no cóż moi drodzy Fiodor Dostojewski Zbrodnia i Kara lektura obowiązkowa książka w ogóle ważna którą trzeba znać sporo dzisiaj pracy przed nami więc żeby nie przegadywać już na wstępie tradycyjny łyk kawy dla ożywienia szarych komórek i cóż będziemy zaczynali dzisiaj w ogóle będzie troszkę inaczej niż zwykle ponieważ będzie bardziej intertekstualnie to znaczy główna bohaterka oczywiście bez najmniejszych wątpliwości powieść Fiodora Dostojewskiego pod tytułem Zbrodnia i kara przywołuje i będę odwoływał się do wydania Biblioteki Narodowej które zawsze wam staram się tutaj polecać jako najlepsze najbardziej profesjonalne i najpełniejsze ale pokażę wam też fragmenty przeczytam wam dwóch ważnych książek teraz tak tylko dla zachęty o i co to za książki dlaczego o nich w dalszej części dzisiejszego spotkania które rozpocznę kilkoma zdaniami o Fiodorze Dostojewskim później porozmawiamy sobie na temat genezy zbrodni i kary tutaj będzie więcej ponieważ chciałbym postać głównego bohatera powieści Rodiona Raskolnikowa nakreślić z perspektyw na które czasami w szkole po prostu nie wystarcza czasu więc będzie dzisiaj troszkę na ten temat więcej powiemy sobie oczywiście o innych bohaterach utworu też powiemy sobie o postaciach kobiecych powiemy sobie o mężczyznach niekoniecznie pięknych przystojnych i szlachetnych powiemy sobie o Petersburgu jako mieście yyy no i cóż proszę państwa w takim razie myślę że przejdziemy już do rzeczy na początek proponuję żebyśmy sobie uświadomili rzecz następującą powieść Zbrodnia i Kara została wydana po raz pierwszy w roku 1866 i była to powieść wydana tak jak to wtedy wydawano nie w formie książkowej tylko w czasopiśmie pokażę wam to czasopismo to wydanie to był ruski wistnik tutaj macie państwo tutaj państwo macie ten napis mamy rok 1866 janwar janwar czyli po prostu styczeń styczniowe wydanie ruskiego wiestnika pozycja trzecia o to jest tutaj prestupli i nakazanie roman ciast pierwja czyli widzimy że pierwsza część zbrodni kary ukazała się właśnie w roku 1860 s w czasopiśmie Ruski Wistnik w roku 1867 a więc w roku kolejnym miało miejsce już wydanie książkowe a co mam to też z wami się podzielę też wam pokażę tutaj jakby od od dołu proponuję popatrz jest data 1867 jest miejsce wydania Peterburg jest oczywiście tutaj tytuł prestuplenie i nakazanie roman i jest autor Fiodor Dostojewski czyli wiemy już kiedy książka się ukazała powstawała w miarę sprawnie bo zaczął nad nią pracę w roku 1865 Fiodor Dostojewski no cóż dobrze to obiecałem że będzie słów kilka na temat biografii pisarza i jego 60letniego życiorysu urodził się w roku 1860 1821 przepraszam najmocniej tak to jest jak się już zaczyna o 60letnim życiorysie mówić prawda 1821-181 to są daty roczne yyy Dostojewskiego był synem co wydaje mi się istotne lekarza ordynatora szpitala wojskowego w Moskwie a jednocześnie tyrana i pijaka maltretującego żonę bijącego dzieci oprócz Fiodora był jeszcze jego starszy brat Michał pewną pociechą pewną obroną dla młodego Fiodora Dostojewskiego była matka matka która jak sam przez lata wspominał czytała mu książki i w ten sposób poznał młodziutki jeszcze Dostojewski pierwszą książkę którą która nim wstrząsnęła to była Biblia a szczególnie księga Hioba tutaj od razu zareklamuję ja nagrałem film dotyczący Księgi Hioba więc jeżeli chcecie na ten temat dowiedzieć się czegoś więcej zapraszam dlaczego ponieważ księga Hioba jest księgą dotyczącą cierpienia podejmującą problem cierpienia i stosunku do cierpienia człowieka wierzącego walki dramatycznej o godność człowieka no niezła książka jak na malutkiego chłopca i jeszcze do tego schorowanego bo on od dzieciństwa miał nie tylko halucynacje ale również ataki epilepsji które no na które cierpiał przez całe życie potem jeszcze doszło do tego tragiczne uzależnienie od hazardu od ruletki ale o tym powiem za moment na razie mamy młodziutkiego Fiodora Dostojewskiego z ojcem alkoholikiem i katem matką opiekuńczą która umiera kiedy Dostojewski ma lat 16 i wtedy właśnie taki pierwszy przełom w życiu po śmierci matki Michał i Fiodor dwaj bracia zostają oddani do szkoły inżynierskiej w Petersburgu to jest szkoła wojskowa kończy ją w roku 1846 y i zostaje oficerem zaczyna też być o nim głośno jako pisarzu ta pierwsza powieść Biedni ludzie już właśnie zyskała uznanie krytyki ale wplątuje się w różnego rodzaju grupy dyskusyjne rozpolitykowane intelektualne zostaje aresztowany i w roku 1849 Fodor Dostojewski zostaje skazany na karę śmierci to jest jakby ten drugi niezwykle ważny przełom w jego życiu wydaje się że już życiu które się skończy 28 lat młody chłopak staje przed plutonem egzekucyjnym wyobraźcie sobie jeszcze mu zostaje minuta