Overview
Wykład omawia początki języka polskiego, jego pierwsze zapisy w źródłach łacińskich oraz etapy rozwoju aż do czasów współczesnych.
Początki języka polskiego
- Pierwsze polskie wyrazy pojawiły się w średniowiecznych dokumentach łacińskich jako imiona, nazwy geograficzne i miejscowe.
- Język staropolski wywodzi się z prasłowiańskiego, był językiem mówionym i nieskodyfikowanym.
- Łacina była językiem elit, a polski uznawano za język potoczny i nieliteracki.
Najstarsze zabytki języka polskiego
- Nazwa „Polska” i imiona władców pojawiły się na przełomie X-XI wieku w łacińskich dokumentach.
- „Żywot I Świętego Wojciecha” (997-1003) jako najstarszy zapis nazwy Polski i władcy.
- W 1136 powstała Bulla Gnieźnieńska z ponad 400 nazwami polskimi, uznawana za najstarszy zabytek polskiej mowy.
- Najstarsze zdanie po polsku zapisano w 1270 roku w Księdze Henrykowskiej.
- Pierwsze sądowe zapisy zdań polskich pojawiły się w XIV-XV wieku, od 1386 w Wielkopolskich Księgach Sądowych.
Rozwój piśmiennictwa i słownictwa
- Początkowo twórcami tekstów byli duchowni, teksty dotyczyły religii i żywotów świętych.
- Od XV wieku mnisi zbierali lokalne słownictwo i tworzyli słowniki łacińsko-polskie.
- Słownik Piotra z Uścia powstał w 1450 roku.
- Pierwszy drukowany słownik łacińsko-polski stworzył Jan Mączyński w 1564 roku, zawierał około 20 tys. haseł.
- Najstarszy druk w języku polskim to modlitwy z 1475 roku wydane we Wrocławiu.
Okresy rozwoju języka polskiego
- Staropolski: od początków do początku XVI wieku.
- Średniopolski: XVI-XVIII wiek.
- Nowopolski: do 1930 roku.
- Współczesny: od 1930 roku.
Key Terms & Definitions
- Staropolski — najdawniejsza postać języka polskiego do początku XVI w.
- Bulla Gnieźnieńska — dokument z 1136 r. zawierający najstarsze polskie nazwy.
- Księga Henrykowska — rękopis z 1270 r. z pierwszym polskim zdaniem.
Action Items / Next Steps
- Przygotować prezentację na temat początków języka polskiego.
- Powtórzyć daty i nazwy najważniejszych zabytków języka polskiego.