Overview
Tinalakay sa leksyong ito ang apat na pangunahing sinaunang kabihasnan ng Mesoamerika at Andes—Olmec, Maya, Aztec, at Inca—at kung paano nakaapekto ang heograpiya sa kanilang pamumuhay at kontribusyon.
Layunin ng Aralin
- Nasusuri ang kalagayang geografikal ng mga sinaunang kabihasnan sa Mesoamerika at Andes.
- Naipapaliwanag ang katangian ng Olmec, Maya, Aztec, at Inca at epekto ng kanilang kapaligiran sa buhay.
- Nakakagawa ng Venn diagram ng pagkakatulad at pagkakaiba ng Olmec at Maya.
- Napapahalagahan ang ambag ng mga kabihasnan sa kasaysayan.
Olmec
- Umusbong mula 1,200 BCE hanggang 400 BCE sa Gulf of Mexico (Veracruz at Tabasco).
- Matabang lupa, malapit sa ilog, at tropikal na klima—mainam para sa pagtatanim ng mais at root crops.
- Unang gumamit ng hieroglyphics at calendar system.
- Sikat sa pag-ukit ng colossal heads bilang tribute sa leaders.
- Tinaguriang "Ina ng Kabihasnang Mesoamerica".
Maya
- Nabuhay mula 2000 BCE hanggang 900 CE sa Yucatan Peninsula.
- Gumamit ng slash and burn at terracing sa pagtatanim sa kagubatan at bundok.
- May advanced mathematics, astronomy, at writing system (hieroglyphics).
- Bumuo ng sariling calendar at monumental architecture (pyramid temples).
Aztec
- Nagtayo ng lungsod sa gitna ng Lake Texcoco gamit ang chinampas (floating gardens).
- Gumawa ng tulay at causeways para mag-connect ng mga pulo sa lawa.
- May organisadong pamahalaan at sentrong lungsod.
Inca
- Umusbong sa kabundukan ng Andes mula 1,400 hanggang 1,533 CE.
- Gumamit ng terrace farming at irrigation sa matarik na bundok.
- Walang writing system, ngunit ginamit ang quipu (taling may buhol) sa pagtatala.
- May centralized government at road system na nagdudugtong ng mga komunidad.
Pagsusuri at Paghahambing
- Pare-parehong umasa sa agrikultura, gumamit ng kakaibang sistema ng pamahalaan, at sumamba sa maraming diyos.
- Olmec: unang sibilisasyon, colossal heads.
- Maya: advanced sa pagsusulat at kalendaryo.
- Aztec: chinampas at lungsod sa lawa.
- Inca: terrace farming at quipu.
Key Terms & Definitions
- Hieroglyphics — sinaunang sistema ng pagsusulat gamit ang larawan o simbolo.
- Chinampas — floating garden ng Aztec para sa pagtatanim sa lawa.
- Quipu — buhol-buhol na tali na gamit ng Inca sa pagtatala.
- Terrace farming — hagdang-hagdang taniman sa bundok.
- City-state — malayang lungsod na may sariling pamahalaan.
- Colossal heads — malalaking bato na ukit ng Olmec bilang simbolo ng kanilang pinuno.
Action Items / Next Steps
- Gumawa ng Venn diagram ng Olmec at Maya: pagkakatulad at pagkakaiba.
- Sagutin ang pagtataya/quick check sa aralin.
- Balikan ang mga notes para sa susunod na discussion.