Dobrze, witam Państwa na kolejnym wykładzie. Teraz mamy powszechną historię państwa i prawa. Już Państwu wyświetliłam prezentację. Jeszcze chwileczkę, jakieś okno mi się włączyło, muszę to zamknąć.
O, już. Tak, teraz jeszcze muszę tutaj włączyć to nagrywanie. Jeszcze chwileczkę, Państwo poczekajcie, teraz jeszcze to włączę, nagrywanie wykładu.
Zaraz, zaraz, zaraz zaczynamy. Tak, już wyłączam. Dobrze, to Szanowni Państwo, teraz przechodzimy do wykładu z powszechnej historii państwa i prawa.
To jest pierwszy wykład. W tym semestrze jeszcze nie mieliśmy wykładu z tego przedmiotu, tylko mieliśmy ćwiczenia. Zatem teraz przystępujemy do wykładu.
Teraz przejdziemy sobie do omawiania tych zagadnień, które Państwo widzicie na prezentacji. Ja oczywiście, tak jak wspominałam, będę niektóre zagadnienia pomijać, tak że to Państwa nie będzie obowiązywało na egzaminie. Czyli tak, przechodzimy do prawa epoki feudalizmu. Zaczniemy sobie od pojęcia prawa feudalnego.
Jeśli chodzi o to tak w skrócie, ja Państwu powiem, jeśli chodzi o pojęcie prawo feudalne, no to tutaj pod tym pojęciem będziemy oczywiście rozumieć prawo, które zostało ukształtowane i znajdujące zastosowanie w epoce feudalizmu. Oczywiście do prawa feudalnego zaliczymy więc również to prawo, które ukształtowane jeszcze w epoce niewolnictwa było przydatne i stosowane w epoce feudalizmu. Oczywiście prawo feudalne było prawem nierównym, była tutaj dominacja feudałów, oczywiście w sensie prawnym, opierała się ona na przywilejach stwarzających dla nich specjalną uprzywilejowaną pozycję w społeczeństwie. Także inne klasy społeczne otrzymywały swoje przywileje kształtujące oczywiście odmienne stanowisko prawne tych stanów.
To tak tytułem wstępu. Przywileje oczywiście nie pozwalały więc na stworzenie prawa wspólnego, czyli powszechnego. One sprzyjały natomiast rozwojowi feudalnych praw stanowionych. Jeśli chodzi o prawo epoki feudalizmu, to dominował tutaj też brak powszechności prawa.
Brak powszechności prawa wyrażał się oczywiście też w partykularyzmie tego prawa. Jeszcze będę o tym mówiła, o partykularyzmie prawa. Jak będzie oczywiście mowa o tym dalej, obraz prawa feudalnego przypomina pewną taką mozaikę złożoną z różnych praw narodowych, partykularnych, a nieraz także ściśle lokalnych, stanowych lub oczywiście specjalnych.
Oczywiście nie było więc jednego prawa feudalnego, były tylko prawa feudalne narodowe, partykularne czy też stanowe. Tutaj jeśli chodzi o to prawo feudalne, tak jeszcze tytułem wstępu, to jeszcze należy zwrócić uwagę na elementy chronologiczne. To tutaj należy zwrócić uwagę, że historia prawa...
oczywiście powszechnego, obowiązuje okres około 1400 lat, jeżeli za datę początkową przyjmiemy oczywiście 476 rok, czyli upadek Cesarstwa Zachodnio-Rzymskiego, a zakońcował lata 1848-1864, na które przypadał oczywiście okres. stosunków feudalnych, najbardziej oczywiście opóźnionych pod tym względem w społecznych państwach europejskich, czyli Austria i Rosja. To jeśli chodzi o takie elementy wstępne, chronologiczne. Tak jeszcze tytułem wstępu, jeśli chodzi o te główne nurty, tutaj Państwo widzicie na prezentacji ten punkcik główne nurty.
To tutaj tylko ja Państwu zwrócę uwagę, że historia prawa feudalnego jest oczywiście skomplikowana ze względu na wielowarstwowość tego prawa. Mamy tutaj prawa stanowe, partykularne. Tak jak już wspominałam, obraz tego prawa oczywiście przypomina mozaikę złożoną z ogromnej ilości części.
I teraz przejdziemy już do bardziej istotnej kwestii, czyli do cech charakterystycznych prawa feudalnego. To też pod kątem egzaminu proponuję zwrócić sobie na to szczególnie uwagę. Jakie prawo feudalne miało cechy charakterystyczne?
