Dzień dobry. Przed nami drugi temat z pierwszego rozdziału dla klasy pierwszej i jest to starożytna mezopotamia. Zaczynamy. Zacznijmy sobie oczywiście od pojęcia cywilizacja, bo to jakby przyświeca całemu temu tematowi i tak naprawdę początkom starożytności. Podnajmice poprzednich już wiecie, że mówiłem, że granicznym punktem między prehistorią a historią było wynalezienie pisma.
I dzisiaj o tym piśmie też będziemy mówili. W każdym razie, cywilizacja jest to poziom rozwoju społeczeństwa, oczywiście w danej epoce historycznej, gdzie uwzględnia się poziom kultury materialnej, która jest oczywiście w jakiś sposób opanowana przez człowieka, ujarzmieniem przyrody, wykorzystywaniem bogactw przyrody oraz najważniejsze, co z lekcji dzisiejszej będziemy sobie mówili, powstawania struktur historii. państwowych. Teraz takie pytanie, czy na pewno nasza cywilizacja a propos tego, że w każdej epoce jest inna, idzie w dobrą stronę.
Tak sobie zaczniemy tą lekcję. A teraz idziemy sobie już do lekcji właściwej, do kolejnego pojęcia, bo w sumie znajduje się na naszym temacie, warto byłoby je wyjaśnić. Pojęcie to mezopotamia, czyli inaczej międzyrzecze.
Teren znajdujący się pomiędzy dwiema ważnymi rzekami. Jesteśmy na Bliskim Wschodzie, a te dwie rzeki to Eufrat oraz Tygrys. Obszar Mezopotamii tak naprawdę można podzielić na dwie części, na północną oraz południową.
Na północnej będzie ostry klimat, który charakteryzuje się łatwym dostępem do bogactw naturalnych, natomiast ta południowa Mezopotamia to będzie klimat raczej tropikalny i tam będą występować świetne ziemie pod uprawę roślin. Dzięki temu to właśnie tam rozwinie się głównie rolnictwo. Musimy wiedzieć, że na terenie Mezopotamii w tym klimacie takim tropikalnym niestety ilość opadów była nikła.
Rzeki też nieregularnie wylewały swoją wodę. Dlatego też trzeba było coś wymyślić, żeby te pola były na co dzień dobrze nawodnione. I tak powstaje sieć irygacyjna, czyli sieć nawadniająca. Kanały irygacyjne, kanały nawadniające, to wszystko jest to samo. Generalnie chodzi o to, żeby wykopać specjalny rów, taki kanał, który będzie doprowadzał wodę z rzeki na odleglejsze części pola.
Oczywiście to będzie specjalna... Konstrukcja, która będzie tą wodę, oczywiście wlew do tego kanału tej wody, specjalnie regulować. To jest jakby kolejne pojęcie, bo mamy już kanały irygacyjne. Idziemy sobie do pierwszej cywilizacji, którą myślę, że i tak kojarzycie i są to Sumerowie. Sumerowie to starożytny lud, który stworzył najstarszą i tak naprawdę wtedy już bardzo wysoko rozwinięcą cywilizację.
Mówi się, że miało to miejsce około 4000 lat przed naszą erą, około 3200 lat PNF. Około, bo to wszystko będzie takie... bardzo niepewne, bardzo rozlane, powiedzmy, że w historii rozmyte.
Tak, ładne słowo. Nigdy nie stworzyli oni jednolitego państwa. Oni raczej stworzyli sieć różnych miast, państw, bo tak należy to nazywać.
Będą to miasta, które są otoczone murami, w których rozgrywa się pełne życie, ale nie będą się one rozrastać dalej, czyli będą skupieni wokół jednego miasta. Tak jak to było na przykład w niektórych miastach średniowiecznych. Miasta zamknięte dla innych, ale oczywiście miasta były w innych państwach, więc porównanie...
Może nie jest to zbyt trafne, ale chodzi mi o to, że te miasta nie są z gumy, one się nie rozrastają. I tu będziemy mieli na pewno w każdym mieście, państwie własną administrację. Będą mieli własne sądy, własną kulturę, własne obyczaje. Najważniejsze miasta, główne miasta to Ur, Uruk, Lagasz, Ummakisz czy Larsa.
