Proteinler

Kimyasal Yapıları

• İçerdikleri elementler: Karbon, hidrojen, oksijen, azot ve bazı durumlarda kükürt
• Kükürt içeren aminoasit örneği: Metiyonin

Enerji Kaynağı Olarak Proteinler

• 3. dereceden enerji kaynağıdır (1. Karbonhidrat, 2. Lipit, 3. Protein)
• Vücut için hayati yapısal moleküllerdir
• Protein yıkımı sırası: Eşeği proteinleri -> Kas proteinleri -> Sinir proteinleri
  • Yaşam için kritik noktada sinir proteinlerine gelinmesi

Proteinlerin Görevleri

• Enzimlere ve hormonlara etki eder, düzenleyici rol oynar
• Biyuret ve nitrik asit ile reaksiyona girerek rengini değiştirir
• Ribozomlarda DNA şifresine göre sentezlenir
• Canlının özgün protein sentezi, DNA'dan gelen şifreye bağlıdır

Amino Asitler

• Proteinlerin yapı taşı
• 20 çeşit aminoasit, insanda 12'si sentezlenir, 8'i dışarıdan alınır (esansiyel aminoasitler)
• Aminoasit yapısı: Karboksil grubu, amino grubu, radikal grup, hidrojen
• Radikal grup aminoasitleri farklı kılar
• Aminoasitlerin amfoter özelliği: Hem asidik hem bazik özellik
• Aminoasitlerin bazik örnekleri: Lizin, arjinin, histidin
• Asidik örnekleri: Aspartik asit, glutamik asit
• Nötr örnek: Valin

Peptid Bağı

• Birinci aminoasidin karboksil grubu ile ikinci aminoasidin amino grubu arasında
• Dehidrasyon ile su çıkışı
• ÖSYM sınav sorusu: Peptid bağının tanımı ve oluşumu

Protein Yapıları

• Dipeptid: 2 aminoasit (1 peptid bağı)
• Tripeptid: 3 aminoasit (2 peptid bağı)
• Polipeptid: Birçok aminoasidin birleşimi
• Su çıkan peptid bağı sayısına eşit

Proteinlerin Farklılıklarını Sağlayan Unsurlar

• Aminoasit sayısı, tekrarı, çeşidi ve sırası
• Aminoasitlerin dizilişi, proteinin yapısını ve fonksiyonunu belirler

Proteinlerin Görevleri

• Kas proteinleri (aktin, myozin): Hareket sağlar
• Hemoglobin: Oksijen ve CO2 taşır
• Hormonal ve enzimatik fonksiyonlar
• DNA ile birleşerek kromozom oluşturur (Histon proteinleri ile)
• Kan plazmasında albumin: Osmasik basıncı düzenler
• Mikrotübüller, mikrofilamentler: Hücreye destek sağlar
• Glikoproteinler: Hücre kimliği kazandırır
• Fibrinojen ve protrombin: Kan pıhtılaşmasında rol oynar
• Antikorlar: Vücut savunmasında görev alır
• Keratin: Saç, tırnak ve deride bulunur

Denatürasyon ve Renatürasyon

• Denatürasyon: Doğal yapının bozulması
• Renatürasyon: Doğal yapının tekrar eski haline dönmesi
• Denatürasyonda primer yapı korunur
• Hidrojen bağları ve disültit köprüleri bozulur
• Sıcaklık, asit, baz, pH değişiklikleri denatürasyona neden olabilir

Proteinlerin Önemli Notları

• Proteinler DNA şifresine göre sentezlenir
• Proteinlerin yapı taşı: Aminoasitler
• Peptid bağları: Karboksil ve amino grupları arasında
• Proteinler 3. dereceden enerji kaynağıdır
• Denatürasyonda primer yapı bozulmaz, sadece sekonder ve tersiyer yapı bozulur