馃摐

Uchwalenie Konstytucji Trzeciego Maja

May 14, 2025

View transcript

Konstytucja Trzeciego Maja

Osoby kluczowe

  • Kr贸l Stanis艂aw August Poniatowski
  • Ignacy Potocki
  • Hugon Ko艂艂膮taj
  • Sekretarz Kr贸lewski, St臋pione Piattoli

Proces uchwalania Konstytucji

  • Projekt Konstytucji istnia艂 wcze艣niej, ale czekano na odpowiedni moment na jego upublicznienie.
  • 艢wi臋ta wielkanocne uznano za stosowny moment, wykorzystuj膮c nieobecno艣膰 pos艂贸w z obozu hetma艅skiego.
  • G艂osowanie zaplanowano na 3 maja 1791, cho膰 pierwotnie mia艂o odby膰 si臋 5 maja.
  • Konstytucj臋 uchwali艂o 182 pos艂贸w i senator贸w obecnych na sali sejmowej.

Postanowienia Konstytucji

  • Tr贸jpodzia艂 w艂adzy wed艂ug Monteskiusza: w艂adza ustawodawcza, wykonawcza i s膮downicza.
    • W艂adza ustawodawcza: dwuizbowy sejm (Izba Poselska i Senat), zniesienie liberum veto.
    • W艂adza wykonawcza: stra偶 praw przy kr贸lu, pi臋ciu ministr贸w (wojsko, edukacja, sprawy wewn臋trzne, dyplomacja, s膮dy).
    • W艂adza s膮downicza: niezale偶na teoretycznie, praktycznie osobno s膮dzeni mieszczanie i szlachta.
  • Zniesienie wolnej elekcji, tron po Poniatowskim mia艂 przej膮膰 Fryderyk August (elektor saski).
  • Ochrona stanu ch艂opskiego przez pa艅stwo i rz膮d.
  • Definicja narodu obejmuj膮ca wszystkich mieszka艅c贸w pa艅stwa.

Konsekwencje uchwalenia Konstytucji

  • Uznanie sposobu uchwalenia Konstytucji za zamach stanu przez niekt贸rych historyk贸w.
  • Konfederacja targowicka: Rzewuski, Potocki, Branicki i Kossakowski poprosili Rosj臋 o pomoc.
  • Interwencja rosyjska i wojna w obronie Konstytucji (1792).
    • Zwyci臋stwa pod Ziele艅cami (J贸zef Poniatowski) i Dubienk膮 (Ko艣ciuszko).
  • Kr贸l przeszed艂 na stron臋 targowiczan, przerwa艂 dzia艂ania wojenne.

Drugi rozbi贸r Polski

  • 23 stycznia 1793: Prusy i Rosja podpisa艂y nowy uk艂ad rozbiorowy.
  • Prusy: Wielkopolska, Toru艅, Gda艅sk, cz臋艣膰 Mazowsza.
  • Rosja: wi臋ksza cz臋艣膰 Ukrainy i Bia艂orusi.

Sejm rozbiorowy (1793)

  • Sejm w Grodnie, podporz膮dkowany Rosji.
  • Przywr贸cenie: wolna elekcja, liberum veto, prawo do rokoszu, rada nieustaj膮ca.

Podsumowanie

  • Ko艅c贸wka istnienia pierwszej Rzeczypospolitej zbli偶a si臋, dalsze wydarzenia na kolejnych lekcjach.

Full transcript