I największe wrażenie we wszystkich z tych miast będzie sprawiać budowla zwana Zikuratem. Zikuratem. Najważniejszy, największy. Prawdopodobnie, bo... po tym mamy tylko pozostałości, był ten z miasta Ur.
Z jego rad jest to budowla o charakterze świątyny. Generalnie ta z Ur będzie poświęcona bogowi Nan. To będzie budowla, która miała sięgać prawie 30 metrów wysokości i na szczycie miała znajdować się kaplica, a dokładnie to dom bóstwa.
Prawdopodobnie w tych miastach, państwach sumerskich ten, który rządził, będąc władcą, królem, był również kapłanem. Czyli często te dwie funkcje ze sobą się łączyły. Prawdopodobnie, mówię też podkreśleniem tego słowa prawdopodobnie, zikuraty były we wszystkich miastach, państwach, no bo one są dosyć charakterystyczne dla pierwszych właściwie, że cywilizacji na Bliskim Wschodzie, które powstawały, bo późniejsze również będą mieć swoje zikuraty, czyli mamy znowu politeizm, wiarę w wielu bogów.
Takie elementy charakterystyczne dla państwa sumeryjskiego to sztandar zur, to co tu widzimy. Sztandar nam się kojarzy z tkaniną, a to nie jest tkanina. To jest taka drewniana skrzynka, która nie wiemy jaką pełniła funkcję. Do dzisiaj, do tego nie doszliśmy. Prawdopodobnie mogło służyć jako pudło rezonansowe jakiejś harfy.
Albo do czegoś innego, instrumentalnego. W każdym razie, była ona pokryta z czterech stron taką mozaiką. Mozaika to jest nowe pojęcie na marginesie, ale będziemy o tym mówić też później. Mozaika jest to kompozycja, obraz złożony z kilku tysięcy kolorowych szkiełek, kamyczków.
I ta mozaika będzie dekorowana muszlami oraz lazurytem, takim specjalnym niebieskim odcieniem kamienia. Nie będę wchodził w szczegóły, w każdym razie dzięki właśnie temu sztandarowi poznaliśmy tak naprawdę życie codzienne w państwie Sumerów. Widzimy tam wozy, czyli na pewno to oni wynaleźli koło, ale o wynalazkach za chwileczkę będziemy sobie jeszcze mówili.
Drugim charakterystycznym elementem, który pozostał po Sumerach są oranci. Czyli takie sumeryjskie posążki, które zastępowały, miały zastępować wiernych w świątyniach, gdy ci nie mogli być osobiście i trzeba było oddawać oczywiście cześć bóstwom sumeryjskim, czy też tym na Bliskim Wschodzie. Charakterystyczne dla tych figurek jest to, że mają złożone ręce jak do modlitwy oraz takie duże oczyska, które w jakiś sposób miały pewnie odwzorowywać ich, być może oddanie Bogom.
Idziemy do osiągnięć sumerów. Ten sztandar, jak już mówiłem... Jest bardzo ważnym wyznacznikiem, bo tam pojawiło się koło. I koło było na pewno wykorzystywane w transporcie. Było wykorzystywane również jako koło ganzarskie.
To jest drugi wynalazek sumeryjski. Odlewali oni przedmioty z brązu oraz ze złota. Czyli potrafili opanować to odlewnictwo do właściwie to perfekcji.
Wypracowali podstawy matematyki oraz astronomii. Wykorzystywali system dziesiętny oraz sześćdziesiętny. Nie mam pojęcia co to jest, bo jestem historykiem. I dzielili godzinę na sześćdziesiąt minut. a tą z kolei minutę na 60 sekund.
Stworzyli też kalendarz, który miał liczyć sobie około 354 dni i miał być podzielony na 12 miesięcy. Czyli jesteśmy bardzo blisko tego, co mamy dzisiaj. Oczywiście kalendarze są w każdej cywilizacji zarówno podobne do tego, jak i nieco różne, bo różnie podchodzono do innych pór roku itd.
