Kapag nag-search ka online tungkol sa Partylist System, ilan lang ito sa mga mababasa mo. Flood daw kasi ang party-less system o madaming dapat ayusin ayon sa mga eksperto. Nandyan ang party-less para mabigyan ng marginalized at underrepresented sectors ng boses at pagkakataon na mairepresent ang kanilang sarili sa pinakamataas na lawmaking body sa bansa, ang House of Representatives. Ito yung mga walang kakayanan na ma-elect at the district level. Ngayon kasi ang huling araw na itinakda ng Comelec para sa pagsasampan ng reklamo sa mga kwestyonabling kinatawan ng mga party list group.
Ginawa nalang gatasahan ng bayan. Kawawang Pinoy talaga. Alisin na yung party list na yan. They're making the party list like they're money making. May 138 party-less groups na gustong makapuesto sa Kongreso sa Halalan 2020 po.
Nakakatawa o nakakatuwa, depende rin sa iyong perspektiba, na maraming mga organisasyon ngayon ang nakikita nila na they are worthy to be part of the party-less groups in the House of Representatives. Pero sino nga bang talaga ang nire-represent nila? 49 na nominee sa partyless elections noong 2019 ay galing sa political families. Sila yung mga pamilya na may hawak na dalawa o hikit pang elected o appointed position sa gobyerno, ayon yan sa pag-aaral ng Investigative and Research Group ng ABS-CBN News.
Sa halalan 2022, ano ba talaga ang dapat natin hanapin sa isang partyless group? Ayon sa 1987 Constitution, kailangan ng partyless system para mabigyan ng kinatawan sa pagbuunang batas ang mga underrepresented at marginalized. Kaya noong 1995, isinabatas ang Partyless System Act para magawa ito.
Siya si Atty. Michael Mastura, dating representative ng 1st District of Maguindanao at ang principal author ng Partylist System Act. Yung mga talagang hindi represented o walang kakayaan sa eleksyon kasi money politics po ang kinakalaban po.
Welcome ang iba't ibang grupo na sumalis sa partyless elections basta galing sa underrepresented sector. Gaya ng manggagawa, magsasaka, mangingista. Kababaihan, kabataan at maging mga professional.
Sino yung ba yung tingin natin na sektor o grupo na walang boses? Sa tingin ko, dapat na pakinggan natin ang mga... na historically marginalized, like mga ethnic communities, indigenous communities.
But to represent each one, parang ang dami na nun. Hindi rin daw dapat ipinamamanang o ipinapasa-pasa sa mga kapatid, pinsan, nanay o tatay, in short kapamilya, ang partiless group positions. Kumasa po yung mga... Clans, yung mga families, kaya na-repeated din yung representation niya sa party list at saka district representation ng mga kongreso, congressmen. Isa kasi sa malaking problema sa party list system ang hindi malinaw na depenisyon ng marginalized ayon sa mga eksperto.
Tulang ang understanding natin o cognition natin sa ano ba ang... Hindi ging constituency ng party list. Pero ayon sa Supreme Court noong 2013, hindi raw required na katawanin ng mga political party ang marginalized sector bago makasali sa party list elections. What the Supreme Court said, basically, is actually consistent with what is indicated in the Constitution anyways. Na a party list composed of registered national, regional, and sectoral parties or organizations.
And so, walang specific reference dito to disadvantage. Dalawang dekada na mula nang naghalal tayo ng unang Partylist Representatives. Mula noon, naipasa nila ang ilang mahalagang mga batas para mapababa ang buwis ng manggagawa, mapataas ang mga sweldo ng mga buro, kilalani ng karapatan ng mga nanay, at mapabuti ang komunikasyon tuwing may mga bagyo at iba pang sana. What I am disappointed with is kulang ng constituency building niyo mga part. Walang political education.
Hindi nasusundan after election ng mga political support for what they are fighting for. Masalin yun sa programa ng gobyerno. Ang sistema ang nagbibigay pagkakataon para marinig ang boses ng mga underrepresented sa Kamara. Nagagamit ng ilan para lumawak pa ang kapangyarihan at impluensya nila. Kaya sa darating na halalan, nasa kamay ng mga butante kung hahayaan nilang maabuso ang Partylist System.