Overview
Bu derste genleşme kavramı, nedenleri, günlük hayattaki uygulamaları ve ilgili kavramlar anlatıldı. Boyca, alanca ve hacimce genleşme türleri ile genleşmeyi etkileyen faktörler vurgulandı.
Genleşmenin Tanımı ve Temel İlkeleri
- Genleşme, ısınan maddelerin hacimlerinde meydana gelen artıştır.
- Katı, sıvı ve gazlar ısıtıldığında tanecikleri arasındaki mesafe artar, hacim büyür.
- Soğutulan maddelerde tanecikler yaklaşır ve hacim küçülür; buna büzülme denir.
- Genleşme sırasında hal değişimi olmaz, yalnızca hacim artışı gözlenir.
Günlük Hayattaki Genleşme Örnekleri
- Köprü ve tren raylarında genleşme derzleri kullanılarak yapılan boşluklar çatlamayı önler.
- Yazın elektrik telleri genleşerek sarkar, kışın büzülerek gerginleşir.
- Metal gözlük çerçeveleri ısıtılıp cam takılarak büzülmeyle sıkıca tutunur.
- Sıcak su konulan cam bardakta iç ve dış tabaka farklı genleşirse çatlak oluşur.
- Diş dolgusu ve anahtar-kilit sistemleri, genleşme katsayıları benzer olan malzemelerden yapılır.
Genleşme Türleri
- Boyca Genleşme: Uzun, ince çubuk ve tellerde sadece boy uzaması önemlidir.
- Alanca Genleşme: İnce levha veya plakaların yüzeylerinin genleşmesi.
- Hacimce Genleşme: Üç boyutlu cisimlerin tüm boyutlarının orantılı olarak büyümesi (fotokopik büyüme).
Genleşmeyi Etkileyen Faktörler
- Maddenin cinsi (genleşme katsayısı/alfa) genleşme miktarını etkiler.
- Sıcaklık değişimi ne kadar fazlaysa, genleşme de o kadar fazla olur.
- İlk boyut (uzunluk, alan veya hacim) büyükse, genleşme miktarı da artar.
Genleşme Katsayısı ve Ayrıntılar
- Genleşme katsayısı katı ve sıvılar için ayırt edici bir özelliktir; gazlar için değildir.
- Gazlar, sıvılardan; sıvılar da katılardan daha çok genleşir.
- Genleşme miktarı küçük olur; 1 metrelik çubuk genellikle 1 mm civarında uzar.
- Genleşme katsayısı birimi 1/Kelvin veya 1/Celsius olabilir.
Temel Formüller
- Boyca: ΔL = L₀ × α × ΔT
- Alanca: ΔS = S₀ × α × ΔT
- Hacimce: ΔV = V₀ × α × ΔT
Key Terms & Definitions
- Genleşme — Maddenin ısınınca hacminin artması.
- Büzülme — Maddenin soğuyunca hacminin azalması.
- Genleşme katsayısı (α) — Maddenin birim sıcaklık değişiminde gösterdiği orantısal genleşme miktarı.
- Fotokopik büyüme — Tüm boyutlarda orantılı şekilde büyüme.
Action Items / Next Steps
- Bir sonraki dersi ve soru çözüm videolarını izleyin.
- Ders kitabındaki genleşme ile ilgili konu anlatımını ve örnek soruları inceleyin.