Czyli cechy charakterystyczne prawa... prawa feudalnego. Jak tutaj Państwo widzicie na prezentacji, pierwszą z cech charakterystycznych prawa feudalnego była przewaga prawa zwyczajowego.
To tutaj należy wskazać, że Prawo epoki feudalizmu oczywiście było przeważnie, zwłaszcza w czasach najstarszych, prawem zwyczajowym. Prawo epoki feudalizmu, prawo epoki feudalnej było oczywiście prawem zwyczajowym. Źródłem tego prawa był oczywiście zwyczaj.
Źródłem prawa zwyczajowego był oczywiście zwyczaj. czyli powszechnie uznana, uświęcona tradycją forma zachowania się, która oczywiście była przyjęta w danej zbiorowości społecznej. To właśnie był zwyczaj.
Oczywiście jeśli chodzi o te zwyczaje, to zwyczaje cieszące się powszechną aprobatą członków danej zbiorowości nabierały mocy niepisanych praw. Powstawało też mianowicie takie przekonanie, że pewne zwyczaje są użyteczne. niezbędne i że posiadają przewagę prawa.
Oczywiście sam zwyczaj oczywiście rodził prawo zwyczajowe, to znaczy prawo polegające na tym, że organ państwa rozstrzygał sprawę na podstawie zwyczaju. przyjętego w danym oczywiście społeczeństwie i obwarowywał ten zwyczaj przymusem państwowym. Tutaj jeszcze należy dodać w tym kontekście, że prawo zwyczajowe w czasach oczywiście najdawniejszych Prawo zwyczajowe w czasach najdawniejszych było prawem niepisanym, żyjącym tylko w ustnej tradycji i przechodzącym z pokolenia na pokolenie.
Na ogół oczywiście bez większych zmian. Zatem cechowała je niepewność, pewna ociężałość, często rodziły się wątpliwości co do różnych kwestii prawnych. Tutaj też należy dodać, że prawo zwyczajowe oczywiście przeciw...
Przeciwstawiamy zwykle prawu stanowionemu. Prawo zwyczajowe było tworzone przez samo życie, czyli przez zwyczaj, przez praktykę. Natomiast prawo stanowione było... Ono było stanowione przez ustawę.
Prawo zwyczajowe było bardziej konserwatywne, natomiast prawo stanowione było bardziej elastyczne, gdyż ustawodawca oczywiście mógł szybciej reagować na pewne zmiany społeczne czy gospodarcze, czy też na związaną z tym potrzebę wydania nowych przepisów. Oczywiście w epoce feudalizmu, zwłaszcza zaś we wcześniejszej fazie, różnice między prawem zwyczajowym a prawem stanowionym nie były jednak tak ostre. Wiele aktów o charakterze ustawodawczym korzystało oczywiście z prawa zwyczajowego.
Tutaj jeszcze w tym kontekście należy zwrócić uwagę, że trudno jest określić ściśle udział obu tych rodzajów praw w kształtowaniu stosunków i instytucji prawnych epoki feudalizmu. Tutaj stwierdzono już na wstępie, że prawo feudalne było przeważnie prawem zwyczajowym. Rola prawa zwyczajowego.
Natomiast zmniejszała się w miarę rozwoju bardziej rozwiniętych stosunków gospodarczych i społecznych, jak i w miarę oczywiście wzrostu potęgi aparatu państwowego. Oczywiście prawo zwyczajowe dominowało bezwzględnie we wcześniejszej fazie feudalizmu i oczywiście dopierał szkoła prawa natury, czy też oświecenie, absolutyzm, a więc nowe czynniki typowe w szczególności dla XVII-XVIII wieku spowodowały zmierzch prawa zwyczajowego i ożywienie tendencji ustawodawczych i kodyfikacyjnych. To jest pierwsza cecha charakterystyczna prawa feudalnego, czyli przewaga prawa zwyczajowego nad stanowionym.
Kolejną cechą prawa feudalnego jest zasada osobowości prawa. A to, co tutaj Państwo widzicie na prezentacji, ten drugi punkcik, kolejną cechą charakterystyczną prawa feudalnego była zasada osobowości prawa i na czym ta zasada osobowości prawa polegała. Zasada osobowości prawa. Zasada osobowości prawa, ona była znana już i szeroko stosowana w starożytności.