Ale nie o tym. Kolejny wynalazek, chyba najważniejszy, to pismo. Pismo sumeryjskie początkowo miało charakter obrazkowy, czyli piktograficzny. Były to bardzo proste rysunki. które w jakiś sposób ukazywały przedmioty albo konkretne osoby.
Później to pismo ewoluowało, czyli troszeczkę się zmieniło, przekształciło się w myśli, czyli idee. Stąd będziemy mieli nazwę pisma ideograficznego, gdzie będziemy mieli pojedyncze znaki, które w jakichś pewnych kombinacjach tworzą dla nas współczesne rebusy. Oni wiedzieli o co chodziło, my pewnie nie do końca dobrze to nawet odczytujemy. No i oczywiście w miarę... zapisu tych znaków, tych myśli, tych idei pojawiły się w ich miejsce w późniejszym czasie kliny.
Kliny były odbijane w takich tabliczkach glinianych, które później były wypalane, żeby to się nie zmarnowało, nie zniszczyło. I tak powstaje też pismo klinowe, czyli kolejny wynalazek oczywiście sumerów. Idziemy troszeczkę dalej w tą historię i dalej w Bliski Wschód, bo tam będzie kilka państw i oczywiście parę osób się dzisiaj na lekcji nowych dla Was musi pojawić. Ale najpierw zaczniemy sobie od pojęcia Asymilacja. Asymilacja to przystosowanie się do życia w obcej grupie, przejęcie ich kultury oraz przyswoić sobie cech, które w jakiś sposób są właściwe dla nowej grupy lub całkowicie wchłoniemy się do tej grupy, czyli staniemy się nimi.
I to jest charakterystyczne dla nie tylko Podlasia, nie chcę tutaj oczywiście złośliwości prawić, ale to jest taka mem, który krąży po internecie, więc może i tam jest też śmieszny. Nie wiem. Mam nadzieję, że tak. W każdym razie Bliski Wschód ma to do siebie, że kolejne imperia, które będą tworzone w Bliskim Wschodzie, nie będą wycinać pień tych, które podbijają.
Zaczynają te ziemie, które podbili, do swojego imperium włączać i korzystać z ich osiągnięć. I je później rozwijać. I to będzie bardzo charakterystyczne dla całej starożytności, aż do upadku Rzymu.
Bo jak Rzym upadnie, to barbarzyńcy nic z tego nie wezmą, żadnej nauki. No i co? I nie zostaje nam nic po starożytnym Rzymie. Dlatego wrócimy później do budowli z drewna. mimo tego, że tamci mieli już beton.
Ale to tak na marginesie. Idziemy sobie do I Imperium, do Imperium Akadyjskiego. Bardzo istotna kwestia. Mamy na przestrzeni kolejnych lat w Mezopotamii bardzo dużo różnych organizmów państwowych, miast państw.
Często ze sobą żyły pokojowo, ale ten pokój oczywiście nie będzie trwać wiecznie. Dlatego też, kiedy... Pojawi się ktoś, kto zapragnie mieć więcej i zacznie podbijać, będziemy mówili o nowym państwie jako o imperium.
I tak powstaje właśnie Imperium Akadyjskie, ponieważ wywodzi się ono z miasta Akad. Z państwa miasta Akad, z miasta państwa Akad. Tam na przełomie XXIV i XXIII wieku p.n.e. pojawił się Sargon zwany Wielkim.
On podbił wszystkie miasta Sumeru, podporządkował sobie ludy Bliskiego Wschodu. I w efekcie stworzył pierwsze, ogromne właściwie, imperium, które będzie sięgało od Zatoki Perskiej aż do Morza Śródziemnego. Jest to bardzo duże państwo, co zresztą na mapce tutaj możemy zobaczyć. Imperium po śmierci Sargona przetrwa około 100 lat. Akadyjczycy zostawią po sobie bardzo charakterystyczny ślad, język akadyjski, który z czasem po prostu będzie lepiej przyswajany dla przez te ludy, będzie pewnie uproszczony, dlatego on wyprze język sumeryjski.
