Transcript for:
Podstawy biologii człowieka

PYTANIA KONTROLNE DO ZALICZENIA Z
KURSU WPROWADZAJĄCEGO Z CYKLU BIOLOGIA CZŁOWIEKA, kierunek – FIZJOTERAPIA (dzienne i niestacjonarne)

Wykład nr 1. (22 sł.) 2 godziny

1. Struktura biosfery litosfera - głównie powierzchnia i warstwa przypowierzchniowa do kilku metrów; wyjątkowo do kilkuset m; hydrosfera - 98% w warstwie przypowierzchniowej, do ok.350 m; wyjątkowo w głębiach oceanicznych atmosfera - dolna część - troposfera; wyjątkowo do 10 000 m; Grubość biosfery: 20 km Biomasa organizmów: 2 500 km3

2. Pojęcie o życiu (podstawowa definicja)
   ogół swoistych procesów fizykochemicznych zachodzących w zespołach materii, złożonych co najmniej z kwasu rybonukleinowego i białka, wyodrębnionych od otoczenia w postaci jednostek (osobników, organizmów) jednokomórkowych lub zbudowanych z wielu komórek tworzących strukturalną i funkcjonalną całość.

3. Cechy organizmów żywych metabolizm samoregulacja (adaptacja do długoterminowych zmian środowiska, w tym samonaprawa, utrzymanie homeostazy) stałość składu chemicznego rozmnażanie (zdolność powielania się w wyniku przetwarzania prostych substratów na złożone zespoły potomne) pobudliwość (interakcja z nieożywionym środowiskiem) wzrost i rozwój (indywidualny i filogenetyczny) dziedziczność zmienność (podleganie doborowi naturalnemu i ewolucji)

4. Rola wody w organizmach żywych
   Wszystkie reakcje komórkowe przebiegają w roztworze wodnym lub na powierzchni błon plazmatycznych będących w kontakcie ze środowiskiem wodnym. Woda jako rozpuszczalnik - środowisko wodne ułatwia dysocjację związków chemicznych dzięki budowie dipolarnej cząsteczki wody tworzą płaszcze hydratacyjne wokół grup polarnych związków, co ułatwia ich rozpuszczanie się lub pęcznienie Woda jako metabolit - woda jest substratem lub produktem wielu reakcji enzymatycznych woda jest zużywana w procesie fotosyntezy i wytwarzana w procesie oddychania Woda jako stabilizator temperatury - woda odznacza się dużym ciepłem właściwym woda odznacza się dużym ciepłem parowania woda jest dobrym przewodnikiem ciepła
   Woda jako środek transportu - cząsteczki wody oraz wody i innych substancji przyciągają się wzajemnie siłami kohezji (dzięki wiązaniom wodorowym między cząsteczkami wody) i adhezji (cząsteczki wody przylegają do naładowanych grup na powierzchni naczynia) Woda jako stabilizator ciśnienia osmotycznego - woda przenika swobodnie przez błony biologiczne

5. Rola związków organicznych w organizmach żywych
   Cukrowce (Węglowodany) - (C,H,O)

6. Monosacharydy - cząsteczki przeważnie pięciowęglowe (pentozy), jak ryboza lub sześciowęglowe (heksozy), jak glukoza i fruktoza

7. Disacharydy - dwie jednostki cukrowe połączone wiązaniem glikozydowym, np. maltoza, sacharoza

8. Polisacharydy - wiele jednostek cukrowych połączonych wiązaniami glikozydowymi, np. glikogen, celuloza
   Rola: paliwo komórkowe magazyn energii składnik strukturalny ścian komórkowych u roślin składnik innych związków, takich jak: kwasy nukleinowe, glikoproteiny, glikolipidy
   Tłuszczowce (Lipidy) - (C, H, O) zawierają mniej tlenu w stosunku do węgla i wodoru niż węglowodany Rola: paliwo komórkowe, magazyn energii Białka - (C, H, O, N, na ogół S) jeden lub więcej polipeptydów (łańcuchów aminokwasowych) zwiniętych lub pofałdowanych w charakterystyczne formy przestrzenne Rola: służą jako enzymy, elementy strukturalne, białka mięśni, hemoglobina
   Kwasy nukleinowe - (C, H, O, N, P) związki zawierające szkielet zbudowany z naprzemiennie występujących: pentozy i grup fosforanowych, do którego przyłączone są zasady azotowe; każda podjednostka kwasów nukleinowych, zwana nukleotydem, zawiera pentozę, resztę fosforanową i zasadę azotową
   Rola: przechowywanie, przekazywanie i ekspresja informacji genetycznej