Ta zasada polegała na tym, że bez względu na miejsce swego pobytu jednostka podlega prawu swej narodowości. Jednostka bez względu na miejsce swego pobytu. podlega prawu, prawu swej narodowości.
Natomiast przeciwieństwem tej zasady jest zasada terytorialności prawa, zasada terytorialności prawa, terytorialności prawa. Oczywiście według tej zasady na określonym terytorium stosuje się jeden system prawny. któremu oczywiście wszyscy muszą się podporządkować bez względu na pochodzenie, na narodowość.
O tym mówi właśnie zasada terytorialności, czyli jeśli chodzi o zasadę osobowości prawa, to zasada osobowości prawa, tak jak Państwu powiedziałam, ona polega na tym, że bez względu na miejsce swojego pobytu jednostka podlega prawu swojej narodowości. I ona jest przeciwstawiana, przeciwieństwem tej zasady jest zasada terytorialności prawa, według której na określonym terytorium stosuje się jeden system prawny. Jeśli chodzi o epokę feudalizmu, to w epoce feudalizmu, w epoce feudalizmu początkowo dominowała oczywiście zasada osobowości prawa. Osobowości prawa. Oczywiście bardzo wyraźnie występowała ona w okresie państw wczesnogermańskich, a szczególnie w państwie frankońskim.
Kolejną cechą, tak jak tutaj Państwo widzicie na prezentacji, kolejną cechą charakterystyczną prawa epoki feudalizmu czy też prawa feudalnego tej epoki był partykularyzm. Cechą charakterystyczną prawa feudalnego był partykularyzm. Partikularyzm. Bardzo istotną cechą prawa feudalnego było oczywiście jego rozbicie w sensie geograficznym na szereg oczywiście lokalnych praw zwyczajowych o większym lub mniejszym zasięgu. Na tym polegał partykularyzm.
Partykularyzm, czyli to jest... Rozbicie oczywiście w sensie geograficznym na szereg lokalnych praw zwyczajowych. o większym lub mniejszym zasięgu.
Na tym polegał partykularyzm. Czyli cechą prawa feudalnego było jego rozbicie na szereg lokalnych praw zwyczajowych o większym lub mniejszym zasięgu. Czyli nie było oczywiście jednolitego prawa w obrębie jednego państwa.
tak jak mamy obecnie jednolite prawo. Nie było jednolitego prawa w obrębie jednego państwa, lecz kilka lub nawet oczywiście jak we Francji kilkaset. Tutaj mówimy w takim wypadku o partykularyzmie prawa, czyli partykularyzm prawa to jest rozbicie na szereg lokalnych praw zwyczajowych o mniejszym, większym zasięgu.
Nie było jednolitości prawa w obrębie jednego państwa. I tutaj jedynie oczywiście Anglia uniknęła rozbicia prawa i stworzyła na całym terytorium państwa system względnie jednolitego prawa pospolitego, system common law. Ja oczywiście o tym prawie jeszcze będę dzisiaj Państwu mówić. o systemie common law.
Oczywiście w Polsce, podobnie jak w wielu innych krajach europejskich, istniały zwyczajowe prawa partykularne, ale tutaj partykularyzm nie był oczywiście zbyt silny. Istniały tutaj głównie trzy systemy, prawo wielkopolskie, małopolskie i mazowieckie. A ponadto polskie oczywiście prawa partykularne w podstawowych pojęciach i instytucjach były do siebie oczywiście dość podobne.
Jeśli chodzi o ten partykularyzm prawa, czyli to rozbicie prawa, To partykularyzm prawa oczywiście powstał na skutek działania wielu czynników. Tutaj już sam fakt, że dominowało prawo zwyczajowe, a nie stanowione, oczywiście sprzyjał tworzeniu się różnych regionalnych czy ściśle lokalnych praw. Oczywiście sprzyjała też temu procesowi sytuacja polityczna, mianowicie tendencje ośrodkowe oraz polityczne i gospodarcze rozbicie państwa, czy też brak spisów prawa, szczególnie o charakterze urzędowej kodyfikacji.
W pierwszych wiekach istnienia, w X-XII wieku takich królestw feudalnych jak Francja i Niemcy również oczywiście ułatwiało tworzenie się praw partykularnych. Oczywiście od partykularyzmu prawnego starano się uwolnić w miarę wzrostu potęgi aparatu państwowego, oczywiście mimo takich prób. Partykularyzm prawa utrzymywał się do schyłku feudalizmu, na przykład we Francji i w Niemczech utrzymywały się do XIX wieku, czyli do powstania we Francji kodeksów napoleońskich.
