Overview
Wykłady obejmowały podstawowe zagadnienia z biologii człowieka, m.in. budowę komórki, tkanki, podstawy genetyki, metabolizm oraz strukturę biosfery.
Struktura biosfery i cechy życia
- Biosfera obejmuje litosferę, hydrosferę i atmosferę, grubość ok. 20 km.
- Życie to specyficzne procesy fizykochemiczne zachodzące w organizmach złożonych z RNA i białka.
- Cechy organizmów: metabolizm, samoregulacja, stałość składu, rozmnażanie, pobudliwość, wzrost, dziedziczność, zmienność.
Woda i związki organiczne w organizmach
- Woda umożliwia reakcje biochemiczne, transport, regulację temperatury i ciśnienia osmotycznego.
- Węglowodany: źródło energii, materiał zapasowy, składnik strukturalny.
- Lipidy: magazyn energii, paliwo komórkowe.
- Białka: enzymy, struktura, transport.
- Kwasy nukleinowe: przechowują i przekazują informację genetyczną.
Komórka i jej składniki
- Komórka to najmniejsza samoodtwarzająca się jednostka życia.
- Prokarioty nie mają jądra, są małe, materiał genetyczny kolisty; eukarioty mają jądro, organella, DNA w chromosomach.
- Plazmatyczne składniki: jądro, organelle; nieplazmatyczne: ściana komórkowa, ziarna, kryształy.
- Błony biologiczne: lipidy i białka, cechy: asymetria, polaryzacja, płynność.
- Filamenty pośrednie: wzmacniają komórkę, lokalizują organella.
Tkanki i ich charakterystyka
- Tkanki: nabłonkowa, łączna, mięśniowa (prążkowana, gładka, serca), nerwowa.
- Tkanka nabłonkowa: komórki przylegające, leżą na błonie podstawnej, brak naczyń, odżywianie przez dyfuzję.
- Nabłonki powierzchniowe są rogowaciejące; wewnętrzne – nierogowaciejące.
- Przydatki skóry: włosy, paznokcie, gruczoły.
- Tkanka łączna: substancja międzykomórkowa, różne komórki i włókna; pełni funkcje mechaniczne, obronne, magazynuje substancje.
Podstawy budowy układu nerwowego i mięśniowego
- Neuron: podstawowa jednostka strukturalna układu nerwowego.
- Komórki glejowe wspierają neurony.
- Tkanka mięśniowa: szkieletowa (miofibryle, triada), serca (wstawki), gładka.
- Skurcz mięśnia oparty na pracy aparatu kurczliwego i siateczki sarkoplazmatycznej.
- Włókna mięśniowe różnią się szybkością i wytrzymałością.
Metabolizm i enzymy
- Metabolizm: ogół przemian chemicznych organizmu (anabolizm, katabolizm).
- Enzymy przyspieszają lub hamują procesy biochemiczne; klasyfikacja wg typu reakcji.
- Oddychanie ma kluczowe znaczenie biologiczne.
Genetyka – podstawy
- DNA i RNA zbudowane z nukleotydów, kod genetyczny to sposób zapisu informacji o budowie białek.
- Właściwości kodu: trójkowy, jednoznaczny, zdegenerowany.
- Rodzaje RNA: mRNA, tRNA, rRNA.
- Pojęcia: gen, genom, allel, homozygota, heterozygota, dominacja, recesywność, genotyp, fenotyp.
Key Terms & Definitions
- Biosfera — obszar Ziemi zamieszkały przez organizmy.
- Komórka — najmniejsza jednostka życia.
- Organella — wyspecjalizowane struktury w komórce.
- Metabolizm — procesy biochemiczne w organizmie.
- Neuron — komórka nerwowa przewodząca impulsy.
- Gen — jednostka dziedziczności.
Action Items / Next Steps
- Powtórzyć klasyfikację komórek i tkanek.
- Zapamiętać definicje pojęć genetycznych.
- Utrwalić funkcje i budowę organelli oraz tkanek.
- Przećwiczyć przykłady procesów anabolicznych i katabolicznych.