Hello sa lahat ng Senior High School parents and teachers na kasama natin ngayong hapon. Maimbag nga malem! Buenas tardes! Maayong hapon sa inyong lahat.
Excited na kami ngayon dito sa Senior High School Filipino, dito pa rin sa Itulay, dahil meron tayong mga bagong makakasama. Ayan, tignan nga natin sino ba yung makakasama natin sa araw na ito. Pasok!
Hello, Tutor Irvin! Kamusta po kayo? Hello po, isa pong mapagpalang araw sa ating lahat mula sa Luzon, Visayas at Mindanao.
Binabati ko po kayo ng isang mapagpalang hapon. Ayan, nananabig na rin ako, Tutor Vida, na maibahagi sa ating mga mag-aaral sa Antas Senior High School at maging sa ating mga magulang at mga guro na nagtuturo ng komunikasyon na mas mapahalagahan natin ngayon ang bika at panitikan. Kaya naman, Tutor Vida, ano ba ang mga gagawin natin?
Sige. Si Tutor Irvin, yung bago nating makakasama dito sa pagtalakay natin ng mga paksa sa komunikasyon, siya ang ating bagong tutor dito sa ating asignatura. Tignan nga natin, Tutor Irvin, yung paksa na tinakayin natin para sa araw na ito.
Tayo ngayon ay nasa unang markahan. At unang linggo ng pagtalakay natin ng aralin, ngayon ay araw ng miyagoles. Makakasama nila tayo tuwing ika-apat ng hapon hanggang 4.40.
Ano ba yung tatalakayin natin, Tutor Irvin, para sa araw na ito? Yan, nananabig tayong ibahagi sa kanila Tutor Vida, ang isa sa pinakamahalagang konsepto na dapat matandaan ng mga mag-aaral natin sa senior high school natin. Dito pumapasok yung konseptong pang wika Tutor Vida. Pero maliban doon, gusto rin natin i-diin kung saan ba ginagamit ang wika at kung ano ang pagkakaiba ng wikang pambansa, wikang panturo at wikang opisyal.
Ayan, di ba? Bukod doon sa mga konsepto. At kung mayroon na lang ito ng wika para sa araw na ito, ay bibigyan din natin sila ng kaalaman sa kahulugan ng wika mula sa mga dalubhasa o sa ating mga lingwis. Pero bago yan, meron tayong mga layunin para sa araw na ito sa ating talakayan. At ano-ano ba yun, Tutor Irvin?
Yan, salamat Tutor Vida. Sisimulan natin ito sa ating unang layunin. Ang ating unang layunin ay syempre matukoy ang kahulugan at kabuluhan. ng mga konseptong pangwika. Meron din tayo dyan, Tutor Vida, yung iuugnay naman nila yung konseptong pangwika sa mga napanood na sitwasyong pangkomunikasyon sa telebisyon.
At bilang huli, ito naman yung paggamit nila ng kaalaman nila sa modernong teknolohiya katulad ng Facebook, Google, at iba pang mga social networking sites sa pagunawa nila ng konseptong pangwika. Yan yung mga layunin na ating dapat gamitin ngayong araw. Maganda yun na dahil ngayon ay nasa new normal setup na tayo at madalas tayong gumamit ng platform which is itong Facebook, Google, YouTube at iba-iba pa.
Yung mga mai-encounter nila ng mga salita sa iba't ibang plataforma na ito ay malalaman na nila agad kung anong konsepto yun ng wika. Pero bago tayo dumako doon sa talakayan ng ating aralin ay kamustahin muna natin yung mga makakasama natin ngayon na senior high school, lalong-lalo na yung mga grade 11. Yan, pa-shoutout tayo dito. Meron ako dito mga estudyante. O, diba?
Sabi ni Denise, 11, from Pasig City Science High School. Ayan, ang dami nila dito. Nandito rin si Torena.
Nandito rin si Angela. Yan. Meron ka pa bang mga nakikita na kasama natin senior high school sa iyong screen, Tutor Irvin?
Ah, syempre. Hindi pa patalo ang aking mga mag-aaral mula sa City of Bacoor National High School sa Linas. Pero, Ma'am Tutor Vida, nakita ko din dito ang aking mga kapwa-guro.
Ayan. So, andyan din sila binibining Angelica. Hello sa inyo.
Maraming salamat sa pagsuport. Gusto rin ata nila talagang matutuhan at... Malaman pa ang iba pang konsepto sa senior high school, no, Tutor Vida. Nakakatuwa at napakasupportive nila.
Meron din tayong mga kasama mula sa SDO Davao City, Sampagin. Ka-high school, meron din. O may nag-cheer pa sa'yo, Go Sir Irvin.
Talaga naman napaka-supportive ng iyong mga estudyante. Kung kaya naman, huwag na natin itong patagalin at ibigay na natin sa kanila kung ano ba ang kahulugan at mga konseptong pang-vida. Sige, Shooter Vida, simulan na natin ito. Siyempre, bago tayo magsimula Tutor Vida, meron akong inihanda na isang ilustrasyon. Siguro sabihin natin ito ay isang metafora.
Ang wika Tutor Vida ay maikukumpara natin sa iba't ibang mga aspekto nito bilang isang kabuan. Dinamit kong ilustrasyon Tutor Vida yung electric fan. Meron ka bang electric fan dyan sa iyong bahay ngayon?
Meron. Ang lakas ng electric fan ko dito. Hindi naman Tutor Vida. Pero...
Doon, diba sa electric fan, kadalasan mapapansin natin ang isang electric fan para ito ay talagang matawag na electric fan, kailangan nito ng LEC. Yan, tutor vida, diba? At ang isang LEC ay binubuo ng ilang mga bahagi. Ngayon, ginamit natin yung ilustrasyon ng electric fan para ipakita na ang wika meron itong iba't ibang mga bahagi para ito ay gumana. Ibig sabihin, meron itong mga katangian, tutor vida, o mga konseptong mga nakapaloob.