Natomiast w Niemczech aż do wydania u schyłku... tego wspomnianego wieku kodeksów w okresie II Rzeszy. Jeśli chodzi o partykularyzm, to by było na tyle.
Tą cechę pod kątem egzaminu też proponuję sobie też tam odznaczyć czy też zwrócić na nią uwagę. Na partykularyzm. Kolejną cechą charakterystyczną prawa feudalnego, tak jak tutaj Państwo widzicie na prezentacji, jest prawo stanowe i szczególne.
Prawa stanowe i szczególne. Kolejną cechą charakterystyczną prawa feudalnego jest prawo stanowe i szczególne. i prawa szczególne, to prawo feudalne nawet na obszarze jednego kraju było niejednolite nie tylko ze względu na swe rozbicie w sensie geograficznym, Prawo było także różne ze względu na rozbicie związane z wykształceniem sił stanów, czyli grup społecznych różniących się od siebie nie tylko pozycją społeczno-gospodarczą, lecz również odrębnym stanowiskiem prawnym. Oczywiście w miarę jak w państwach feudalnych rozwijały się stany, także prawo przybierało charakter stanowy. Każdy ze stanów rządził się swoim własnym, odrębnym od innych prawem.
Oczywiście zjawisko to występowało w mniej lub bardziej ostrych formach w poszczególnych krajach. Bardzo wyraźnie zaznaczało się ono w Niemczech. Szlachta oraz też nieliczni wolni chłopi. Szlachta posługiwała się tam prawem ziemskim. mieszczanie prawem miejskim, natomiast poddańcza ludność chłopska prawem wiejskim.
Natomiast duchowni w większości swoich praw rozstrzygali według prawa kanonicznego. Oczywiście identyczna sytuacja była w Polsce. gdzie wymienione stany posługiwały się własnymi, podobnie nazywającymi się prawami. Tutaj jeszcze w tym kontekście należy zwrócić uwagę, że obok praw stanowych, Wyróżnić trzeba jeszcze rozwijające się w epoce feudalnej prawa szczególne.
Tutaj niektóre z nich były oczywiście ściśle z tą epoką związane. pokład związany, a mianowicie te prawa, które normowały swoiste stosunki, zależności między ludźmi. Tutaj też największe znaczenie miało w tym wypadku prawo lenne, które normowało stosunki lenne wynikające z umowy między seniorem a wasalem.
Było to więc prawo rycerstwa średniowiecznego. tego mianowicie, które żyło w związkach lennych polegających na podporządkowaniu rycerza niższego rzędu, czyli wasala, rycerzowi potężniejszemu, czyli seniorowi. Tutaj podobny charakter miało też spotykane w Niemczech prawo służebne, normujące stanowisko i obowiązki tzw. służków dworskich. służków dworskich, czyli ludzi wywodzących się w znacznej części z dołów społecznych, czyli to byli niewolnicy czy też słudzy dworscy, którzy potem oczywiście weszli w skład niższego rycerstwa niemieckiego.
I tutaj jeśli chodzi o to prawo szczególne… To do praw szczególnych zaliczamy też te, które normowały od strony prawnej pewne dziedziny życia gospodarczego. Możemy tu wyróżnić na przykład prawo górnicze. dotyczący sposobu eksploatacji kopalin i spraw z tym związanych, także prawomorskie. Prawomorskie regulowało kwestie transportu morskiego.
Możemy tutaj też wyróżnić także prawo handlowe i wekslowe. Prawo handlowe i wekslowe. Jeśli chodzi o cechy charakterystyczne prawa feudalnego, o które tutaj pokrótce Państwu zreferowałam, to by było na tyle.
Tak jak już tutaj Państwu zasygnalizowałam pod kątem egzaminu, także warto tutaj też zwrócić na to zagadnienie uwagę, na cechy charakterystyczne prawa feudalnego, czyli przewaga prawa zwyczajowego, dwa, zasada osobowości prawa. partykularyzm prawa, czyli to rozbicie prawa i prawa oczywiście stanowe i szczególne, czyli każdy stan miał swoje prawo i te szczególne prawa, o których Państwu tutaj wspominałam. Dobrze, teraz przejdziemy sobie do kolejnych kwestii.