Wykład nr 2 (56 sł.) 4 godziny 6. Komórka pojęcie - najmniejszy samoodtwarzający się żywy układ biologiczny; ciało komórki tworzy protoplazma, którą oddziela od otoczenia jej wyspecjalizowana część - błona komórkowa struktura komórki prokarioty i eukarioty:

Komórki Prokariotyczne
Komórki Eukariotyczne
Struktura
proste i nie posiadają jądra komórkowego ani membranowych organelli wewnętrznych; materiał genetyczny jest zlokalizowany w obszarze nazywanym jądrem prokariotycznym
mają bardziej złożoną strukturę i posiadają jądro komórkowe, w którym znajduje się DNA; dodatkowo, eukarionty posiadają liczne organella wewnętrzne, takie jak mitochondria, siateczka endoplazmatyczna, aparat Golgiego, lizosomy i wiele innych
Rozmiar
są zazwyczaj mniejsze, o średnicy zwykle mniejszej niż 5 mikrometrów
są zazwyczaj większe, o średnicy zwykle większej niż 10 mikrometrów
Organizacja Materiału genetycznego
materiał genetyczny jest zwykle obecny w postaci pojedynczej, zamkniętej w kolistym chromosomie DNA
mają więcej DNA, które jest zorganizowane w formie wielu chromosomów linearnych
  

7. Plazmatyczne i nieplazmatyczne składniki komórki składniki plazmatyczne komórki: jądro, system błon wewnętrznych cytoplazmy, organelle składniki nieplazmatyczne komórki: ściana komórkowa, sok komórkowy, ziarna skrobi, krystaloidy białka, kryształy różnych substancji, krople oleju
8. Membrany biologiczne kompleks lipidowo-białkowy będący podstawowym składnikiem struktur w komórkach prokariotycznych i eukariotycznych; rodzaje błon biologicznych: błona komórkowa błony śródkomórkowe Ich cechy Asymetria, polaryzacja, dynamiczność, płynność, zdolność do fuzji (połączenia) 9. Protoplazma komórki, podstawowe organelle komórki
ciało komórki tworzy protoplazma, którą oddziela od otoczenia jej wyspecjalizowana część - błona komórkowa W cytoplazmie zawieszone są organella komórkowe: retikulum endoplazmatyczne, mitochondria, rybosomy, Aparat Golgiego, lizosomy, centriole i ciałka podstawowe oraz dodatkowe struktury 10. Filamenty pośrednie, ich funkcje w komórce są to polimery białkowe o zróżnicowanym składzie, odporne na rozciąganie; u zwierząt: keratyna u roślin: białka P
Filamenty pośrednie: spełniają funkcję wzmacniającą i podporową decydują o lokalizacji organelli w komórce uczestniczą w transmisji sygnałów z części peryferycznych do jądra służą do identyfikacji i klasyfikacji nowotworów
11. Pojęcia tkanki, narządu, układu tkanka - zespół komórek, które współdziałają między sobą spełniając poszczególne funkcje narząd - współdziałający zespół tkanek odpowiadających za wykonywanie szeregu funkcji układ - zespół współdziałających ze sobą narządów np. układ pokarmowy, oddechowy, nerwowy, moczowy, krwionośny (układy fizjologiczne)

Wykład nr 3 (49 sł.) 4 godziny

12. Rodzaje tkanek w organizmie człowieka Tkanka nabłonkowa Tkanka mięśniowa: prążkowana, gładka, serca Tkanka nerwowa Tkanki łączne

13. Tkanka nabłonkowa, połączenia międzykomórkowe

14. Tkanka nabłonkowa – charakterystyka

• komórki tworzą zwarty układ i ściśle przylegają do siebie
• wszystkie komórki nabłonka leżą na błonie podstawnej
• komórki nabłonka są biegunowo zróżnicowane (biegun szczytowy i biegun podstawny mają inną budowę)
• nabłonek nie ma własnych naczyń krwionośnych
• odżywianie tkanki nabłonkowej zachodzi na drodze dyfuzji z naczyń krwionośnych leżących poniżej warstwy nabłonka nabłonki są dobrze unerwione, znajdują się w nich liczne zakończenia nerwowe (receptorowe)
• tkanka rozwija się z trzech listków zarodkowych: ektodermy, endodermy i mezodermy