Para mas gumana ito at magkaisa yung mga konseptong nakapaloob doon sa salitang wika. Ayan, alamin na natin siguro, Tutor Vida, yung iba pang mga konseptong pang wika na may kinalaman sa salitang wika. Sige. Kung alam yung ating mga grade 11 senior high school kung ano yung mga konsepto ng wika, ay maaari nyo yung itype dito sa ating comment box.
So ano lang, wild guess, ano kaya yung mga konseptong pang wika at ano yung mga pwede natin iugnay kapag ang pinag-uusapan natin ay wika? Pero ibibigay natin yung pinakaunang konsepto. Sige, ano ba yun, Tutor Irvin?
Siyempre, dyan pumapasok yung masistema, Tutor Vida. Yan, masistema daw ang wika. Pagka-sinabi natin, Tutor Irvin, na masistema yung wika o mas kilala natin ito bilang?
Isang masistemang balangkas. Ito ay nagmula sa pagpapakahulugan ng isang linguist o lingwista na si Henry Gleason. So ayon sa kanya, kaya naging masistema yung wika, meron itong sinusunod na balangkas. At yung balangkas na yun, yung pinagagalingan kung paano nabubuo yung isang wika. Unang-una doon ay yung tinatawag nating ortografiya.
Ang ortografiya ay yung katanggap-tanggap na sistema ng pagsulat. Diba? Kasi pag formal writing or academicong pagsulat, meron tayong katanggap-tanggap na sistema. Halimbawa, yung tamang paggamit ng nang na mahaba o maiki, yung malayang morphoponemicong pagpapalitan, katulad ng R at D, kailan nagiging din, kailan nagiging rin. Yan.
masistemang balangkas yan ng pagsulat. Diba? Ortografiya yan.
Ngayon, sino ba ang nagtatakda na tama yung baybay, tama yung sistema, at katanggap-tanggap yung pagsulat? Yan ay inilalabas at nagmumula sa Komisyon ng Wikang Filipino mula sa 1987 Constitution at yan din ang dating surian ng wikang pambansa. Ngayon, kung meron tayong ortografiya, yun yung una, Pangalawa, meron tayong konolohiya. Ang konolohiya ay makabuluhang pag-aara ng ponema.
At ang ponema naman ay maliit na unit ng tunog. So yung A-BA-KA-DA-E-GA. Yan ay mga ponema. Sige nga, tingnan nga natin kung talagang nakikinig yung mga senior high school natin at kung talagang magagaling sila sa Pilipino. I-comment nyo dito.
Lagay ninyo katinig, tapos ano yung mga katinig na alam ninyo. And then patinig, ano yung mga patinig na yon. Kasi yon ay bahagi ng ponema. Yung ikatlo natin, para masabi natin na ito ay masistemang balangkas, meron tayong tinatawag na morpulohiya. Ang morpulohiya ay makabuluhang pag-aaral ng morpema.
At yung morpema, ay makabuluhang unit ng salita, na binubuo ng panlapi at salitang ugat. O diba, pag pinagbabasa tayo ng elementary, o ayan, ang gagaling ng mga students natin dito, patinig, A-E-I-O-U, ayon kay Aguino. Ayan, A-I-L-O-U, ayon kay Abigail Reyes. Ang gagaling naman, pinipin yung ating mga comment dito sa chatbox.
Ang dami, magandang hapon sa inyo. Ngayon, bumalik tayo doon sa usapin ng Morpema, di ba? Yung mga nanay ninyo o sino yung nagturo sa inyong magbasa, di ba? Mula doon sa ponema, papunta sa Morpema, sasabihin sa'yo. O basahin mo to, ba-be-bi-bo-bu, ka-ke-ki-ko-ku.
So sasabihin mo, ba. Tapos ito, ka. O sige anak, pagsamahin mo, ba-ka.
Ba-ka. Ba-ka. O diba? Ngayon, mula doon sa maliit na unit, nakabubuo ka na ngayon ng morpema. At meron din tayong tinatawag na syntax.
Ito naman yung pagbuo ng mga panirala at pangungusap. Samantalang yung semantika naman ay pagbibigay kahulugan sa pangungusang. So yan yung masistemang balangkas ng wika.
Sige, ano yung pangalawa kaya natin sa ating LEC, Tutor Irvin? Bago tayo dumako, Tutor Vida, sa pangalawa, nakita ko meron sinagot dito si Binibining Angelica Agunod. Sinabi niya na ang wika daw ay itinuturing niyang proseso.
Mukhang may kinalaman nito sa susunod nating. katangian dahil ang wika ay merong proseso. So paano ba natin yung Tutor Vida na sabi na ito ay merong proseso?
Pag sinabi nating proseso, diba, meron itong flow. So pag may flow, merong tagapagtanggap at meron din namang, meron din nagpapadala at meron tumatanggap Tutor Vida. Eh ayan ay ayon sa libro ni Bernales Tutor Vida.
Binigyan din niya na ang wika ay merong proseso. Para mas maging matagumpay ang proseso nito, syempre, kailangan ng tatanggap at kailangan din naman ng magpapadala. At diyan nabubuo ang proseso ng wika tutor vida.
Sa English, ito yung tinatawag nating receiver at saka messenger. Kung pamilyar ang ating mga senior high school doon, ayun yung mga key points na dapat nating tandaan kapag pinag-uusapan ay proseso. At kailangan ang wika tutor vida, kailangan ito ay maging successful o maging matagumpay.