Tutaj przyłączę prezentację na drugi slajd. Teraz przejdziemy do kolejnych zagadnień, do kolejnego działu. Tak jak tutaj Państwo widzicie na prezentacji, teraz zajmiemy się prawem feudalnym Zachodniej Europy i historycznym rozwojem...
prawa feudalnego i jego źródeł. Czyli tak, historyczny rozwój prawa feudalnego i jego źródeł. Historyczny rozwój, mamy tutaj tak, historyczny rozwój prawa feudalnego i jego źródeł. Czyli tak, rodzime prawo zwyczajowe i stanowione. Spisy praw zwyczajowych.
Rodzimy prawo zwyczajowe i stanowione, czyli tutaj mamy tak, spisy praw barbarzyńskich. No to zaraz, dobrze. Jeśli chodzi o rodzime prawo zwyczajowe i stanowione, to tutaj przejdziemy teraz do prawa barbarzyńskiego, do praw barbarzyńskich. Prawa barbarzyńskie. Jeśli chodzi o spisy praw zwyczajowych, to tutaj w państwach wczesnogermańskich, czyli tych barbarzyńskich, powstających od V wieku, tutaj na gruzach Imperium Rzymskiego dominowało pierwotnie niepisane prawo zwyczajowe.
I tutaj zetknięcie się Germanów z wyższą kulturą rzymską i poznanie sztuki pisma umożliwiło oczywiście spisanie poszczególnych praw germańskich. Tutaj wpływ na powstanie spisów praw germańskich wywarło też stosowanie zasady, o której Państwu wspominałam, osobowości prawa. I tutaj istotną kwestią jest to, że spisy własnego prawa zwyczajowego poszczególnych szczepów germańskich nazywamy leges barbarorum. To, co tutaj Państwo macie na prezentacji. Prawa barbarzyńskie, spisy prawa zwyczajowego, leges barbarorum, czyli prawa barbarzyńców.
To macie Państwo na prezentacji zapisane. Oczywiście ta nazwa Leges może sugerować, że spisy te były ustawami. W istocie były to oczywiście spisane zbiory prawa zwyczajowego, dokonywane przeważnie z inicjatywy jakiegoś władcy germańskiego, często przy dużym udziale też ludu, głównie wielmożów. na skutek czego niektóre spisy nazywano też układami czy umowami.
Jeśli chodzi o te spisy Leges Barbarorum, to Leges Barbarorum zostały spisane w języku łacińskim. w języku łacińskim. Oczywiście przepisy w nich zawarte były na ogół bardzo niekompletne. przeważały tutaj postanowienia dotyczące różnych kwestii procesowych i prawa karnego, mniej natomiast zajmowano się prawem prywatnym, czyli na przykład tym prawem cywilnym. Tutaj źródła podają kilkanaście takich leges barbarorum.
Ja tutaj wskażę Państwu tylko kilka takich leges barbarorum, czyli tych spisów praw zwyczajowych leges barbarorum. Pierwszym takim spisem Leges Barbarorum było Lex Visigothorum. To macie tutaj Państwo na prezentacji zapisane. Spis Leges Barbarorum. Pierwszym takim spisem był Lex Visigothorum.
Lex Visigothorum. Pierwszym spisem Leges Barbarorum był Lex Visigothorum. Lex Visigothorum.
Był to spis prawa wizygotów, nazywany też Lex Eurydici, ale był to spis prawa wizygotów. On powstał z inicjatywy króla Euryka około 475 roku. Lex Visigothorum, on powstał z inicjatywy króla Euryka około 475 roku. Oczywiście on zasługuje na uwagę jako najstarszy w ogóle spis prawa germańskiego.
Był to najstarszy spis prawa germańskiego. Ten spis oczywiście zachował się tylko we fragmentach, pozostawał pod wyraźnym oddziaływaniem prawa rzymskiego. I kolejnym spisem Leges Barbarorum był Lex Salica Francorum. O tym macie Państwo też na prezentacji. Leges barbarorum była lex salica francorum.
Lex salica francorum. Lex salica francorum, czyli prawo Francuzów salickich. Było to prawo Francuzów salickich.
Oczywiście ono zasługuje na szczególną uwagę, dlatego że był to spis prawa szczepu panującego. Frankowie saliccy byli twórcami państwa frankońskiego. Z tego też punktu widzenia był to spis najważniejszy.
Był to spis najważniejszy. Pierwsza redakcja tego spisu, Lex Selica Francorum, pierwsza redakcja pochodzi z 507, podane są takie granice 507-511 rok, jest prawdopodobnie pracą prywatną, jest to praca prywatna. Prawo salickie oczywiście spisane bardzo wcześnie stało się wzorem dla spisów praw zwyczajowych innych szczepów.