15. Tkanka nabłonkowa – klasyfikacja morfologiczna

16. Tkanka nabłonkowa – funkcje

charakterystyka

lokalizacja
Powłokowo – ochronna  
izoluje ciało zwierząt od środowiska zewnętrznego; chroni m.in. przed czynnikami fizycznymi, chemicznymi i biologicznymi, utratą wody; izoluje narządy wewnętrzne;  
m.in. powłoka ciała, przewód pokarmowy, naczynia krwionośne, pęcherz moczowy, cewka moczowa, jajowody, macica, pochwa, tchawica, oskrzela  
Wyściełająco - ochronna
chroni komórki i tkanki leżące pod nabłonkiem przed czynnikami fizycznymi, chemicznymi i biologicznymi 
m.in. nabłonek: jamy ustnej, przełyku, żołądka, jelita, rogówki, spojówki jajowodów, macicy, pochwy, pęcherza moczowego, cewki moczowej.moczowodów  
Transportowa 
Biorą udział w transporcie m.in.: gazów oddechowych (tlenu i dwutlenku węgla), aminokwasów, cukrów, kwasów tłuszczowych,  jonów (chlorkowych i wodorowych) 
m.in. płuca,   m.in. jelito cienkie ssaków,  m.in. komórki żołądka 
Wydzielnicza 
Wydzielają różne wydzieliny: śluz,  białka (np. enzymy),  tłuszcz (łój)  
m.in. gruczoły ślinowe,   trzustka,   gruczoły łojowe  
Wydalnicza 
Usuwają zbędne produkty:   przemian cukrów i tłuszczów czyli dwutlenku węgla i wody;  przemian aminokwasów czyli amoniaku, mocznika lub kwasu moczowego  
m.in. płuca,    m.in. nerki  
Wydzielnicza = Gruczołowa
Wydzielają różne wydzieliny: śluz  białka (np. enzymy)  tłuszcz (łój)  
m.in. gruczoły ślinowe,   ślinianki, trzustka,  gruczoły łojowe  

17. Jak zapamiętać gdzie występują nabłonki rogowaciejące, a gdzie nierogowaciejące wszystkie nabłonki leżące na powierzchni ciała są rogowaciejące wszystkie nabłonki znajdujące się wewnątrz ciała są nierogowaciejące 18. Przydatki skóry (wytwory naskórka) Do skóry zalicza się również jej przydatki, powstające z nabłonka, tworzącego naskórek: -włosy (m.in. rzęsy i brwi) -paznokcie -gruczoły sutkowe -gruczoły łojowe -gruczoły potowe
19. Pochodzenie nabłonka w zależności od rozwoju od konkretnego listka zarodkowego EKTODERMA - np. naskórek, nabłonek przełyku (górna część) ENDODERMA - np. żołądek, jelito, trzustka, wątroba, płuca MEZODERMA - np. naczynia krwionośne, otrzewna, osierdzie, opłucna

Wykład nr 4. (39 sł.) 3 godziny

20. Struktura tkanki łącznej

Substancja międzykomórkowa Komórki tkanki łącznej Włókna Istota międzykomórkowa fibroblasty (forma spoczynkowa fibrocyty) makrofagi (z monocytów) komórki tuczne (mastocyty) komórki plazmatyczne (plazmocyty) komórki tłuszczowe (adipocyty) komórki mezenchymatyczne (prekursory dla fibrocytów i adipocytów) prekursory dla utworzenia elementów morfotycznych krwi (szpik kostny) kolagenowe srebrochłonne sprężyste (elastyczne) mocno uwodniona sieć molekularna składająca się z wielocukrów połączonych z białkami oraz białek niekolagenowych

21. Funkcje tkanki łącznej łączy, podtrzymuje i podpiera inne tkanki ustroju; jej możliwości mechaniczne wynikają z obfitości i struktury międzykomórkowej, co wyróżnia ją od innych tkanek; odpowiada za transport tlenu, substancji odżywczych i metabolitów do komórek ustroju; decyduje o mechanizmach obronnych ustroju (nabyta i wrodzona odporność); reguluje czynność komórek własnych i innych tkanek poprzez substancje biologicznie czynne; gromadzi substancje zapasowe (lipidy) i uczestniczy w ich metabolizmie

22. Odmiany tkanki łącznej

23. Cechy tkanki łącznej luźno ułożone komórki, obecność w przestrzeniach międzykomórkowych różnych cieczy, mazi, ciał stałych niska specjalizacja komórek przy określonej stymulacji jeden rodzaj tkanki łącznej może przejść w drugi

24. Tkanka łączna oporowa Tkanka chrzęstna - budują ją chondrocyty, otoczone przez substancję międzykomórkową; tworzy szkielet w okresie płodowym, później ulega kostnieniu; pozostaje tylko w nasadach kości, tworzy stawy, czubek nosa itp.

