Pozytywizm w Polsce

Definicja i tło historyczne

• Pozytywizm to nazwa epoki literackiej w Polsce, związana z okresem po upadku Powstania Styczniowego (1863).
• W Europie epoka ta jest znana jako realizm.
• Upadek Powstania skłonił do poszukiwania innych form patriotyzmu - przez naukę i pracę na rzecz rozwoju gospodarczego kraju.

Główne założenia

• Dydaktyzm i utylitaryzm: literatura miała edukować i kształtować społeczeństwo.
• Praca u podstaw: edukacja najuboższych, wsparcie dla uzdolnionych dzieci z biednych rodzin.
• Praca organiczna: współpraca wszystkich warstw społecznych dla wspólnego dobra.
• Emancypacja kobiet: konieczność samodzielności kobiet po utracie mężczyzn w powstaniu.
• Asymilacja Żydów: uznanie ich wkładu w społeczeństwo polskie, walka z marginalizacją.
• Scjentyzm: fascynacja nauką, dążenie do poznania rzeczywistości.

Kluczowe utwory i autorzy

• Bolesław Prus - "Lalka": realistyczne przedstawienie społeczeństwa i Warszawy XIX w.
  • Historia kupca Wokulskiego, jego miłości do arystokratki i przemyślenia społeczne.
• Fiodor Dostojewski - "Zbrodnia i kara": powieść polifoniczna o moralności i człowieczeństwie.
  • Rodion Raskolnikow i jego idea nadczłowieka.
• Eliza Orzeszkowa - "Gloria victis", "Nad Niemnem": tematy patriotyczne, pamięć o Powstańcach.
• Maria Konopnicka - "Mendel Gdański": problematyka antysemityzmu.
• Adam Asnyk - poezja nawołująca do postępu i szacunku dla przeszłości.

Wnioski

• Pozytywizm to okres intensywnej przemiany społecznej i kulturalnej.
• Skupienie na edukacji, pracy i moralności jako fundamentach przyszłej niepodległości Polski.
• Literatura tego okresu służyła jako narzędzie edukacyjne i społecznie zaangażowane.