At magiging matagumpay lang ito kung susunod ito doon sa proseso na binanggit ni Bernales. Meron din ako dito mga nakikitang comment. Tutor Vida naman pinapahalagahan nila yung meron naman kinalaman sa komunikasyon, pakikipagtalastasan.
Binanggit nila yung mga katinig at sa kapatinig na pinabigay mo kanina. Meron ka pa bang gustong itagdag Tutor Vida may kinalaman sa proseso ng wika? Siguro okay na tayo doon sa proseso pa lang at mula doon sa mga comments dito bilang pakikipagkomunikasyon, ano ba yung ating ikatlong nandyan sa LEC?
So, ito ay may kinalaman sa kultura. Yan, ang wika bilang konsepto ng kultura. Lagi nating tatandaan, senior high school, di ba, Tutor Irvin, yung kultura at yung wika ay lagi yung magkaugnay.
Walang wika. kung walang kultura at walang kultura kung walang wika. At mula dun sa comment section natin, Tutor Irwin, di ba, ginagamit yung wika sa pakikipagkomunikasyon para magkaunawaan yung dalawang tao.
Pero tandaan natin, di ba, dito sa konsepto ng wika sa kultura, madedetermine mo or masasabi mo na yung isang tao, ay hindi siya kabilang sa espesipikong pangkat na yun. Kapag una, hindi niya naiintindihan yung usapan. Pangalawa, ay kapag hindi siya nakapagsasalita ng wika.
Kanina, timing na timing, alam mo, napakaganda talaga ng programa natin dito sa Itolay. Kasi nakasasabay ito dun sa Melks na ibinibigay ng DepEd. At kung ano yung itinuturo ngayon sa field. Yun din yung itinuturo natin ngayon live na live.
Kanina sa klase ko, nagbigay ako ng example. Sabi ko, session, lausher. Kasi meron kaming special subject, Mandarin class.
Ngayon, yung mga kumukuha ng Mandarin, sumagot sila. Sabi nila, alam namin yung ibig sabihin, thank you teacher. Kasi lausher is teacher. So ngayon, naiintindihan nila na alam nila yung wika kasi pinag-aaralan nila kabilang sila doon. Ngayon sabi ko, pabili ebon.
So, yung kapampangan na estudyante ko, sabi niya, pabili ng itlog. Dahil ang ebon sa kapampangan ay itlog. Makikita natin dito yung kultura.
At Tutor Irvin, yung malal... at may yaman na kasaysayan ng kulturang Pilipino, best example ay ang rice, yung bigas. Sa English, buy rice, plant rice.
Pero pag sa Pilipino, magtanim ng palay, bumili ng bigas, magsaing, kumain ng kanin, kunin ang kaning tutong. ang dami nating pagpapakahulugan sa Rice. Diba?
Ayan, ganun kayaman yung kultura. At hindi lang yun, Tutor Irvin, pag ang pinag-uusapan natin ay wika at kultura, napakarami nating elementong pwedeng idagdag. Pwedeng kasarian, pwedeng edad, pwedeng yung lunan o puok, pwedeng relihiyon at paniniwala.
Isang example dito, diba? Yung mga lalaki, Tutor Irvin. Pag ikaw ba, pagka sinabi mo bang hindi, Tutor Irvin, hindi ba sa'yo yun?
Minsan, oo. May nakatagong lihim doon sa mga salita. Wow!
Ganon ba? Akala ko ang mga lalaki kapag sinabi talaga nila, ayaw na nila, ayaw na nila. Di mo na mapipigil, diba? Ganon, tama ka.
Sa kultura at kasarian, kapag ka ang lalaki, sinabi nila hindi, hindi, oo, oo, oo. Pero sa konteksto ng babae, Pag ang pinag-uusapan, wika. Pagka sinabi namin hindi, thousands of weeks yun. Joke lang pala yung hindi.
Galit ka ba? Hindi. Pero yung hindi ay oo, galit ako.
So gusto ko na lang matapos yung usapan, kaya hindi. Diba? Parang ganon.
Ganon siya sa kultura. Tutor Irvin, excited na ako. Ano pa ba yung mga laman ng ating LEC para sa konteksto ng wika? Oo, Tutor Vida.
Bago tayo pumunta dun sa susunod, gusto ko lang dagdagan. Maayos din yung binanggit ni Santiago, Tutor Vida, na sinabi niya na kapag halimbawa umiral ang wika, iiral din ang kultura. Kapag namatay ang wika, ay mamamatay din ang ating kultura.
Kaya talagang literal talaga, magkabuhol ang wika at kultura. Magkaugnay ito at hindi mapaghiwalay. Yan, tama-tama din yung mga sinasabi ng ating mga viewers dito. Tingnan pa natin, Shooter Vida, kung ano ba yung may kinalaman naman sa komunikasyon.
Ito ata yun? Tama, ito ay pakikipagtalastasan, Shooter Vida. Na nakikita talaga natin yung esensya ng isang wika sa pamamagitan ng pagpapabatid ng mensahe ng isa doon sa kanyang nararamdaman, sa kanyang... idea sa kanyang mga saluubin.
So nagagamit natin ang wika, tutor vida, para magpalitan tayo ng diskurso sa iba, makipagpalitan tayo ng diskurso sa iba, at ikit sa lahat ay magamit ito para mas maging mabunga yung ating kaalaman yan. Nakita ko nga rin kanina sa comment ni tutor ni Jeffrey Dorado, sinabi niya na ang pakikipagtalastasan at komunikasyon ay importante sa wikang Filipino, Tutor Vita. Kasi dito mas napapalawak yung range ng kaalaman ng bawat isa.
Kaya talagang mahalaga talaga ang wika sa pakikipagtalastasan. Yes, maidadagdag pa natin para doon sa pakikipagtalastasan, Tutor Irvin. Yung tinatawag natin communicative language, diba? Mula din sa technical na balangkas o aspeto ng pagpapakahulugan ni Gleason, diba? Mahalaga doon yung form eh, o yung tama na paggamit ng wika.