życia i bach wyrok śmierci zostaje zamieniony na 4 lata zesłania 4 lata katorgi na Syberii potem obowiązkową służbę wojskową rzeczywiście zostaje zesłany to jest Omsk nad rzeką Irtysz tam ciężko pracuje zajmuje się między innymi wypalaniem cegły tam też silnie skłania się ku chrześcijaństwu my zobaczymy w zbrodni i karze przecież i katorgę i zobaczymy chrześcijaństwo i zobaczymy Pismo Święte i zobaczymy moc wiary rozumiecie teraz jak wiele ze swojego życia Dostojewski zawarł w swojej powieści nie tylko tej ale my dzisiaj mówimy o zbrodni i karze i tutaj może jeszcze jeden element intertekstualny w innym omówieniu lektury obowiązkowej innego świata Gustawa Herlinga Grudzińskiego wspominam o książce która wywarła ogromne wrażenie na bohaterze Gustawie Zesłańcu to jest książka pod tytułem Wspomnienia z domu umarłych a autorem tej książki którą Gustaw Herling Grudziński czytał na yyy zesłaniu w Łagrach autorem był Fiodor Dostojewski tak to właśnie wspomnienia z domu umarłych retrospekcje skatorgi wspomnienia z tego strasznego czasu rozmyślania o człowieku jego wyborach jego naturze o okrucieństwie łagrów to jest właśnie wtedy wtedy jeszcze nie łagrów tylko tylko katorgi prawda wtedy mówimy o Sybirze ten system łagrów jest systemem późniejszym dostojewski po uspokojeniu się sytuacji po zwolnieniu z zesłania wyprostowaniu swoich spraw wojskowych osiadł w Petersburgu i w latach 60 70 powstały jego najważniejsze książki bo to była i zbrodnia i kara i idiota i biesy i wreszcie finalnie bracia Karamazow to są książki które przyniosły Dostojewskiemu sławę mistrza powieści psychologicznej który analizuje właśnie kwestie dobra zła natury ludzkiej psychiki ale proszę pamiętać że to jest też czas dramatycznej walki o pieniądze Dostojewskiego o godność yyy dwie kolejne żony przeżyły z nim gehenne bo on potrafił do zera się zgrać on potrafił zastawiać przedmioty prejoza należące do jednej czy potem do drugiej żony jego stan majątkowy no nie polepszy się w zasadzie aż do śmierci śmierci tak jak powiedziałem w roku 1881 no to cóż no to zbrodnia i kara w takim razie zbrodnia Ikara ma kilka możliwych definicji klasyfikujących ją jako powieść jedni mówią to jest powieść realistyczna i dobrze i od tego zaczniemy to będzie nasz taki najistotniejszy kontekst teoretyczno-literacki powieść kryminalna tak no bo przecież jest zbrodnia i jest dochodzenie śledztwo w sprawie tej zbrodni to nic żeby poznajemy na początku już zabójcę takie powieści kryminalne też bywają ale oczywiście w momencie kiedy my wiemy od początku kto zabił przesuwają się akcenty i mamy trzeci obszar interpretacyjny zbrodnia i kara jako powieść psychologiczna spróbujemy zajrzeć do umysłu mordercy i wreszcie zbrodnia i kara jako powieść społeczno-obyczajowa bardzo ważny motyw no bo przecież my poznajemy społeczeństwo Petersburga Rosji mieszan X wieku tak naprawdę sami już widzicie że różne odmiany gatunkowe będą mieszać się łączyć w zbrodni i karze mamy konwencję realistyczną mamy już techniki naturalistyczne chociażby to życie nędzarzy prostytutek choroby mamy proszę państwa do czynienia z jeszcze jednym bardzo ważnym elementem w przypadku zbrodni i kary polifonicznością powieści my mówimy że Dostojewski stworzył nowy typ prozy powieść wielogłosową powieść wielogłosową czyli właśnie powieść polifoniczną naświetlając wydarzenia z różnych punktów widzenia i pokazując nam bohatera ocenianego widzianego nie tylko właśnie ze strony wszechwiedzącego wszechobecnego narratora ale oddającego kompetencje opisu oceny innym postaciom w tym również w tym również samemu bohaterowi jeszcze o tym powiem więcej w dalszej części bo obiecałem że dwa zdania na temat realizmu jeszcze bo to musimy sobie o tym powiedzieć przypominam państwu że realizm to prąd literacki który narodził się i ukształtował najpierw we Francji to były lata 30 x wieku pamiętacie chociażby ojciec Gorio Balzaka to jest powieść już realistyczna z Francji promieniował na kraje europejskie i już w połowie XIX stulecia zyskał w tych krajach w literaturze tych krajów pozycję dominującą i zdanie które uwielbiam ze słownika terminów literackich podstawę realizmu stanowi swoiście interpretowana estetyka mimetyczna przedmiotem obrazowania jest świat współczesny twórcy i odbiorcy ukazywany z perspektywy przeciętnego człowieka oceniany zgodnie z zasadami zdrowego rozsądku i ogólnie przyjętej moralności słuchajcie jakbyście tę definicję sobie zapamiętali zapisali to macie załatwione mnóstwo problemów na egzaminie maturalnym szczególnie poziom rozszerzony zachęcam do tego żebyście punktem wyjścia w momencie pisania o różnych konwencjach literackich w głowie mieli realizm bo popatrzcie jakie to