馃摐

Rozbiory Polski: Przyczyny i Refleksje

Sep 11, 2024

Notatki z wyk艂adu o 250. rocznicy rozbior贸w Polski

Wprowadzenie

  • 5 sierpnia 1772 roku - podpisanie traktat贸w rozbiorowych w Petersburgu.
  • Zainteresowanie przyczynami rozbior贸w od wczesnej m艂odo艣ci, refleksja u schy艂ku 偶ycia.
  • Rzeczpospolita, pot臋偶ne pa艅stwo, kt贸re przesta艂o istnie膰.

Stanowiska w historiografii

1. Stanowisko pesymistyczne

  • G艂贸wne przyczyny wewn臋trzne.
  • Reprezentowane przez konserwatyst贸w krakowskich (Kalinka, Sujski, Bobrzy艅ski).

Ksi膮dz Walerian Kalinka (1826-1886)

  • Udzia艂 w powstaniu krakowskim 1846 r.
  • Praca: "Ostatnie lata panowania Stanis艂awa Augusta".
  • Wina za upadek Rzeczypospolitej - Polacy.
  • Stwierdzenie, 偶e "nieszcz臋艣cia to zas艂u偶ona przez nar贸d pokuta".
  • Krytyka magnaterii i szlachty za pych臋 i anarchi臋.

J贸zef Szu艅ski (1835-1883)

  • Wskazanie trzech czynnik贸w upadku:
    1. Liberum Veto
    2. Niedojrza艂o艣膰 cywilizacyjna Polski
    3. Unia Polska z Litw膮

Micha艂 Bobrzy艅ski (1849-1935)

  • Krytyka Polak贸w za upadek.
  • Cztery czynniki przyczyniaj膮ce si臋 do upadku:
    1. S艂abo艣膰 organizmu prawnego i pos艂usze艅stwa.
    2. Negatywny wp艂yw Unii z Litw膮.
    3. Degeneracja moralno-etyczna magnaterii.
    4. Anarchia z liberum veto.

2. Stanowisko optymistyczne

  • Wp艂yw czynnik贸w zewn臋trznych, zw艂aszcza Rosji.
  • Szko艂a Warszawska (Tadeusz Korzon, W艂adys艂aw Smole艅ski).

Tadeusz Korzon

  • Praca: "Wewn臋trzne dzieje Polski za Stanis艂awa Augusta".
  • Proces odrodzenia po 1. rozbiorze - reforma aparatu pa艅stwowego.

Ksi膮dz Hugon Ko艂艂膮taj (1750-1812)

  • Reformy: opodatkowanie szlachty, upa艅stwowienie d贸br, przyznanie praw politycznych miastom kr贸lewskim.

Joachim Lelewel (1786-1861)

  • Analiza stagnacji w Hiszpanii jako kontrast do Polski.
  • Wskazanie na geopolityczne po艂o偶enie Polski.

Refleksje na temat reform

  • Wewn臋trzny rozk艂ad Rzeczpospolitej jako 藕r贸d艂o znikni臋cia z mapy.
  • Konstytucja 3 maja jako niewystarczaj膮ca reforma polityczna.
  • Nier贸wno艣膰 praw obywatelskich: 7-9% spo艂ecze艅stwa posiada艂o prawa, reszta nie.

Podsumowanie

  • Kluczowe czynniki prowadz膮ce do rozbior贸w to:
    • Wewn臋trzne problemy polityczne i spo艂eczne.
    • Zewn臋trzna ingerencja mocarstw.
  • Zrozumienie historii jako narz臋dzie do refleksji nad wsp贸艂czesno艣ci膮.

Full transcript