Pero pagkikipagtalastasan naman, yung pinag-uusapan natin, hindi mahalaga yung baybay or spelling. Hindi mahalaga kung paano mo gagamitin yung malayang pagpapalitang morphoponemiko. Yung din rin, ang mahalaga ay ma-deliver mo yung mensahe at yung receiver ay naiintindihan niya kung ano yung sinabi mo. So malinaw sa dalawang taong nag-uusap yung konsepto na ito yung pinag-uusapan nila at nagkakaintindihan sila doon.
And I think dyan sa bahaging yan, yung sinabi mo na pakikipagtalastasan, Tutor Irvin, dyan pumapasok yung pigeon and creole natin eh. natatalakayan natin yan sa mga susunod pang pag-uusap, na merong dalawang tao na magkaiba yung wika at gumagawa nila ng paraan para magka-intindihan sila. Pakikipagtalastasan pa rin yun.
At meron din tayong mga bahagi sa pakikipagtalastasan na hindi lang verbal na komunikasyon. Yung hindi lang pasalitang paraan, pasulat, at the same time gumagamit ng bahagi ng katawan o body language or gesture. Pag Kumumpas lang yung...
Kamay natin, tumaas lang yung silay natin, lumaki yung mata natin, alam na nung kausap natin yung ibig natin sabihin. Ayan, Shooter Irvin, ano ba yung panghuli natin na konsepto dyan? Yan yung panghuli natin, Shooter Vida, ay pumapasok naman ito sa pagkakaroon ng dynamiko o pagiging dynamiko ng wika. So kapag sinabi natin mga mag-aaral, Shooter Vida na dynamiko, ibig sabihin ay ang wika ay buhay.
Ibig sabihin, pag sinabi nating buhay, nagbabago ang wika depende sa kasalukuyang panahon o depende sa panahon na kinabibilangan nito. At para masabi natin, tutor Vida, sabi ko nga kanina, nabuhay ang isang wika, kailangan natin tanggapin na talagang hindi nito kayang i-fix yung isang generation na makukulong lang sa isang konteksto ng wika. nagbabago ang wika depende sa generation na kinabibilangan nito.
Kaya talagang makikita talaga natin na buhay na buhay ang wika. Ayan ayon nga sa sinabi ni Jeffrey Dorado, ang wika ay nag-iiba batay sa panahon. Talagang sumasang-ayon din sila, Tutor Vida, na mahalaga ang pagbabago din ng wika.
Kasi pagpapakita ito, manifestasyon ito na ang wika ay buhay. Salamat sa ating mga viewers na nagko-comment ng kanilang mga opinion, nararamdaman at mga salo of view. Yan. Meron din dito, Shooter Irvin, sabi ni Angelica, bawat henerasyon ay may singaw na wika.
Gusto mo yun? Yung singaw? Singaw.
O pag-usbong na wika. Tama yan. Alam nyo ba?
Minsan, yung ibang tao, ayaw nila nung... May Jejimon, ayaw nila nung may G-Words, ayaw nila nung mga bago, Beckymon, Gaylingo, pero tandaan ninyo ha, senior high school, hanggat merong mga ganitong klase ng wika na sumisibol, meron tayong mga bagong uso na mga terminolohiya ginagamit natin, ibig sabihin nun, buhay na buhay yung wika natin at kailangan natin yung yakapin, basta alam lang natin kung kailan, saan. at kung sino yung kausap natin para gamitin natin yung espesitikong wika na yun. Nakakatuwa yung mga estudyante nating senior high school dito, Tutor Irvin, meron pa silang pag-cheer.
Ayan, shout out sa aking mga estudyante sa Pasig City Science High School, grade 11, ang dami ninyo ngayong araw. Salamat. Sige.
Tutor Vida, syempre. Hindi rin nagpapatalo ang mga mag-aaral ko rin sa Baitang 10. Gusto atang mag-advance ng pag-aaral. So gustong-gusto na nilang talakayin ng iba pang mga konsepto. Hello sa aking mga mag-aaral mula sa Baitang 10 ng Mabini.
So hello sa inyo. Salamat sa pakikinig. Yan, daku-daku-an na natin, Shooter Vida, ngayon, yung pinakabuuan ng ating tinalakay. Nalaman natin na ang wika ay taglay ni Toyo kung pagiging masistema.
Yung kultura, yung dynamiko, pagiging dynamiko at pagkakaroon ng proseso, at bilang huli ay yung pakikipagtalastasan. Ngayon, Shooter Vida, maliban doon, meron tayo talagang tumpak na kahulugan ng wigat. Sa palagay ko, nabanggit mo ito kanina, ito yung sinabi ni Gleason. Sabi ni Gleason, paong 1961 Shooter Vida, at mga senior high school student na nanonood ngayon, Ang wika ay masistemang balangkas ng mga sinasalitang tunog na pinili at isinaayos sa paraang arbitraryo na ginagamit sa pakikipagkomunikasyon ng mga taong kabilang sa isang kultura. So, Tutor Vida, doon sa mga nakahighlight na terms dito, gusto natin idein yung mga kahulugan nito kasi si Gleason nagbigay siya ng pinakaperepektong kahulugan ng wika.
At ngayon, ang gagawin natin, Tutor Vida, ay hihimay-himayin natin ang kahulugan nito para nang sagayon ay mas maintindihan ito ng ating mga isudyante at maikonteksto nila ito sa kanilang mga kanya-kanyang buhay. Okay, so tignan natin, Tutor Vida, siguro, yung mga dapat nating tandaan. Sige, mula dun sa tinalakay natin dito sa kabuoan ng arali natin, dapat nating tandaan na ang wika ay masistemang balangkas.