jest fundamentalne podstawę realizmu stanowi swoiście zinterpretowana estetyka mimetyczna co to znaczy mimezis to odzwierciedlanie obrazowanie naśladowanie dzieło literackie odzwierciedla rzeczywistość pokazuje rzeczywistość w sposób obiektywny taką jaką ona jest świat współczesny twórcy i odbiorcy oznacza że mamy do czynienia z rzeczywistością którą twórca zna widzi za oknem rozumie ją i potrafi obiektywnie pokazać dbając o topografię dbając o szczegóły opisuje tę rzeczywistość przedstawia tak jak przeciętny normalny człowiek ocenia tak jak my oceniamy świat zgodnie z zasadami zdrowego rozsądku i ogólnie przyjętej moralności dodałbym do tego jeszcze dalszą część definicji tam pisze autor tejże w słowniku terminów literackich że bohaterowie są motywowani psychologicznie i społecznie za chwilę będziemy rozmawiali o Raskolnikowie i zobaczycie tę motywację psychologiczną i społeczną jak to się w tej łepetynie dzieje w momencie jak jeszcze dochodzą pewne dziwne teorie wpływające na Raskolnikowa no dobrze proszę państwa geneza utworu tutaj tutaj będzie troszkę więcej tutaj będzie trochę więcej ponieważ najpierw o takiej według niektórych bezpośredniej inspiracji mianowicie powiedziałem już wam że zbrodnia Ikara powstawała w latach 18656 na samym początku 66 kończył pracę xix wiek jest wiekiem gwałtownego rozwoju prasy dziennikarstwa wiele inspiracji dla dzieł literackich w owym czasie właśnie tkwiło w gazetach tylko trzeba to było znaleźć bolesław Prus kiedy pisał lalkę nie miał pomysłu jeszcze na tytuł pamiętacie to miały być trzy pokolenia nie bardzo wiedział jak to te pomysły poskładać w całość i przeczytał w prasie relacje z procesu sądowego o lalkę i brzdęk mu się to wszystko poukładało o czym sam pisał o czym ja opowiadam w filmie yyy dotyczącym Lalki Bolesława Prusa też was zachęcam popatrzcie ile dzisiaj jest autoreklamy ale ja jeszcze raz zapowiadałem pamiętacie dzisiaj intertekstualnie dzisiaj mamy rozmowę która miesza łączy różne wątki ze sobą no to co czy Dostojewski coś przeczytał w prasie ciekawego otóż tak są jakby dwie teorie pierwsza wiąże Dostojewskiego z prasą francuską my wiemy że on nie czytał tylko Biblii księgi Księgę Hioba on czytał literaturę rosyjską był wielbicielem Puszkina on czytał literaturę angielską francuską on miał dostęp do prasy rosja XIX wieku to nie jest kraj komunistyczny zamknięty przed światem Zachodu i w prasie francuskiej pojawiła się sprawa takiego studenta on się Leneer nazywał i on miał być byłym studentem prawa i miał być skazany za na morderstwo a kiedy go uwięziono to z więzienia miał wysyłać pisma pisał artykuły w których zrzucał winę za zbrodnię na społeczeństwo i druga historia druga historia jest już powiedziałbym lokalna bo dotyczy Rosji tam był z kolei niejaki Cistof yyy młody człowiek który yyy zabił siekierą dwie kobiety i yyy tutaj gdzieś właśnie yyy miała ta siekiera i dwie ofiary zagrać w głowie Dostojewskiego natomiast wspomniałem też że mamy niewątpliwie do czynienia z pisarzem dla którego sporą inspiracją były wydarzenia jego własnego życia połowa lat 60 to jest trudny czas w życiu Dostojewskiego to jest śmierć pierwszej żony tej Marii Isaje w bidulki która tyle z nim przecierpiała ale sama podobno była niełatwą kobietą 64 rok to również śmierć brata yyy czyli mamy najpierw yyy żonę w kwietniu potem śmierć brata w czerwcu 1864 mamy proszę państwa długi w których wręcz tonie yyy Dostojewski yyy grozi mu więzienie pojawiają się coraz częstsze ataki padaczki jest biedny jest uzależniony od hazardu i może o jednym elemencie jeszcze chciałbym yyy powiedzieć ja bardzo lubię taki wątek pierwotnych tytułów tytułów które y z różnych powodów nie stały się ostatecznymi wspomniałem wam że jednym takim kluczem do lalki jest pierwotny tytuł Trzy pokolenia prawda kiedy tam pisze y plus o trzech pokoleniach y idealistów na tle społecznego rozkładu a jaki był pierwotny tytuł zbrodni i kary wiecie to ja wam powiem pijaniutcy pijaniutcy czyli popatrzcie państwo jak niezwykle istotny kontekst społeczny musimy sobie uświadomić że alkoholizm ta straszliwa plaga choroba jest dolegliwością społeczną ona nie jest chorobą indywidualną czy nie tylko jest tragedią indywidualną ale ona ma również bardzo poważny wymiar społeczny koszta alkoholizmu choroby alkoholowej społeczne są ogromne w Rosji moi państwo rozpijanie niższych warstw społecznych było wręcz programowe bo jak łatwo jest manipulować społeczeństwem które jest pijane które nie potrafi o sobie decydować i rozpija się programowo warstwy najniższe ale piją w zasadzie wszyscy i ta patologia przecinająca całe społeczeństwo ukazana jest również w zbrodni i karze dodam tylko że tę politykę