Wywarło oczywiście ono wpływ na spisy praw albanów czy też Bawarów. Ten spis Lex Salica Francorum objął przede wszystkim prawo zwyczajowe, jakie obowiązywało w sądownictwie. w sądownictwie ludowym plemion Franków Salickich.
Ono było wolne od wpływów prawa rzymskiego i oczywiście tym samym zachowujące rodzime elementy germańskie. Oczywiście nie był to zbiór wielki. Pierwotnie tekst Lex Salica Francorum Zawierał 65 artykułów.
obejmujących głównie przepisy prawa karnego, dotyczące przede wszystkim kar kompozycyjnych, czyli przepisy prawa karnego i pro-procesowego. Oczywiście ta Lex Salica Francorum była w VI wieku, potem w następnych wiekach, w VII i VIII uzupełniana różnymi. oczywiście różnymi dodatkami oraz stała się przedmiotem nowych, poszerzonych redakcji. I tutaj trzecim takim spisem Leges Romana Barbarorum, kolejnym spisem Leges Barbarorum, Jest Lex Longobardorum. To, co Państwo macie tutaj na slajdzie.
Trzecim spisem jest Lex Longobardorum. Lex Longobardorum to był edykt króla Rotara. Edykt ten był oczywiście oficjalnym zbiorem prawa longobardzkiego. ogłoszonym przez króla Rotara w 643 roku.
Oczywiście on stał na wysokim poziomie techniki kodyfikacyjnej i z tego punktu widzenia był wśród oczywiście wszystkich spisów praw germańskich najdoskonalszy. To był najdoskonalszy spis. Edykt oczywiście głosił zasadę terytorialności.
terytorialności, czyli wszyscy przebywający na terytorium państwa lągobarckiego mieli bez względu na narodowość podlegać prawu lągobarckiemu. Oczywiście edykt był ten później uzupełniony lub modyfikowany. prawo lągobarskie opierające się na edykcie i późniejszych uzupełnieniach oczywiście rozwijało się bardzo bujnie.
Czyli jeśli chodzi o te leges barbarorum, one zostały spisane w języku łacińskim. czyli spisy prawa barbarzyńców w języku łacińskim. I tutaj w ramach tych spisów wyróżniamy tak, to co macie Państwo na slajdzie, leges visigotorum, lex salica francorum i lex longobardorum.
To też pod kątem egzaminu. Proszę zwrócić uwagę na te trzy spisy. Teraz przejdziemy sobie do kolejnego zagadnienia, czyli do prób ustawodawczych.
Czyli tak, próby ustawodawcze, tutaj macie Państwo na prezentacji ustawy Królów Frankońskich, nazywano kapitularzami, kapitularze ze względu na moc obowiązywania dzieliły się na... Kapitularia legibus addenta i kapitularia persyscribenta. To macie Państwo tutaj na prezentacji.
Czyli jeśli chodzi o próby ustawodawcze, to tutaj największe znaczenie miały ustawy królów frankońskich nazywane kapitularzami. Kapitularze dzieliły się ze względu na moc obowiązującą na dwie grupy. Pierwsza grupa to były Kapitularia Legibus Addenda.
To też macie Państwo zapisane tutaj na prezentacji. Jeśli chodzi o te kapitularia legibus addenda, to były kapitularze dodane do praw szczepowych, czyli leges barbarorum i oczywiście zawierające takie przepisy, które zmieniały albo uzupełniały postanowienia zawarte właśnie w tych leges barbarorum, o których Państwu przed chwilą wspominałam. I kapitularze dzieliły się ze względu na moc obowiązującą także na capitularia persyscribenda, to jest druga grupa, capitularia persyscribenda. Jeśli chodzi o capitularia persyscribenda, to były to takie kapitularze, czyli kapitularze, czyli te ustawy, czyli były to kapitularze właściwe w tym sensie, że odnosiły się do całego państwa. nie liczyły się z prawami szczepowymi i odgrywały pewną rolę unifikacyjną.
Odgrywały pewną rolę unifikacyjną. I tak, jeśli chodzi o te próby ustawodawcze, no to tutaj proszę zwrócić uwagę właśnie na te ustawy królów frankońskich nazywane kapitularzami. że kapitularze dzieliły się ze względu na te dwie grupy.