At pag sinabi natin... Yan ay masistemang balangkas, yan ay pinag-aaralan. Yan ay merong iba't ibang bahagi.
So mula sa lingwista, yung mga nagpapakadalubhasa o pag-aaral ito ng wika. Kanina, tinalakay natin, meron tayong ortografiya, meron tayong ponolohiya, meron tayong morpologiya, syntax at semantika. So ilan yan sa mga pinag-usapan na natin at dapat nating tandaan.
na yan ay nakalakip at bahagi ng isang masistemang balangkas ng wika. At ano naman yung ikalawa natin, Tutor Irvin? Itong susunod natin, Tutor Vida, ay kababahagi ko lamang kanina sa klase ko.
Mag-comment nga yung aking mga mag-aaral, ano ang kahulugan ng salitang arbitraryo? Tingnan nga natin kung ano ang kanilang mga sagot, kung ano nga ba ang kahulugan ng salitang arbitraryo. Yan nakikita ko sa kanilang mga sagot na ito daw ay...
pinagkasundoan. So, tingnan natin, Tutor Vida, kung ano ba ang ibig sabihin ng pinagkasundoan. Siyempre, di ba, ang isang wika, Tutor Vida, para ito ay mabuo, kailangan ng mga tao nakasali doon sa mga nagsasalita ng wikang iyon. Hindi tayo makakabuo ng wika kung mag-isa ka lang na gumagamit ng wikang iyon, hindi ba? So, dapat meron ka ditong kapalitan ng kausap, kasi di ba, ang wika ay proseso.
At, Dahil ito ay proseso, kailangan na pagkakasunduan yung kahulugan ng bawat salita. So dito pumapasok din yung konsepto ng pagitan ng pagkakasunduan ng mga tao na nakapaloob sa isang grupo ng tao. So gusto rin natin idiin na para mas maintindihan ng bawat isa yung kanilang mga sinasabi, dapat alam nila kung ano yung kahulugan ng salitang ito.
So dyan pumapasok yung salitang arbitraryo. Meron ka pang gusto idagdag, Tutor Vida? May kinalaman dito?
Yan din yung sinasabi natin na nandoon sa grupo ng tao. For example, mga doktor yung naguusap, syempre medical terms yung gagamitin nila. Pero kapag kapasyente yung kakausapin nila, hindi nila gagamitin yung kasunduan ng mga terminolohiya na yun, yung medical terms kasi baka hindi sila.
magkaintindihan o hindi sila maunawaan. Ilan lamang yan doon sa mga bahagi o example natin doon sa arbitrario. Pero napakarami yan kasi napakaraming pangkat, grupo na hindi lang larangan yung pinag-uusapan. At pangyayong susunod natin.
Tama ka dyan, Shooter Vida. Matatalakay natin yan sa mga susunod pang sesyon. Ito siguro yung jargon at register, Shooter Vida.
Yung nabanggit mo kanina. Okay, so ang susunod natin ay pakikipagkomunikasyon. Tutor Vida, meron ka pang gustong ibahagi rito?
Yung pakikipagugnayan o yung pakikipagkomunikasyon, ginagawa na natin yun eh sa pasalukuyan, sa pang-araw-araw natin, di ba? Pero sa tingin ko merong iba't ibang level o yung antas din kung paano tayo nakikipagkomunikasyon. At nakakaapekto din yung distansya. yung taong kausap, yung lokasyon, pagka tayo ay nakikipagkomunikasyon. Salamat.
At makikita talaga natin dyan, Shooter Vida rin, yung esensya ng komunikasyon. At mahalaga ito sa panahon natin ngayong na-pandemic, Shooter Vida, na mahalaga na meron pa rin tayong nabubuong ugnayan sa ating kapwa. Kahit na tayo ay hindi nakikita-kita face-to-face, pero kitang-kita natin na sa kabila ng hadlang ng pandemia, Sa panahon natin ngayon ay meron pa rin nabubuong pakikipag-ugnayan sa kapwa.
At talagang tunay na mabisa ito para sa ating wika. Kaya naman huwag na nating patagalin Tutor Vida yung susunod. Ito naman yung sa isang kultura.
Dahil ang wika, Tutor Vida, pinagbubuklod niya yung mga tao. Meron siyang kakayahan na pagkaisahin yung mga tao sa isang bansa. Dahil ito sa pagkakaroon ng wika. At kung mapapansin natin, Shooter Vida, kagaya na nabanggit mo nga kanina, na ang wika at kultura ay magkaugnay, ibig sabihin magkabuhol ito.
Kaya dito makikita na pag umaangat ang wika ng isang bansa, makikita rin ang angat ng kultura ng isang bansa. At parehas silang umaangat. Kaya makikita talaga natin na para makita iyon, kailangan ng pagkakaisa ng mga membro ng bansang iyon.
At sa Pilipinas, nakikita natin na hindi pinapabayaan ng bawat isa ang wika at ang kanilang mga kultura. Marami rin sa ating mga nagko-comment dito na sabi ni Ethan, dahil sa pagkakaiba-iba ng kultura ng mga bansa at mga pangkat, ito ang paliwanag kung bakit may kaisipang isang wika ang walang katumbas sa isang ibang bansa. Maraming salamat. at kitang-kita na ang gusto niyang sabihin dito na ang wika ay magagamit para magkaisa.
ang bawat miyembro ng isang bansa. Yan. Salamat sa inyong mga komento, mga comment na ating viewers, Tutor Vida. Meron pa kayo? Meron ka bang gusto pang idagdag?
Ayan. Dahil, Tutor Irvin, nasabi mo na yung wika bilang kultura ay pagbubukulod o pagkakaisa. May palaga namang related yan dun sa susunod nating slide. Diba?