rozpijania jeszcze sięgającą czasów feudalnych kiedy rozpijali panowie chłopów doprowadzili w Rosji właśnie kolejni carowie niemal do perfekcji ale kontynuowały władze komunistyczne tyle jeśli chodzi o pierwotny tytuł ale zwracam uwagę chcecie mieć powieść społeczną to zwracajcie również uwagę na patologię alkoholizm pijaństwo nędza prostytucja to są straszliwe dolegliwości choroby które dotykają bohaterów zbrodni i kary no to część zasadnicza inspiracje literackie jest proszę państwa także niejaki Raskolnikow bohater tej powieści Fiodora Dostojewskiego wspomina pewną książkę i tym samym i tym samym pokazuje co mógł czytać Dostojewski przygotowując się do zbrodni i kary i to jest proszę państwa ważny moment ja tutaj zacznę przywoływać właśnie fragmenty IBNki i fragmenty książek które tutaj wam przygotowałem dzisiaj pozwolcie w takim razie że ściągnę okulary bo jako osoba już y nie młoda łatwiej mi się czyta bez okularów y i proszę państwa jest tak że w czasie pierwszej rozmowy Raskolnikowa z śledczym przypominam Porfirmem Pietrowiczem Raskolnikow opowiadając o swoim artykule mówi że napisał ten artykuł z powodu pewnej książki to jest proszę państwa najprawdopodobniej ta rzecz thomas de Quinsei thomas de Quinsei to jest proszę państwa Anglia to był niezwykły człowiek niezwykły pisarz uwaga uzależniony i w efekcie zabity przez opium kolejna ofiara nałogu thomas de Quinsei miał napisać w roku 1827 napisał rzeczywiście traktat w zasadzie esej zatytułowany niezwykle prowokacyjnie uwaga o zabójstwie jako jednej ze sztuk pięknych bozart taky brzmiał ten tytuł w oryginale zabójstwo jako jedna ze sztuk pięknych to była proszę państwa prowokacja to była prowokacja nie tylko estetyczna ale ale również prowokacja społeczna psychologiczna wstęp do tego eseju taki wykład pierwszy opisuje towarzystwa które rzekomo rzekomo istniały w Anglii większość z nas którzy zaliczamy się do czytelników książek słyszała zapewne o stowarzyszeniu Krzewienia Występku czy o klubie ognia piekielnego wydaje mi się że chyba w Brighton założono Towarzystwo Poskramiania cnoty i biorąc pod uwagę ujawniające się w nim tendencje tutaj pisze o Londynie można określić jako towarzystwo zachęcania do morderstwa sami siebie nazywają towarzystwem wielbicieli morderstwa i tak pisze o tym The Queen w drugim w drugim rozdziale pisze jakby wbija takie w społeczności bardzo poważną szpilę mianowicie mianowicie pisze o tym że morderstwo jest czynem strasznym złym ale tylko wtedy jeżeli rozpatrujemy je z pozycji moralnych a co by było pisze the quins: "Gdybyśmy spojrzeli na morderstwo pod kątem estetyki." Popatrzcie jakie szaleństwo prawda przeczytam wam ten fragment ja lubię ten fragment cały czas pamiętajcie to jest prowokacja pisze tak: "Ludzie zaczynają dostrzegać że wyrafinowane morderstwo pod względem kompozycji potrzebuje czegoś więcej niż tylko dwóch durni zabijającego i zabijanego a także noża sakiewki oraz ciemnego zaułka" panowie za nieodzowne przedsięwzięcie w tej dziedzinie uważa się obecnie sporządzenie projektu ogólnego rozplanowanie usytuowania poszczególnych osób rozmieszczenie świateł i cieni nastrój poetycki i grę uczuć pan Williams w oczach nas wszystkich podniósł rangę idealnego morderstwa a zatem i dla mnie w szczególności powiększył trudy mojego zadania tak jak Ice Hillos czy Milton w poezji tak jak Michał Anioł w malarstwie doprowadził on swój artyzm do szczytu wspaniałości a także jak zauważa pan Wzw pewnym sensie stworzył smak i za to właśnie należy go podziwiać to jest prowokacja to jest proszę państwa uderzenie w cnotliwe społeczeństwo odejście od moralnego traktowania morderstwa przyłożenie do niego kategorii estetycznych a pamiętacie Raskolnikowa który był właśnie rozczarowany nieestetycznością morderstwa pamiętacie opis zabójstwa którego dokonał ten straszny opis podkreśla że to co zrobił nie tylko było ohydne moralnie ale było ohydne estetycznie od razu wytłumaczę jakby od razu zinterpretuje dostojewski bierze na warsztat kilka ważnych znanych wtedy książek kilka ważnych istotnych poglądów filozoficznych i zderzaj z rzeczywistością to jest wielkie to jest niezwykłe pokazuje tak naprawdę błędy tych założeń teoretycznych kiedy kilka miesięcy przed zabójstwem handlarki Raskolnikow opublikował swój artykuł pokazał w nim że ludzi należy dzielić na dwie kategorie jedna kategoria to są ludzie zwykli przeciętni masa druga kategoria to są jednostki wybitne jednostki które mają prawo do łamania niszczenia zabijania w imię postępu skoczę do pozycji numer 3 a potem jeszcze powiem wam o pozycji numer 2 książkowej tej książki akurat nie mam w roku 1865 a więc właśnie w momencie kiedy Dostoje pracował nad