• brak naczyń
• brak nerwów
• istota międzykomórkowa (chondryna) zawiera: włókna komórki: chondroblasty (komórki chrząstkotwórcze) chondrocyty (podstawowe komórki tkanki chrzęstnej) chondroklasty (rozpuszczają chrząstkę) Ze względu na budowę dzieli się na tkankę:
• szklistą - zawiera włókna kolagenowe oraz liczne grupy izogeniczne; z wiekiem ulega znacznej mineralizacji z powodu odkładających się w niej soli wapnia; u kręgowców buduje szkielet tylko w okresie płodowym, później ulega kostnieniu; buduje np. powierzchnie stawowe kości, części żeber, tworzy czubek nosa
• sprężystą - posiada głównie włókna sprężyste utworzone z elastyny; tkanka ta nie ulega kostnieniu; buduje narządy związane z odbieraniem i wydawaniem dźwięków czyli np.: małżowinę uszną, trąbkę Eustachiusza, współtworzy krtań i nagłośnię
• włóknistą - istota podstawowa zawiera bardzo dużo kolagenu i stosunkowo mało grup komórek chrząstki, co daje tej tkance dużą odporność na zerwanie; dlatego też współtworzy np. więzadła, ścięgna (w miejscu ich przyczepu do kości), krążki międzykręgowe
  Tkanka kostna - najbardziej odporna i wytrzymała z tkanek łącznych; powstaje w wyniku odkładania się soli węglanów i fosforanów wapnia w tkance chrzęstnej lub z właściwych komórek kościotwórczych: osteoblastów; zbudowana jest ona z komórek - osteocytów i substancji międzykomórkowej; wyróżniamy dwa rodzaje tkanki kostnej: zbitą i gąbczastą; tkanka zbita występuje w trzonach kości długich, a gąbczasta w ich nasadach i w większości kości różnokształtnych

25. Tkanka łączna właściwa Tkanka łączna wiotka - posiada wszystkie rodzaje komórek i włókien (elastyczne, retikulinowe, kolagenowe); substancja podstawowa tej tkanki układa się w charakterystyczne blaszki, które można mechanicznie oddzielić od siebie; włókna i komórki spoczywają w tych blaszkach, a pomiędzy nimi znajduje się płyn tkankowy; nadmiar płynów powoduje obrzęk; tworzy większość błon śluzowych właściwych i podśluzowych, torebki narządów i ich przegrody; za jej pośrednictwem dostają się do narządów naczynia i nerwy; występuje w przydance naczyń.

• dużo włókien siateczkowatych
• otacza naczynia krwionośne, nerwy i mięśnie
• razem z tkanką tłuszczową tworzy warstwę podskórną Tkanka łączna zbita -

26. Tkanka łączna tłuszczowa
27. Tkanka łączna płynna
28. Właściwości tkanki łącznej

Wykład nr 5. (23 sł.) 2 godziny

29. Neuron – jednostka strukturalna układu nerwowego
30. Struktura neuronu, typy neuronów
31. Komórki glejowe
32. Osłonka mielinowa włókien nerwowych i szybkość przejścia impulsu elektrycznego
33. Zakończenia nerwowe, synapsa chemiczna

Wykład nr 6 (31 sł.) 3 godziny

34. Tkanka mięśniowa, klasyfikacja
35. Mięsień szkieletowy – organizacja, pojęcie o miofibryle i siateczce sarkoplazmatycznej
36. Triada mięśniowa, skurcz mięśnia szkieletowego
37. Typy włókien mięśni szkieletowych
38. Tkanka mięśniowa serca
39. Wstawki – wyspecjalizowane połączenia komórek sercowych
40. Czynność tkanki mięśniowej serca, działanie rozrusznika
41. Tkanka mięśniowa gładka, jej komórki
42. Mechanizm skurczu mięśni gładkich

Wykład nr 7 (22 sł.) 2 godziny

43. Pojęcia metabolizmu, jego typy
44. Jakie cechy organizmów żywych warunkują procesy metaboliczne
45. Przykłady procesów anabolicznych i katabolicznych
46. Biologiczne znaczenie oddychania
47. Substancje przyspieszające i hamujące szybkość procesów biologicznych (enzymy)
48. Klasyfikacja enzymów

Wykład nr 8 (17 sł) 2 godziny

49. Struktura kwasów nukleinowych – DNA i RNA
50. Kod genetyczny, definicja
51. Właściwości kodu genetycznego
52. Rodzaje RNA
53. Podstawowe pojęcia genetyczne (gen, genom, allele, homozygota, heterozygota, allel dominując, allel recesywny, genotyp, fenotyp)