. utworu, nadużywanie metafor oraz różnorodnych chwytów stylistycznych, tak jak aliteracje, anafory, paradoksy, inwersje itp. Natomiast filozofia epoki, do której teraz będziemy tak szybciutko przechodzić nad takim naszym flow, jest bardzo pokrętna. Poszukiwaną wiedzy, a największym pytaniem poruszanym w tym okresie było zagadnienie ludzkiej wolności.
Najwybitniejszym barokowym filozofem był Kartezjusz. Był on racjonalistą, a sentencja, która najlepiej opisuje jego... Jego postawę filozoficzną brzmiała następująco.
Myślę, więc jestem. Jest on uważany za ojca filozofii nowożytnej. Kartezusz uważał, że całkowite poznanie jest niemożliwe.
Zadawał on jedynie pytanie, co można poznać, co można wiedzieć, a czego nie. Uważał, że trzeba wątpić, ponieważ to zwątpienie jest jedyną drogą do poznania udowodnionej prawdy. Teraz przytoczę wam postać kolejnego filozofa.
Tym razem jest to Baziliw Pascal. Bardzo proszę. mocno wierzył w Boga.
Porównywał ludzi do trzciny, ale trzciny myślącej, jak to raczył mówić. Jest on również twórcą tak zwanego zakładu Paskala. Chodzi o to, że w tym, że człowiek może wybrać, czy wierzy w Boga, czy nie.
Jednak jeżeli Bóg istnieje, to człowiek wierzący uzyskuje życie wieczne, a ten, który nie wierzy, nie uzyskuje. Natomiast jeżeli Bóg nie istnieje, to oboje nie uzyskują życia wiecznego i nic po śmierci nie tracą. Kolejnym filozofem, którego chcę wam szybciutko streślić, był Baruch Spinoza.
Jego poglądy opierały się na panteizmie, czyli zakładał, że Bóg jest tożsamy z przyrodą. Co za tym idzie? Istnieje realnie? jest wieczny i nieskończony, natomiast zmysły, jakimi jest obdarzony człowiek, nie dają mu szansy na dostrzeżenie go.
Dodatkowo uważał, że piękno i brzydota są jedynie subiektywne i zależą od perspektywy, z której się na nie patrzy. Barok był również epoką powstania opery. Pierwszym najwybitniejszym twórcą opery był włoski kompozytor Claudio Monteverdi.
Natomiast w Polsce pierwsza opera powstała na dworze Władysława IV. Jeżeli jesteś fanatykiem moich materiałów o języku polskim, to teraz z pewnością wiesz, że jak już jest prawie zaraz dziesiąta minuta, to znaczy, że przechodzimy do architektury oraz dzieł plastycznych i obrazowych. Budowle barokowe akurat występują na terenie większości państw europejskich oraz Ameryce Łacińskiej.
Jednak bardzo się od siebie różnią z racji tego, że lokalne tradycje też się różnią. Łączy je jednak wspólny element. Brak jakiejkolwiek logiki.
Variabilizm, bo o tym teraz mowa, oznacza to, że każda... Budowla powinna być oryginalna i na swój sposób wyjątkowa. Nie chciano kopiować tak samo jak obecnie w średniowieczu czy w renesansie.
Budowle miały być po prostu wyjątkowe. Budowle miały również wyróżniać się wielkim przepychem oraz monumentalnością. Próbowano grać światłem, by optycznie powiększyć wnętrze budowli.
Dodatkowo budowle miały na swój sposób się poruszać poprzez sprawienie płynności. Związane to było z liniami krzywymi, na których opierały się konstrukcje. W baroku dominowały dwa nurty rzeźbiarskie.
Była to rzeźba właściwa i rzeźba służąca jako obiekt dekoracyjny, na przykład powiedzmy właśnie w kościołach lub innych obiektach świeckich. Na przykład zamiast takich kolumn po prostu okrągłych, dać jakiegoś człowieczka, który na przykład trzyma sklepienie. Natomiast rzeźba właściwa wyróżniała się bogactwem oraz szczegółowością wykonania.
Rzeźba miała wywołać u obserwatora wrażenie ruchu. Próbowano temu sprostać, ustawiając na przykład postacie w różnego typu dynamicznych scenach. Również w epoce panowało przekonanie, że rzeźba im fajniejsza, tym większa, więc wiele rzeźby było naprawdę bardzo dużych.
Tak na przykład jak św. Longinus w Bazylice św. Piotra. Malarstwo epoki wyróżniało się bardzo dużym wachlarzem wyboru dzieł. Dosłownie, tworzono obrazy zawierające sceny mistyczne, alegoryczne, mitologiczne, pejzaże, portrety, martwą naturę, czyli vanitas vanitatum.
Dodatkowo dużą rolę pełnił kontrast, dynamika postaci poruszających się na dziełach. Dodatkowo światło-cień, czyli gra światłem i cieniem. Powyginane linie.
Pamiętajcie, że przekrój poprzeczny obrazów i ogólnie wszystkich, no przekrój poprzeczny na obrazach i wszystkich postaci jest bardzo, bardzo typowy jeżeli chodzi o twórczość malarza. malarzy barokowych. No dobra, wydaje mi się, że w skrócie, bardzo wielkim skrócie, przypomniałem Wam najważniejsze rzeczy, jeżeli chodzi o zagadnienie epoki baroku.
Pamiętajcie, że to, co teraz tutaj usłyszeliście, jest jedynie powtórką i to bardzo skondensowaną. pominąłem wiele kwestii, które zawarte są w waszych zeszytach i warto jeszcze wrócić do swoich notatek przed sprawdzianem, kartkówką bądź maturą z języka polskiego. Sorry, że tak troszeczkę przeciszyłem głos, jak mówiłem o filozofii, ale naprawdę mnie to tak nuży ta filozofia, jeżeli chodzi o Baruch, bo naprawdę nie znoszę tej epoki.
Tak samo jak niedługo czeka mnie przygotowanie materiału o kolejnej epoce, której nienawidzę, czyli romantyzm. Ale przed tym jeszcze oświecenie, więc nawet spoko sprawa. No dobra, mam nadzieję, że jak dotworzyliście się do tego momentu, to możecie na przykład, nie wiem, napisać komentarz Złoty parasol, dziękuję Kubusiu.
No, będzie mi bardzo miło. I cóż, jeżeli wam się naprawdę spodobał ten materiał i czujecie, że przyda się wam, to zostawcie lajka i subskrypcję, bo może inne osoby również do niego trafią i będą mogły z niego wyciągnąć chociaż jakieś odrobinę wiedzy.