zbrodnią i karą ukazała się książka Napoleona II Bonaparte historia Juliusza Cezara i w tej historii Juliusza Cezara cesarz Francuzów Napoleon II ta książka w ogóle była bardzo ważna ona się odbiła bardzo takim szerokim echem w Europie w tamtym czasie słyszał o niej na pewno na pewno Dostojewski napisał Napoleon tak: "Cóż może być bardziej bezsensownego niż nieprzyznawanie wyższości tym wyjątkowym istotom które pojawiają się w historii od czasu do czasu i na podobieństwo latarni morskich rozpraszają mrok swej epoki oświetlają przyszłość prawda czyli popatrzcie pojawiają się jednostki wybitne jednostki które są takimi napole które mają prawo to jest pozycja z roku 1865 czyli tak mamy lata 20 mamy Thomasa de Quinse mamy jakby taką bezpośrednią już wskazówkę jednostkę wybitną ale brakuje nam jeszcze zasadniczego filozoficznego łącznika i tu proszę państwa pojawia się jedyny i jego własność książka Maksa Sztirnera z roku 1845 bo to jest taka lewica heglowska w której ten autor ten filozof tworzy fundament indywidualistycznego anarchizmu pisząc: "Ja mam prawo." On odrzuca w imię wolności jednostki wszystkie wartości ograniczające człowieka pozwolicie że zacytuję ze strony 222 fragment który jestem przekonany wstrząsnął Dostojewskim tak naprawdę wstrząsnął raskolnikowe ja decyduję co jest moim prawem nie ma żadnego prawa poza mną jeżeli coś mi odpowiada to jest słuszne możliwe że nie odpowiada to innym lecz to już ich zmartwienie a nie moje mogą się opierać nawet gdyby nie podobało się to całemu światu a mnie odpowiadało to znaczy gdybym ja tego pragnął to nie pytałbym świata o zdanie tak czyni każdy kto sam siebie ceni każdy w takim stopniu w jakim jest egoistą gdyż siła idzie przed prawem i to całkiem słusznie jako że jestem z natury człowiekiem mam równe prawo do korzystania z wszelkich dóbr czyż nie powinienem też dodać ponieważ z natury jestem pierworodnym synem króla mam zatem prawo do tronu na jedno wychodzi czy są to prawa człowieka czy prawa uczciwie nabyte wszystko bowiem sprowadza się do natury która mi daje prawo i tak dalej i tak dalej kilkaset stron tego anarchizującego bełkotu powiedzmy to sobie szczerze ale zauważcie państwo ten problem który staje przed Raskolnikowem czy jestem drżącą kreaturą czy mam prawo czy jestem Napoleonem on ma bardzo mocne bardzo poważne podstawy to co tworzy w swoim artykule Raskolnikow to co jest istotą jego czynu ma poważne podłoże filozoficzne tirner tak jak powiedziałem ta jednostka ta ten Einige jedyny ma prawo bo jest wolny on wywodził się z lewicy heglowskiej prawda hegel też o tym pisał że historia ma usprawiedliwić czyny wielkich ludzi ale proszę państwa ale tutaj też można mówić o kancie Imanuelu Kancie jego koncepcji czystego rozumu rozum który przejawia się w zbrodni i każe tą teorią czystego rachunku to jest proszę państwa ta rzecz niezwykle niezwykle istotna jeżeli weźmiemy sobie jeżeli weźmiemy sobie jedno życie wrednej lichwiarki i weźmiemy sobie ileś istnień ludzkich którym można poprawić byt to prosty rachunek pokaże że to Życie handlarki jest mniej ważne i można je poświęcić przypominam państwu że to nie jest mój wymysł tylko to jest fragment rozmowy podsłuchanej przez Raskolnikowa oficer rozmawia ze studentem na temat Alony Iwanny czyli właśnie tej lichwiarki przeczytam zacytuję wam zbrodnię i karę 100 000 dobrych poczynań można wesprzeć i zrealizować za pieniądze tej staruchy które się zaprzepaszczą w klasztorze setki może tysiąc ludzkich istnień dałoby się skierować na właściwą drogę dziesiątki rodzin ocalić od nędzy rozkładu zguby od rozpusty od wenerycznych szpitali i to wszystko za jej pieniądze zabij ją weź jej pieniądze z tym że następnie z ich pomocą poświęcisz się służbie dla całej ludzkości dla dobra powszechnego za jedno życie 1000 żywotów uratowanych od gnicia i rozkładu jedna śmieć w zamian za 100 żywotów przecież to prosty rachunek prosty rozumowy logiczny rachunek te słowa studenta olśniewają raskolnikowa sprawiało że jemu się to wszystko zakłada w jedną logiczną całość prawda ja jestem jednostką wybitną ja mam prawo ja ustalam reguły ale ja też uczynię dobro i co i macie zbrodnię i karę jako książkę która pokazuje w jaki sposób to się rozpada no dobra budowa kompozycja czas i miejsce akcji trzeba już powolutku powolutku zmierzać do jakiegoś sensownego finału sześć części plus epilog akcja rozgrywa się w Petersburgu akcja rozkłada się na kilkanaście dni to jest lipiec 1865 roku półtora roku później epilog na Syberii dla mnie niezwykłym bohaterem jest miasto zbrodnia i kara to powieść miejsca przestrzeń miasta jest przestrzenią zamkniętą zamkniętą w sposób tragiczny dramatyczny oczywiście mówimy o takim