Proszę na to też pod kątem egzaminu zwrócić uwagę, na te właśnie nazwy tych spisów. I tutaj na prezentacji macie Państwo też taki punkt jak zasada osobowości. Zasada osobowości, jeśli chodzi o ten punkt, to tutaj ja Państwu tylko zwrócę uwagę, że tutaj w państwach wczesnogermańskich, tak jak już wspominałam, dominowała zasada osobowości prawa.
Tak więc w państwie franków każdy człowiek rządził się własnym szczepowym narodowym prawem. Na przykład Bawar osiedlający się w państwie odpowiadał przed sądem według prawa bawarskiego, a nie frankońskiego. Ludność rzymska podlegała prawu rzymskiemu, Longobardów sądzono wedle prawa longobardzkiego itd. Takie postępowanie było bardzo uciążliwe.
Oczywiście trzeba było przy dokonywaniu jakiejś czynności prawnej lub w sądzie badać według jakiego prawa. dana osoba żyje. I tutaj stosowanie zasady osobowości prawa prowadziło też właśnie do różnych kolizji, jeśli strony posługiwały się odmiennymi prawami, starano się łagodzić przez wprowadzenie reguł określających sposób postępowania w razie kolizji, np.
przez stosowanie zasady, że rozstrzyga prawo. właściwe dla pozwanego, czyli dla oskarżonego. Zasada osobowości prawa traciła na terytorium państwa franko-lińskiego swe znaczenie, oczywiście w miarę zacierania się różnic etnicznych i od XI wieku w Królestwie Francuzkim dominuje już zasada terytorialności.
Jeszcze tylko przed przerwą zaczniemy sobie kolejne zagadnienie, które tutaj Państwo widzicie na prezentacji. To jest prawo zwyczajowe późnego średniowiecza. I tutaj w ramach tej grupy zagadnień prawa zwyczajowego późnego średniowiecza, tutaj zwrócimy sobie uwagę na ten pierwszy punkt, niepisane prawo zwyczajowe. Do tego punktu ja tylko dodam, że...
Dodam tutaj tylko, że po rozpadzie zbudowanych z państw szczepowych monarchii frankońskich w Królewcy Francji i Niemiec prawo zwyczajowe oczywiście nadal utrzymywało swój prymat, rządziło jednak niepisane prawo zwyczajowe. Ono było stosowane przez sędziów mających na ogół bardzo skromną kulturę prawniczą. Po X wieku dawne oczywiście spisane leges barbarorum straciły oczywiście na znaczeniu i poszły w zapomnienie. Było to...
Było to oczywiście w dużej mierze rezultatem upadku oświaty świeckiej i tym samym oczywiście braku znajomości wśród ludzi świeckich języka łacińskiego, w którym właśnie te leges barbarorum były spisywane. I tutaj księża, oczywiście księża znające łacinę, nie interesowali się już prawem świeckim, a większą uwagę. skierowali na prawo kanoniczne, czyniąc od XII wieku znaczne postępy, oczywiście w historię prawa francuskiego i niemieckiego. XI i XII wieku to okres dominacji niepisanego prawa zwyczajowego, czyli przenoszonego z pokolenia na pokolenie drogą tradycji ustnej.
I to jeszcze w ramach tej grupy zagadnień dotyczącej prawa zwyczajowego późnego średniowiecza należy też zwrócić uwagę na spisy prawa partykularnego. Spisy prawa partykularnego to jest ten trzeci myślnik. Spisy prawa partykularnego. To tutaj wskazać należy, że po okresie niepisanego prawa zwyczajowego, to był X, to był XI, XII wiek, od XIII wieku podejmowano próby spisania poszczególnych praw zwyczajowych. Proces spisywania oczywiście odbierał prawu zwyczajowemu.
będącemu przedmiotem spisu. Cechę oczywiście niepewności proces ten zapobiegał też dalszemu ewentualnemu rozdrobnieniu prawa, zwłaszcza gdy spis dotyczył prawa większego terytorium. Co więcej, prawo spisane jako bardziej znane i bardziej też pewne mogło odgrywać rolę unifikacyjną, gdyż oddziaływało nieraz na sąsiednie regiony.
na sąsiednie regiony, gdzie obowiązywały odmienne niespisane i niepewne prawa. Tutaj zwrócić należy uwagę, że spisy prawa zwyczajowego z XIII wieku miały charakter oczywiście spisów prywatnych, nieoficjalnych. czyli stworzonych nie z polecenia władcy, lecz z inicjatywy osoby prywatnej.
