Farmakologia - Leki Steroidowe (Glikokortykosteroidy)
Wprowadzenie
- Leki steroidowe, naśladowanie kortyzolu, hormonu kory nadnerczy
- Warto zapoznać się z fizjologią hormonów steroidowych
Zastosowania
- Zastępcze: Niedoczynność kory nadnerczy (np. hydrokortyzon)
- Przeciwzapalne, immunosupresyjne, przeciwalergiczne:
- Zapalenia naczyń
- Kłębuszkowe zapalenia nerek
- Zapalenia stawów
- Choroby zapalne skóry
- Przeszczepy narządów (zapobieganie odrzucaniu)
- Astma (zapobieganie zapaleniu w drogach oddechowych)
- Choroby śródmiąższowe płuc (hamowanie włóknienia)
- Reakcje alergiczne, np. anafilaksje
- Zagrożenie porodem przedwczesnym (dojrzewanie płuc płodu)
- Obrzęk mózgu, zwiększone ciśnienie śródczaszkowe
- Ostra niewydolność oddechowa (np. ciężkie COVID-19)
Działania Steroidów
- Metabolizm:
- Podnoszenie poziomu glukozy we krwi
- Nasilanie glukoneogenezy, syntezy glikogenu
- Zmniejszenie zużycia glukozy przez niektóre tkanki
- Nasilenie syntezy białek w wątrobie, proteolizy w mięśniach
- Nasilenie rozkładu i tworzenia tkanki tłuszczowej
- Układ odpornościowy:
- Nasilanie apoptozy limfocytów T
- Hamowanie proliferacji limfocytów T i B
- Hamowanie syntezy cytokin prozapalnych, prostaglandyn, cząsteczek adhezyjnych
- Zwiększenie syntezy lipokortyny (hamowanie fosfolipazy A2)
- Układ sercowo-naczyniowy i nerki:
- Zwiększona resorpcja sodu i wody
- Wydalanie potasu -> ryzyko nadciśnienia, obrzęków, hipokaliemii
- Układ sercowo-naczyniowy:
- Zwiększona synteza receptorów adrenergicznych
- Ryzyko wrzodu żołądka, osteoporozy, niedoczynności tarczycy, jaskry, zaćmy
Działania niepożądane
- Ryzyko infekcji (osłabiony układ odpornościowy)
- Hiperglikemia -> cukrzyca
- Zaniki mięśni
- Otyłość brzuszna
- Zespół Cushinga
Stosowanie
- Indywidualne dobieranie dawek
- Dzielone dawki (np. hydrokortyzon - większa dawka rano)
- Zwiększenie dawki w stresie, infekcjach, zabiegach
- Stopniowe odstawianie po długotrwałym stosowaniu -> zapobieganie ostrej niedoczynności kory nadnerczy
- Przeliczniki dawek różnych sterydów
Klasyfikacja Steroidów
- Krótko działające (hydrokortyzon, prednizon, prednizolon)
- Średnio działające (triamcynolon)
- Długo działające (deksametazon, betametazon)
- Wziewne (budezonit, flutykazon, cyklezonit, beklometazon, mometazon)
- Miejscowe (klobetazol, mometazon, fluocynolon)
Podsumowanie
- Wysoka skuteczność w wielu dziedzinach medycyny
- Szeroki zakres działań niepożądanych
- Niezbędna ostrożność w stosowaniu i odstawianiu
Zalecane obejrzenie: Odcinki z cyklu Endokrynologia dotyczące kortyzolu i zespołu Cushinga.