zamknięciu społecznym to nie jest zamknięte tak jak oran w powieści Duma Alberta Kami gdzie miasto zostaje oddzielone odcięte od świata z powodu kwarantanny ale to jest miasto z którego mówię teraz o Petersburgu nie można się wyrwać zbyt mocno trzymają w nim ludzi uwarunkowania społeczne popatrzcie państwo Petersburg pokazany przez Dostojewskiego jest miastem zredukowanym do dzielnic nędzy to są kanały spelony to są zaułki to są zrujnowane kamienice to są ciasne mieszkania mieszkania nory w zasadzie trumny prawda w których się wegetuje w których się nie żyje i tam ludzie poddają się upadkowi rozpuście tam właśnie obserwujemy kres człowieka powiedziałem państwu że jest to powieść o której mówi się jako powieści realistycznej kryminalnej społeczno-obyczajowej psychologicznej jeżeli spojrzymy na tę powieść pod tymi kątami to popatrzcie państwo że otrzymujemy tutaj psychologiczny portret zbrodniarza widzimy powieść kryminalną która staje się powieścią psychologiczną studium zbrodni prowadzi nas do określenia kim tak naprawdę jest rodion Raskolnikow słowo rosyjskie Raskolnik tłumaczy się jako odszczepieniec człowiek który zostaje niejako doprowadzony do zbrodni przez czynniki zewnętrzne i wewnętrzne pamiętacie co powiedziałem o realizmie że bohaterowie są motywowani psychologicznie i społecznie tak no on jest psychologicznie predysponowany do tego on ulega pewnym teoriom szalonym ale on również jest społecznie spychany przez nędzę przez biedę przez straszne obrazy prostytucji alkoholizmu znęcania się ludźmi jednym nad drugimi które widzi na co dzień doświadcza ich na co dzień nie wytrzymuje tego i daje się uwieść ideologii że można postawić się poza dobrem i złem być tylko rozumowo zwolennikiem teorii prostego rachu mamy proszę państwa bardzo wyraźne już w tytule pokazanie odwiecznej prawdy moralnej zbrodnia i kara prestupienie i nakazanie zwracam waszą uwagę na fakt że jest to tak silnie zakorzeniona przestroga moralna że ona odnalazła się chociażby w polskim realizmie pamiętacie Baladę Lilię i starca który mówi do zbrodniarki która zabiła męża: "Córko rzecze jej stary nie masz zbrodni bez kary kara jest dwojakiego rodzaju z jednej strony będzie to zsyłka na Sybir ale z drugiej strony będą to wyrzuty sumienia które zniszczą Raskolnikowa niemalże do cna do końca ale on wydobędzie się z upadku bo przyzna się do winy podda się każe i nawróci dzięki Sony o której powiem za moment jeszcze więcej popatrzcie państwo na problem społeczny problem który pokazuje jak nie są precyzyjne do określenia granice pomiędzy tym co jest dobre tym co jest złe świat jest bardziej skomplikowany niż tylko czarny i biały każdy człowiek jest wewnętrznie szarpany sprzecznymi pierwiastkami to jest rozum ale to jest sumienie to jest indywidualizm każący myśleć o sobie ale to jest też współczucie i solidaryzm i obowiązki społeczne to jest duma to jest pycha ale to jest też pokora my wszyscy musimy się z nimi zmagać i tak dzieje się również w przypadku Raskolnikowa na koniec na koniec tych historii o zbrodni karze jako powieści realistycznej psychologicznej społecznej kryminalnej powiem że jest to też powieść o miłości bo zobaczcie państwo że ten wątek Sony i Rodiona jest tak naprawdę człow takim wątkiem dwojga ludzi którzy są gdzieś w mrokach w upadku a potem oni się z tego upadku podnoszą no dobra no to jest proszę państwa to jest proszę państwa tyle i szybko o bohaterach bo rzeczywiście już chyba chyba zmęczyłem wam was dość poważnie o Rodionie Romanowiczu Raskolnikowie powiedziałem dość dużo raskolnik odszczepieniec 23 lata były student wydziału prawa Uniwersytetu Petersburskiego przystojny młodzieniec zacytujmy o pięknych ciemnych oczach ciemny blondyn wzrostu więcej niż średniego smukły i zgrabny zwracam uwagę że jest bardzo biednie ubrany znoszony pognieciony kapelusz bezronda wyrudziały w dziurach plamach wegetuje w takim pokoiku który nazywa trumną już o tym wcześniej powiedziałem nawet na ten pokoik go nie stać jest filozofem jest buntownikiem nie potrafi zaakceptować świata ten porządek świata jest niesprawiedliwy bo jest niezgodny z rozumem prawda te normy które rządzą światem nie zgadzają się z zasadami prostego rachunku logiką pamiętacie mówiłem o tym ta podsłuchana rozmowa studenta z oficerem na temat Olony Iwanny jest właśnie tak ważnym momentem przełomu raskolnikowył w którym właśnie tak stawia tezę taką typową właśnie i dla Sztirnera ale też dla Napoleona II bo ponarte ludzi dzielimy z jednej strony są przeciętni zjadacze chleba z drugiej strony jest klasa wyższa ci właśnie te wybitne jednostki masa to budulec to jest ten nawóz historii wybitne jednostki to są te które mają prawo nawet mają