Ano ba yun? Meron tayong tinatawag na Wikang pambansa ng artikulo 14 sa Ligang Batas ng 1987, section 6. Diba? Bakit ba tayo nagkaroon ng wikang pambansa sa... sa isayan.
Alam nyo ba, ito ay hindi trivia pero ito ay ang katotohanan. Noong 1935 pa lamang, sa 1935 Constitution, ay ipinanukala na magkaroon ng isang wikang sasalitain at tatawagin itong wikang pambansa. At isa sa dahilan, Sutor Irvin, kung bakit ito isasagawa ay para merong isang wika na magkakaunawaan ang bawat Pilipino.
dahil tayo ay nahahati sa malalaking pulo. At bilang trivia, tandaan natin yung Tagalog, Pilipino at Filipino. Dahil nung mga panahon na ito, nung 1935 pa lamang, ay meron ng mga tao na kumakatawan sa iba't ibang rehyon sa loob ng Senado. At mula doon, ay pinagpaplanuhan nila kung saan iaangkla ang wikang pambansa.
At ang mga pamantayan... Una, ito ay sinasalita ng maraming Pilipino. Ikalawa, ito ay hitik o mayaman sa panitigan. Sapagkat doon nakikita yung mayamang kultura at madaling aralin yung wika. Sa piling batayan ng wikang pambansa ay Tagalog.
At noong 1943, nagkaroon tayo ng Pilipino bilang mas pinaunlad na wika na inangkla. o ibinatay doon sa Tagalog. Pero huwag natin kakalimutan na hindi ipinroklama ang Pilipino which is letter P bilang wikang pambansa.
Ito ay Filipino. Hindi Pilipino. So, Filipino ang ating wikang pambansa.
So, sabi dito ni... Sabi nung ating... Ang bilis, ang bilis nung ating mga comment. Ang wika daw ay...
Parang buhay. Ito ay patuloy na magbabago at umuunlad kasama natin sa paglipas ng generasyon. Yes, agree tayo dyan. At umuunlad nga ito at nakikita natin.
Paano ba natin sinasabi na wikang pangbansa? Mula dyan sa saligang batas natin o sa 1987 Constitution Section 6 natin. Sinasabi natin na yung wika ay pangbansa. Ito yung puok na sentro ng kalakalan.
Diba? ito yung opisyal na pahayag ng pamahalaan. Makikita natin pag may mga anunsyo, nakasulat yun sa Filipino.
At yung wika ay itinuturo sa mga paaralan. Kaya nga may asignatura tayo na Filipino sa mga paaralan. Yung pagtuturo ng Filipino mula elementarya hanggang kulay ito ay bahagi ng konstitusyon. Ginagamit din natin ito yung wikang pambansa sa aklat pambaradira.
Ito yung sinasabi ko kanina na dun sa Balangkas, yung may ortografya, morpulohiya, kasama yan doon. Makikita natin na kapag pangbansa yung wika, di ba? Standard yun. Pagka sinabi yung wika, alam yun ng lahat na yun ang ibig sabihin.
Example natin yung salitang kasintahan. Kapag sinabi kasintahan, pangbansa yun. Alam ng lahat na yun ay taong minamahal mo.
Di ba? Pero kapag halimbawa sinabi kalaguyo, yung kalaguyo ay hindi pang bansa kundi pang panitikan. Kasi it can be negative or positive, di ba, yung kahulugan ng kalaguyo. Pwede yung pag kalaguyo, pwede yung katipan, yung taong minamahal mo, at the same time pwede din third party. Isa pang halimbawa, yung calamansi.
Alam natin na bilog yun, green, maasim. Pero pag lalawiganin yung wika, kalamunding. Siyempre, pag pumunta ka sa iba't ibang lugar ng Pilipinas, hindi mo pwedeng sabihin na, gusto kong gumawa ng sausawan, ibinimoko ng kalamunding.
Pero pag yung standard, yung wikang pambansa, kalamansi, naiintindihan nila. And, siyempre, Tutor Irvin, meron tayong susunod. Ano ba yung wikang panturo, Tutor Irvin?
Yan, siyempre, Tutor Vida. Mula doon sa salitang wikang panturo, alam natin kung saan madalas ginagamit ang salitang ito. Siyempre, dito pumapasok ang konsepto ng edukasyon. Ang wikang panturo ay ginagamit sa formal na edukasyon. Pag sinabi natin, Tutor Vida, na formal na edukasyon, ito yung nakaregister na paraan ng pag-aaral ng mga mag-aaral natin sa panahon ngayon.
At kitang-kita rin dito na sa wikang panturo, ito yung kadalasang ginagamit na medium of instruction ng mga guro na nagtuturo. Para mas maging espesitiko, ayan ng Pilipino. Pwede rin ng araling panlipunan. So ginagamit nila ang wikang panturo para maipasok ang pag-aaral at higit sa lahat magamit din ito doon sa mga eskwelahan. Yan, nandyan na rin sa screen.
Kung mapapansin natin, maliban sa paggamit sa eskwelahan, isa rin batayan para masabi na ito'y wikang panturo kapag ginagamit na ito sa aklat. Yan. At at kagamitan sa pagtuturo sa sinaraling.
Okay? So, para mapaikli natin, Suter Vida, yung kahulugan ng wikang panturo, tatandaan lang ng mga senior high school student natin na ang wikang panturo, ito yung wika na ginagamit sa school, sa paaralan. At maliban pa doon, yung mga textbook na kanilang nababasa na nakalimbag sa wikang Filipino, ito rin ay halimbawa ng wikang...
panturo. Huwag kayong manilito sa pagkakaiba-iba ng mga ito. Kasi makikita naman natin doon sa etimolohiya ng mga salita o yung etimology ng mga salita kung saan ba talaga inuugnay yung bawat konseptong pangwika na ating pag-aaralan.
