Overview
Tinalakay sa lektura ang mga uri ng Karunungang Bayan: bugtong, palaisipan, at bulong, pati ang kanilang kahalagahan sa kulturang Pilipino.
Balik-Aral sa Karunungang Bayan
- Ang Karunungang Bayan ay galing sa karanasan ng matatanda para magbigay ng payo at magturo ng mabuting asal.
- Kasama sa Karunungang Bayan ang salawikain (patalinghaga, may sukat at tugma), sawikain (matatalinghagang parirala), at kasabihan/kawikaan (direktang nagtuturo ng asal).
Bugtong
- Ang bugtong ay patulang palaisipan na naglalarawan ng bagay gamit ang talinghaga at may sukat at tugma.
- Layunin nitong patalasin ang isipan at bigyang-aliw ang mga Pilipino.
- Halimbawa ng bugtong: "Nagtago si Pedro, nakalabas ang ulo" (Sagot: Pako).
- Kadalasan, tungkol sa pang-araw-araw na buhay ang bugtong.
- Nagbibigay ng kasiyahan at talas ng isip sa pagsagot.
Palaisipan
- Ang palaisipan ay anyong tuluyan o pasalaysay na naghahamon ng lohikal na pag-iisip.
- Binubuo ito ng mga sitwasyon na kailangang lutasin gamit ang pahiwatig at lohika.
- Halimbawa: "Ano ang unang bubuksan kung ikaw ay natutulog nang mawala ang kuryente?" (Sagot: Mata).
- Layunin nitong sanayin ang isipan at magdala ng kasiyahan sa kwentuhan.
Bulong
- Ang bulong ay mga maikling pahayag na may sukat at tugma, ginagamit bilang pangontra o paniniwala sa mga espiritu o elemento.
- Kadalasang ginagamit bago dumaan sa punso o lugar na pinaniniwalaang tirahan ng mga engkanto.
- Halimbawa: "Tabi-tabi po" (para sa Nuno sa Punso).
- Nagsisilbing panalangin o paghingi ng pahintulot/paghingi ng proteksiyon.
Key Terms & Definitions
- Karunungang Bayan — Kaalamang bayan na naglalaman ng aral, paniniwala, at tradisyon.
- Bugtong — Palaisipang patula na gumagamit ng talinghaga at may sagot.
- Palaisipan — Tanong o suliranin na sinusubok ang lohikal na pag-iisip.
- Bulong — Maikling panalangin o pahayag na paniniwalaang proteksiyon laban sa masama o para sa kalikasan.
Action Items / Next Steps
- Ulitin ang pag-aaral sa unang aralin ng Karunungang Bayan kung may hindi naunawaan.
- Magsanay sa paggawa at pagsagot ng bugtong, palaisipan, at bulong kasama ang pamilya o kaibigan.
- Abangan ang susunod na aralin tungkol sa pag-unawa sa matatalinghagang pahayag.