obowiązek do tego by przelać krew by zabić by stłamsić tych którzy należą do szarej masy bo tego wymaga dobro ludzkości bo tego wymaga postęp i to jest ten Maktirner prawda który sam sobie nadaje prawo do tego żeby zabić ale oczywiście zejdźmy na ziemię z tych wszystkich teorii raskolnikow zabija ponieważ cierpi nędzę oczywiście ma gdzieś przekonanie gdyby udało mu się zdobyć 3000 rubli odmieni swoje życie wróci na studia ukończy dostanie dobrą pracę a potem będzie pomagać ludziom co jest ciekawe co jest ciekawe Raskolnikow już zaczyna chorować przed popełnieniem zbrodni on czuje takie podniecenie nerwy gorączkę prawda i to już jest jakaś psychoza w którą on wpada przed popełnieniem zbrodni a kiedy zabija lichwiarkę a potem okazuje się że musi zabić jej przyrodnią siostrę Elizavietę i wtedy się okazuje że cała ta teoria czy całe teorie bo tego już udowodniliśmy że jest kilka nie wytrzymują w zderzeniu z praktyką nie potrafi Raskolnikow normalnie funkcjonować to nie są wyrzuty sumienia to jest po prostu sytuacja w której on nie potrafi poradzić sobie z tym co się stało bardzo ciekawy wątek snów zabicie konia pobicie gospodyni ponowne zamordowanie lichwiarki apokaliptyczna zaraza motyw snów jest w ogóle osobną kwestią do zbadania do omówienia raskolnikow nie wytrzyma nie wytrzyma on zgłosi się na yyy policję zgłosi się i przyzna do winy dostanie 8 lat łagrów sonia ta prostytutka o której za moment jeszcze coś powiem więcej będzie mu towarzyszyć na zesłaniu będzie towarzyszyć mu w katordze i wesprze go do nawrócenia się do zmartwychwstania na płaszczyźnie duchowej i to jest proszę państwa oczywiście to gdzie musimy wprowadzić postać Sony tak bardzo bardzo ważnej dziewczyny w życiu Raskolnikowa jest to prostytutka zmuszona do nierządu przez okoliczności przez fatalne społeczne uwarunkowania ponieważ nędza ojciec alkoholik rodzeństwo które nie jest w stanie sobie poradzić to zmusza wszystko tę 18letnią dziewczynę do tego by się prostytuować by w ten sposób utrzymywać rodzinę ale to Sonia pokaże bohaterowi Biblię Ewangelię według świętego Jana i wskrzeszenie Łazarza tam gdzie właśnie mamy opis cudu jakiego dokonał Jezus kiedy w czasie pobytu w Betanii doprowadził do wskrzeszenia Łazarza po czterech dniach od śmierci Chrystus wypowiedział słowa: "Łazarzu wyjdź na zewnątrz" i gdy wyszedł z grobu wskrzeszony Łazarz Jezus powiedział: "Rozwiążcie go i pozwólcie mu chodzić ja jestem zmartwychwstaniem i życiem kto we mnie wierzy choćby i umarł żyć będzie każdy kto żyje i wierzy we mnie nie umrze na wieki każdy człowiek nawet największy grzesznik ma szansę na zmartwychwstanie i tak należy czytać zakończenie utworu i zmartwychwstanie raskolnikowy nie byłoby to możliwe bez pomocy Soni bez udziału Soni wracam uwagę że Sonia jest rzeczywiście jest rzeczywiście aniołem i dla Rastgolnikowa a później na zesłaniu dla innych zesłańców znalazłem taki ciekawy kontekst literacki kiedy szukałem biblijnych archetypów kobiet w kościele prawosławnym kościół prawosławny uznaje Matkę Boską jako czcigodniejszą od herubinów i bez porównania chwalebniejszą od Serafinów pamiętacie mamy dziewięć chórów anielskich jeszcze według tej klasyfikacji pseudodionizego więc Matka Boska jest najważniejsza jest bardziej czcigodna od najwyższych anielskich zastępów jest matką Chrystusa więc jest Bogurodzicą to jest ta Keotokos ale też jest zawsze dziewicą partenos zwracam uwagę że są też w Biblii w Ewangelii według świętego Jana w tej historii o Łazarzu Maria i Marta marta rzekła do Jezusa: "Panie gdybyś ty tu był mój brat by nie umarł lecz i teraz wiem że Bóg da ci wszystko o cokolwiek byś prosił Boga." I potem mówi: "Tak Panie ja mocno wierzę że Tyś jest Mesjasz Syn Boży który miał przyjść na świat co ciekawe Maria z kolei druga siostra Łazarza jest utożsamiana z Marią Magdaleną jawnzesznicą która się nawróciła pod wpływem Jezusa w tradycji zachodniej Maria Magdalena utożsamiana jest z Marią a w tradycji wschodniej Maria Magdalena była świadkiem zmartwychwstania Jezusa dobrze proszę państwa jakie inne są kobiety popatrzcie jest Iwana Iwanowna Katarzyna Iwanowna Marmieładowa to jest ta suchotniczka która żyje w cieniu męża on przepija wszystkie pieniądze a kiedy umiera to ona jeszcze stypę urządza wystawną na które jej przecież nie stać a potem wariuje i wychodzi z dziećmi żebrać potem dostaje ataku gróliczego i umiera popatrzcie mamy też marfę pietrowną najprawdopodobniej otrutą przez Swidrygajłowa popatrzcie jak kobiety są umęczone a Pulheria Aleksandrowna Raskolnikowa matka Rodiona i Duni ona jest przecież kobietą która głodu tak naprawdę żeby spłacić pożyczkę zaciągniętą dla syna a Dunia czyli Avdotia Romanowna