I tutaj ze spisów prawa zwyczajowego francuskiego wymienić należy przede wszystkim dwa Należący do Grupy Północnej Kraje Prawa Zwyczajowego. Tutaj, tak w ramach ciekawostki, zwrócę Państwu uwagę, że tutaj mamy Wielką Księgę Prawa Zwyczajowego Normandii. Wielką Księgę Prawa Zwyczajowego Normandii.
Ona powstała około 1250 roku. Ona została później uznana oczywiście za oficjalny spis zwyczajowego prawa normandzkiego. Do dziś obowiązuje na wyspach anglo-normandzkich. I tutaj też ze spisów prawa zwyczajowego francuskiego do drugiej grupy, to była pierwsza grupa, do drugiej grupy należy natomiast zaliczyć zwyczaje. biwasis, hrabstwa.
biwacji z hrabstwa Clermont. One zostały spisane około 1280 roku i był to oczywiście spis stojący na wysokim poziomie sztuki prawniczej. Natomiast, to była Francja, natomiast w Niemczech od XIII wieku pojawiają się spisy prawa zwyczajowego nazywane najczęściej zwierciadłami.
Czyli w Niemczech od XIII wieku pojawiają się spisy prawa zwyczajowego nazywane najczęściej zwierciadłami. Oczywiście największe znaczenie miało wśród nich Zwierciadło Saskie. Zwierciadło Saskie to był spis prawa zwyczajowego wschodnio-saskiego. Oczywiście ten spis powstał w latach 1220-1235, a autorem jego był rycerz Saski, Ikewon Repkow, dobrze obeznany sprawem miejscowym, gdyż pełnił funkcję ławnika sądowego. Ikewon Repkow oczywiście nie znał prawa rzymskiego.
i nie miał głębszego wykształcenia prawniczego, dlatego też poziomem zwierciadło Saskie odbiegało od innych oczywiście spisów europejskich, zwłaszcza tych francuskich. Oczywiście zwierciadło Saskie, ono było dziełem niezwykle oryginalnym, zachowującym w całej pełni rodzimość prawa Saskiego. I tutaj zwierciadło Saskie, ono było napisane początkowo po łacinie, z tego tekstu zachowało się tylko kilka fragmentów, a potem przez samego oczywiście autora zostało ono przetłumaczone na język dolno-niemiecki, co przyczyniło się oczywiście do rozwoju niemieckiego języka prawniczego. I tutaj Eike, czyli autor tego dzieła Zwierciadła Syskiego, on zebrał saskie prawo zwyczajowe w dwóch częściach.
Eike, czyli autor Zwierciadła Syskiego, zebrał saskie prawo zwyczajowe w dwóch częściach. Pierwsza część obejmowała prawo ziemskie, natomiast druga prawo lenne. No i tutaj też należy dodać, że zwierciadło Saskia odegrało szczególną rolę w dalszym rozwoju prawa niemieckiego, jak też i praw poza Niemcami.
Tłumaczone było też na kilka języków. W Niemczech oczywiście nawet po recepcji prawa rzymskiego prawo Saskie oczywiście utrzymywało swe znaczenie dzięki spisowi właśnie Eike von Rebkowa. Tutaj jeszcze obok tego właśnie zwierciadła seskiego powstały w ciągu XIII i XIV wieku także inne spisy partykularnego prawa niemieckiego.
Duże znaczenie miało zwierciadło szwabskie. Ono powstało w Augsburgu. około 1275 roku.
Tutaj nieco mniejsze natomiast zwierciadło frankońskie, około 1328-1338 roku. I oba te zwierciadła, czyli zwierciadło saskie i zwierciadło szwabskie. Były oczywiście takim połączeniem praw południowo-zachodnich Niemiec, choć oczywiście korzystano przy ich tworzeniu ze źródeł dość oczywiście różnorodnych.
Dobrze, teraz ja proponuję po tej części zrobić przerwę. Po przerwie przejdę do omówienia dalej. W ramach tej grupy zagadnień, czyli prawa zwyczajowego późnego średniowiecza, przejdę do omówienia kwestii dotyczącej prawa miejskiego.
Dobrze, a tutaj zapiszę Państwu na czacie, zaraz przerwę. Zrobimy sobie teraz taką troszeczkę dłuższą przerwę, przerwę 15-minutową. Dobrze, o 11.50 się spotykamy i będę Państwu kontynuować omawianie kolejnych zadaniów.