Zbrodnia i kara - analiza i interpretacja

Fiodor Dostojewski

• Biografia:
  • Urodzony w 1821 roku, zmarł w 1881 roku.
  • Syn lekarza, który był tyranem i alkoholikiem.
  • Jego młodość naznaczona była przez choroby (epilepsja) i trudne relacje rodzinne.
  • Większość życia spędził w Petersburgu, doświadczył ciężkich czasów, w tym zesłania na Syberię.
  • Twórca wielkich powieści psychologicznych, w tym „Zbrodni i kary”, „Idioty”, „Biesów” i „Braci Karamazow”.

Zbrodnia i kara

Geneza utworu

• Okoliczności powstania:
  • Powstawała w latach 1865-1866.
  • Pierwsze wydanie w formie odcinkowej w czasopiśmie „Ruski Wiestnik”, następnie w formie książkowej w 1867.
  • Inspiracje: artykuły prasowe, teoria Sztirnera, idee filozoficzne o jednostkach wybitnych.

Fabuła

• Główny bohater: Rodion Raskolnikow - były student prawa, który zamierza dokonać zbrodni na lichwiarce.
• Motywy: Zbrodnia i odkupienie, psychologia zbrodniarza, wpływ społeczeństwa na jednostkę.
• Inne postacie:
  • Sonia - symbol moralnego odkupienia, zmuszona do prostytucji przez okoliczności.
  • Porfiry Pietrowicz - sędzia śledczy, psychologiczny przeciwnik Raskolnikowa.
  • Swidrygajłow, Marmieładow, Łużyn - przedstawiciele upadku społecznego.

Motywy literackie

• Realizm:
  • Detaliczny opis Petersburga jako przestrzeni zamkniętej, labiryntu moralnego.
  • Psychologiczne i społeczne motywacje bohaterów.
• Powieść psychologiczna:
  • Studium umysłu mordercy, wewnętrznych zmagań i wyrzutów sumienia.
  • Konflikt między rozumem a moralnością.
• Powieść społeczno-obyczajowa:
  • Obraz społeczeństwa rosyjskiego XIX wieku, problemy nędzy, alkoholizmu, prostytucji.

Intertekstualność

• Inspiracje filozoficzne:
  • Maks Sztirner i jego idee indywidualistycznego anarchizmu.
  • Thomas de Quincey, Napoleon III i ich wpływ na postrzeganie jednostek wybitnych.
• Biblia:
  • Księga Hioba, opowieść o Łazarzu jako symbole zmartwychwstania i odkupienia.

Kompozycja

• Struktura: 6 części plus epilog.
• Czas i miejsce: Petersburg, lipiec 1865, epilog - Syberia.

Tematy

• Miłość:
  • Relacja Raskolnikowa i Soni jako wątek miłosny pełen odkupienia i zmartwychwstania.
• Moralność:
  • Granice dobra i zła, konflikt indywidualizmu ze społecznymi normami.

Podsumowanie

• „Zbrodnia i kara” jako arcydzieło literatury psychologicznej i społecznej, ukazujące złożoność ludzkiej natury i moralności.
• Zachęta do dalszych studiów nad książką i jej analizami.