Procesy Egzogeniczne

Wprowadzenie

• Nowy dział: Procesy Egzogeniczne
• Ważność tematu: najpiękniejszy dział geografii
• Cel: Zrozumienie form krajobrazu, takich jak jeziora lodowcowe, żleby, stożki piaskowe

Temat lekcji: Wietrzenie skał

Definicja wietrzenia

• Całokształt zmian fizycznych skał
• Procesy prowadzące do rozluźnienia i przemiany skał

Rodzaje wietrzenia

1. **Wietrzenie mechaniczne (fizyczne)

   • Rozpad skał przez zmianę spoistości**
   • Podtypy:
     • A. Wietrzenie termiczne (insolacyjne)
       • Zmiany temperatury prowadzą do rozpadu ziarnistego
       • Przykład: zwietrzelina, łuszczenie skał (odchody płatów skały na pustyniach)
     • B. Wietrzenie mrozowe
       • Zamarzanie i rozmarzanie wody w szczelinach skalnych
       • Rozpad blokowy skał
       • Przykład: Gołoborze w Górach Świętokrzyskich
     • C. Wietrzenie ilaste
       • Pęcznienie i kurczenie się skał pod wpływem wody
       • Rzadko spotykane w Polsce

2. Wietrzenie chemiczne

   • Zmiany składu chemicznego skał
   • Reakcje: rozpuszczanie, utlenianie, uwadnianie
   • Zjawiska krasowe (jaskinie) są efektem wietrzenia chemicznego

3. Wietrzenie biologiczne

   • Rozpad skał przez organizmy (rośliny i zwierzęta)
   • Korzenie roślin i kopyta zwierząt (np. kozice, krety)

Wietrzenie a klimat

• Zależność wietrzenia od stref klimatycznych:
  • A. Wietrzenie fizyczne:
    • Najintensywniej w klimacie zwrotnikowym, umiarkowanym, okołobiegunowym
  • B. Wietrzenie chemiczne:
    • W klimacie równikowym (duża ilość wody)
  • C. Wietrzenie biologiczne:
    • W klimacie równikowym, zwrotnikowym i umiarkowanym (bogata szata roślinna)

Podsumowanie

• Najważniejsze zagadnienia na maturze:
  • Wietrzenie mrozowe (gołoborze)
  • Zrozumienie stref klimatycznych i rodzaju wietrzenia

Ćwiczenia

• Karty pracy na stronie 132:

  1. Związek między intensywnością wietrzenia a szerokością geograficzną.
  2. Wybór dominującego wietrzenia w klimacie umiarkowanym.
  3. Nazwa procesu wietrzenia na fotografii.
  4. Opis powstawania gołoborza.

• Dziękuję za uwagę!