So kagaya ng binanggit ni Truter Vida kanina, ang wikang pambansa, doon sa etimolohiya niya may salitang bansa. Ibig sabihin, yung mga salitang yun ay napag- magkakasundoan o ibig sabihin, naiintindihan ng mga tao na nasa isang bansa. Doon naman sa wikang panturo, ito naman yung wika na ginagamit sa pagturo sa eskwelahan. Yan.
So yun yung pagkakaiba nila para mas maging malinaw sa atin yung pagkakaiba-iba ng mga wikang, konseptong pagwika na aking tinatalakay. Maka may gusto ko pang idagdat, Tutor Vida? Dumako na tayo. Doon sa susunod natin, Tutor Irvin, ang pinatawag natin na wikang opisyal. Sige, ano bang pagpapakahulugan natin dyan pag sinabi natin opisyal yung wika?
Siyempre, Tutor Vida, ang ibig sabihin naman ng salitang wikang opisyal ay ito yung isang uri ng komunikasyon na kadalasan natin naririnig sa mga ahensya ng gobyerno. Isang halimbawa nito, Tutor Vida, ay sa Korte Suprema. Kapag nagkakaroon ng debate, sa pagitan ng mga senador, ang tawag doon sa paraan ng pagsasalita nila ay wikang opisyal.
Ibig sabihin, shooter vida, nagkakaroon ng legal na paraan ng paggamit ng wika, lalo na kung ito'y nakapaloob sa gobyerno ng Pilipinas. Yan, so yun yung ibig sabihin ng wikang opisyal. At ang tandaan din natin, shooter vida, na hindi na nga nga hulugan na pag sinabing wikang opisyal, ay literal na ito ay nakapaloob na agad sa Filipino.
Dahil meron tayong konsepto na ang wikang Ingles ay ginagamit bilang wikang pantulong at ang pinakagagamitin talaga ay ang wikang Filipino. Pero sa nakalulungkot... Yes, at Tutor Irvin, alam natin na pag-opisyal yung wika, yan dahil ay nakasaad sa saligang batas natin. Yung ating mga opisyal na wika sa bansa.
Sige, meron pa ba? May dadagdag doon, Tutor Irvin? Tama ka dyan, Tutor Vida. Basta ang konsepto na tatandaan natin mga mag-aaral at mga gurong nanonood sa hapon na ito, kapag pinag-uusapan ay wikang opisyal, tatandaan natin na ito ay ginagamit sa mga sangay ng gobyerno. Para mas magkaroon ng elegancia yung wika, gumagamit tayo ng mga wikang opisyal.
Yan, yan yung konsept na dapat nating tandaan. kapag pinag-uusapan ang wikang opisyal. Ngayon, Shooter Vida, siguro maaari na nating tayain kung naintindihan ba nila Shooter Vida ang ating mga tinalakay sa pamamagitan ng pagpapanood sa kanila ng mga video na tutukoyin nila kung ito ba ay wikang opisyal, wikang pambansa, at wikang panturo. Handa na ba kaya ang ating mga mag-aaral? Mag-comment nga kayo ng handa na po para sa ating unang gawain.
Mag-comment nga kayo. Sige, tignan natin kung handa na sila. Pero ipakita na natin, Tutor Irvin, yung ating unang video. Ang ating unang video ay mula sa Senado. So mula doon sa video na ating napanood, hindi na natin tatapusin sapagkat masyado itong mahaba.
Saan ito napapabilang? Wikang opisyal, wikang panturo, o wikang pambansa? Sumasagot na sila, Tutor Irvin, ang dami nilang sagot. Sabi ni J.
Mark. ni Espiritu, Mark, Oscar, Princess Jewel, Ethan, halos lahat sila ang sagot nila ay wikang opisyal. Tignan nga natin, i-reveal na natin ito ba ay wikang opisyal? Sige.
Tama yung kanilang kasagutan, di ba? Yan ay wikang opisyal. Yan.
Sige, ano ba yung ating next video, Tutor Irvin? Tama, wikang opisyal ang tamang sagot. Ngayon, susunod nating video, panuorin na natin. Pwede na ka mong mag-type ng sagot ninyo ah, habang pinapanood ninyo yung video.
Yan, so tingnan nga natin kung ano ang kanilang sagot sa ating susunod na video. Yan, wikang opisyal pa rin yung nakikita natin dito. O, number two, ang galeng ni Angelica Agunon. May number two, diba?
Sabi niya, wikang panturo. O, meron pa rin si Palayab, wikang opisyal, pero the rest, panturo pa rin. Ano yung nakikita mo mga pangalan dyan ang sumasagot, Tutor Irvin?
Nakikita ko dito si Charlene, si Juliana, si Abigail, at saka si Sophia, si Math din. Sinabi na wikang panturo po. Bea, Bea May Miranda, wikang panturo. Edmond, wikang panturo.
Ayan, so karamihan sa kanila Tutor Vida ang sinasabi ay wikang panturo. Pati si J-Mark, Christian, Sean. Ayan, so tingnan nga natin kung tama ba ang kanilang sagot.
Tama, Tutor Vida ito ay... wikang panturo. Palapakan natin ang ating mga mag-aaral. Nakita natin, Tutor Vida, na naunawaan talaga nila ang pagkakaiba-iba ng wikang pambansa, wikang opisyal, at ang wikang panturo.
At dumako na tayo sa huling bahagi natin. Dito natin makikita kung talagang natutuhan nila yung aralin. Ano ba ito, Tutor Irvin?