młodsza siostra raskolnikowa ona też jest gotowa na największe poświęcenie dla brata żeby zarobić na studia Rodiona pracuje jako guwernantka a potem w końcu jest gotowa wyjść za tego arcyłotra drania i świnię Piotra Łużyna tu będzie jedyny promyk bo w końcu zostanie żoną Razumichina przyjaciela brata proszę państwa bardzo podoba mi się jeszcze jeden wątek ze zbrodni i kary taka konfrontacja dwóch umysłów dwóch starcie dwóch psychik z jednej strony Rodion Raskolnikow z drugiej Porfiry Pietrowicz sędzia śledczy który będzie prowadził sprawę zabójstwa lichwiary Alony Iwan on wie ale popatrzcie on wie że to Raskolnikow zabił ale nie ma dowodów ale on jest z jednej strony świetnym policjantem a z drugiej strony jest psychologiem bo on rozklepie razgolnikowa od strony psychologicznej wyjątkowe niesympatyczne postaci marmioładow Siemion Marmieładów pijak ten zabity yyy gdy wpadł pod dyliżans prawda nie tylko on jest człowiekiem który zmarnował swoje życie przez naukę ale również zdegenerował całą rodzinę mamy proszę państwa Piotra Łużyna tego właśnie który jest jakimś takim manipulatorem psychopatą chcącym zniszczyć uzależnić od siebie dunię Swidrygajłow on nie tylko jest zdegenerowany ale on jest również wyuznany on jest hazardzistą to jest ciekawe prawda yyy to jest człowiek który skatował żonę to jest człowiek który napastował Dunę to jest człowiek który szczęśliwie sam sobie wymierzy karę popełniając samobójstwo przez strzał z rewolweru w łeb nie ma tutaj postaci pięknych jest Razumichin prawda przyjaciel Raskolnikowa to jest dla mnie chyba taka najładniejsza para raskolników i Sonia są synonimem podźwignięcia się z upadku ale razumichin i dunia to są takie postaci dobre przepełnione życzliwością chęcią pomocy innym więc mamy zarówno skomplikowanych takich bohaterów dynamicznych jak i właśnie postaci pozytywne to nie jest jednoznacznie zły świat natomiast proszę państwa do brzegu Petersburg w zbrodni Ikarze miasto będące przestrzenią zamkniętą pułapką labiryntem w którym gubią się ludzie może się zdarzyć że będziecie mieli na egzaminie maturalnym motyw labiryntu na przykład na maturze ustnej pamiętajcie miasto w którym się gubisz gubisz się nie tylko fizycznie tracąc drogę ale mamy miasto w którym gubisz się też moralnie które wyssie z ciebie życie powiedziałem to już na początku świat współczesny twórcy i odbiorcy realia Petersburga są realiami lipca roku 1865 tego roku w którym napisał Dostojewski zbrodni i karę i rok później ją wydał no więc czytelnicy otrzymali niemalże fotograficzny obraz miasta ale miasta w którym nie ma tych najpiękniejszych najbardziej znanych miejsc newskiego prospektu pałacu zimowego pomników budowli świątyń tego nie ma to jest miasto wokół placu siennego tak zwanego rynku tak naprawdę siennego tam pracują rzemieślnicy tam jest ubogie mieszczaństwo i tam lumpen proletariat tak zwany czyli ci wszyscy którzy w jakiś sposób przegrywają swoje życie zdegenerowani złodzieje prostytutki alkoholicy oszuści szulerzy drobni handlarze kradzionym towarem tak właśnie żyją i tak mieszkają w tych norach gdzie mamy mieszkania składające się z kilku pokojów ale w każdym żyje inna rodzina tak jak mieszkanie marmie ładowów prawdaniem przechodnie mieszkanie gdzie pokój gdzie nie możesz chorować bo ci różni obcy ludzie się po nim plątają spelun w których pije się dna umór mosty z których można co najwyżej skoczyć kończąc swoje życie rzeka tak naprawdę czyli newa jest rzeką będącą drogą do świata umarłych proszę państwa powiedziałem na sam koniec może już żeby żeby zamknąć powiedziałem już kiedyś o powieści polifonicznej powieści wielogłosowej nowatorstwo konwencji literackiej Dostojewskiego polega na tym że narrator nie jest narratorem wszechobecnym wszechwiedzącym obiektywnym on ma niepełną wiedzę dlatego też dopuszcza do głosu poszczególnych bohaterów i jak rozmawia Raskolnikow z Sonią to okazuje się że zyskujemy inną perspektywę nie jesteśmy w stanie ocenić bohatera od razu po jednej wypowiedzi albo po jednym komentarzu narratora mamy właśnie tę zabawę konwencjami i dopuszczanie do głosu różnych postaci różnych punktów widzenia to czyni portret bohaterów w tym portret zbrodniarza niejednoznaczny skomplikowany psychologicznie i to czyni zbrodnię i karę arcydziełem ostatnie co mogę powiedzieć słuchajcie tak moim zdaniem być może się narażę świetnie by czytało się zbrodnie i karę bez tego epilogu to jest moje osobiste zdanie i tyle życzę wam wszystkiego dobrego dziękuję tym którzy wytwarali ze mną no bo bo chyba ponad godzinę już rozmawiamy zachęcam was subskrybujcie mój kanał wspierajcie kupując kawę i trzymajcie się wszystkiego dobrego dziękuję wam bardzo cześć i czołem m