Yan, so pinamagatan ng ating susunod na gagawin bilang klase? Hatol na! Ligwak? Tumpak! Yan, so magsimula na tayo sa ating unang gawain ngayong ay...
at ating unang pagtataya ngayong araw. Ano ba? Paano ba ito laruin? Shooter Vita!
Tignan muna natin yung panuto. So, ang una nating gagawin ay nilalayo ng laro na ito na mahasa. ng mga mag-aaral ang kasanayan sa pagpili.
Ang paksa ng larong ito ay may kinalaman sa mga konseptong pangwika. Simple lang ang mechanics ng laro. Kailangan lang pumili ng bawat mag-aaral ng sagot mula sa mga pahayag. Kung ligwak ang sagot ng mag-aaral, kailangan niya itong ipaliwanan.
Okay, so simulan na natin siguro, Tutor Vita. Ito ay nahati sa tatlong bahagi ang madali, katamtaman at mahirap. Okay, so simulan na natin ang ating unang katanungan.
Para sa ating unang katanungan, Shooter Vida, ano ito? Yan, so unang katanungan din, ang wika ay may masistemang balangkas. Ligwak o tumpa?
Comment na. So, lagay niyo lang number one, ang wika ay masistemang balangkas. Ano ang iyong kasagutan? So, ligwak ba ito o tumpa?
Ayan, nagsumagot na. Sabi ni Asuncion ay tumpak. Diba?
Sabi ni May, tumpak. Yan. Puro tumpak yung sagot nila. Very good. And sa katatna natin?
Si Abigail, sabi niya rin, tumpak. Shooter V, datingnan natin yung susunod na katanungan. Ang wika ay proseso ng pagpapadala at pagtanggap ng mensahe sa pamamagitan ng verbal o di-verbal na paraan.
Hatol na! Pwede nyo i-comment ang inyong sagot para sa number 2 Bilang dalawa May nakikita ka na bang sagot, Tutor Vida? Yan na, meron na number 2 Si Princess sabi niya tumpak Nicole, tumpak din daw Ligwak O, naiiba Si Abigail Reyes ay ligwak Sige At yung Darius ay tumpak yung sagot nila Thank you. Kaya meron tayong dalawang sagot para sa number 2. At ang sagot natin ay? Tumpak.
Yan, ito ay tumpak. Salamat sa mga nagkakomento. Hanggang sa ngayon, Shooter Vita, may mga humahabol pa rin sa kanilang mga komento. At karamihan sa kanila ang sinasabi ay tumpak.
Yan, thank you kay Bea, Prince, kay Christian, kay Jewel. Yan, salamat sa inyo. Ang inyong sagot ay tama. Ngayon, punta na tayo sa pangatlong katanungan, Shooter Vita. Ang pangatlong katanungan ay nakabatay ang wikang pambansa sa artikulo 14 ng Saligang Batas, 1967, section 6. Hatol na!
Nagay lang number 3 and then kung ano yung inyong kasagutan. Sabi ni Kevin Guno, ligwak. Sabi ni Casella, tumpak. Ayan.
O, ito na. Sabi ni Charlie, ligwak, summer, tumpa. O, nahahati yung audience natin dito ngayon. Sabi ni Enolva ay ligwak.
At yung the rest ay puro ligwak na. O, meron pa rin tumpa. J. Mark Espiritu. At ang ating tamang sagot, Tutor Irvin, ay?
Palpak. Palpak o ligwak. Ligwak lang, di ba, Tutor Irvin?
Oo, nagkamali, no? Tutor Vida. Kasi 1987. Dapat ito ay 1987. Yes, tama.
And yung next natin, Tutor Irvin? Yan, dako na tayo Tutor Vida sa susunod nating kategorya. Ito naman ay Katamtaman.
Para sa ating unang tanong sa Katamtaman, ang wikang panturo ay maaaring gamitin sa pagsusulat ng klase. Hatol na! Music Yan, so meron ako ditong mga nababasa para sa tanong bilang 4. Ang kanilang mga sagot ay ligwak. Tingnan nga natin, Shooter Vida, kung ano ba ang talagang tamang sagot.
Ito ay Tumpak. Yan. So Tumpak sapagkat nagagamit ito sa Kagamitang Panturo sa Silid Aralan.
Yan. Maraming salamat. Ayan, merong mga humahabol.
Kay Frenzel, Prince, Kay Ethan, thank you. Ang kanilang mga sagot ay tama. Kay Sophia, kay Naki. Yan.
Tumpak ang kanilang mga sagot. At mukhang natuto talaga ang ating mga mag-aaral. Ngayon, dakuan na natin yung susunod natin katanungan, Shooter Vida.
Ang sunod nating katanungan ay may malaking ginagampanan ang wika sa pakikipagtalastasan. Hatol na! Number 5, ilagay natin may malaking ginagampanan ang wika sa pakikipagtalastasan. Number 5, hatol na!
Yan, Tutor Vida, mukhang may nakikita na akong sagot. Aliza, ang sinagot niya ay tumpak. Si Avena Faith, tumpak din.
Si Bea, tumpak. Si J-Mark din ay tumpak ang kanilang mga sagot. Meron ka ba doon nakikita?
Ah, pang-tama na ang sagot? Ay? Liguwa.
Diba, bakit liguwa, Tutor Irvin? At hindi tumpak, ano'y nagpamali? sa ating pahayag. Sapagkat maliban Tutor Vida sa pakikipagtalastasan, meron pang iba pang kayang ibigay ang pika.
Katulad na nabanggit natin kanina, dapat ito ay magkasamang komunikasyon at pakikipagtalastasan para ito ay maging tungpak. Ito ay ayon sa libro ni mga His Tutor Vida. Pero maraming salamat pa rin sa mga sagot ng ating mga mag-aaral. And sana natuto kayo ngayong araw na ito, Tutor Irvin, diba?