I tak będziemy mieli na przykład taką piękną... bajkę, epos o Gilgameszu. To jest opowieść, która jest zabarwiona mocno erotycznie, natomiast Gilgamesz był legendarnym władcą Sumeru i to tak jakby był na wpół Bogiem, na wpół bohaterem i jeszcze na wpół człowiekiem. Tak naprawdę to w dwóch trzecich był Bogiem, a w jednej trzecie był tylko człowiekiem jego. Oczywiście opowieści, jego losy, jego przygody są bardzo charakterystyczne.
W tym eposie pojawił się motyw potopu, który prawdopodobnie później wykorzysta jedna z religii. Tak była mowa o Noe. Na przykład w Starym Testamencie, dla religii judaistycznej, no i też dla chrześcijańskiej.
Idziemy dalej, ponieważ Babilonia będzie kolejnym wielkim imperium, które powstanie. Nie będziemy mówić o jakichś wielkich szczegółach o Babilonii, natomiast powiemy sobie o dwóch postaciach, które są z tym imperium związane. Pierwszy to Hammurabi. Hammurabi to był najsłynniejszy król, można powiedzieć, że babiloński.
Przejął władzę gdzieś w okolicy XVIII wieku p.n.e. Dzięki niemu państwo, te starobabilońskie, bo ono też ma podziały, nie będę o tym mówił, to jest nie dla was, stało się po prostu potęgą. I chyba najważniejsze dla niego jest to, że był autorem kodeksu praw, zwanym inaczej kodeksem Hammurabiego. To co tu widzimy to stela Hammurabiego, która na górze ma przede wszystkim Hammurabiego, ma marduka, który daje mu konkretne elementy, przesłanki do tego jak rządzić, a pod spodem jest zapis prawie 300 orzeczeń.
wskazujących jak należy rozstrzygać różne sporne kwestie oraz jakie kary należy wymierzać za przewinienia. To wszystko oparte jest na tzw. prawie talionu, czyli charakterystycznym wtedy i do dzisiaj zresztą, z czego znany jest kodeks Hammurabiego, stwierdzenia oko za oko, ząb za ząb. Ale też będzie prawą mutylacji, czyli czym coś zrobiłeś, to my Ci to odetniemy. Czyli jak coś ukradłeś, to Ci ciach, odetniemy rękę.
Przy gwałtach... odcinano coś innego. O wielkości oczywiście kary nie decydowało to, jak wielka to była przewina, jednak decydowała przede wszystkim pozycja społeczna, czyli im bogatszy, tym miał więcej praw. Im bogatszy, tym miał więcej oczywiście możliwości. Kolejne wpisy, które są w tych orzeczeniach, one dają nam informację o tym, jak wiele dziedzin życia było w tym państwie babilońskim, jak wielu ludzi miało niewolników, i to są ci, którzy byli najbardziej karani z tego wszystkiego, Oraz wpisano również podstawowe ceny ówczesnych towarów, co jest też swego rodzaju ciekawostką.
Drugą bardzo ważną postacią z Babilonii będzie Nabuchodonozor II. Tak, nie słyszałeś? Albo może słyszałeś.
Jeśli oglądałeś, oglądałaś Matrix, taki film, to statek, którym się poruszano, taki duży, kosmiczny, to właśnie Nabuchodonozor. Teraz już wiesz. W każdym razie, on rządził na początku VI wieku przed naszą erą.
Był jednym z największych... powiedzmy, że agresorów w historii Babilonii. Prowadził on zwycięskie wojny z Egiptem, roztoczył władzę nad Syrią oraz nad Palestyną, złamał opór Żydów i to, że ich wziął do niewoli, w Biblii występuje jako niewola babilońska. To tam właśnie, w tej niewoli babilońskiej, o czym będziemy sobie mówić na lekcjach następnych, pojawi się kwestia proroków przepowiadających przyjście Mesjasza i uwolnienia ich z tej niewoli.
Dojdziemy do tego w kolejnych lekcjach. Kres Babilonii, w ogóle Imperium Babilońskiemu, zadał Cyrus II jako władca perski w 539 roku, oczywiście przed naszą erą, i wtedy Babilon stał się częścią wielkiego imperium, nowego wtedy imperium, imperium perskiego. Jak jesteśmy w tym Babilonie, to parę takich rzeczy, które są mega istotne, musicie wiedzieć. Na pewno jest bardzo dużo charakterystycznych oznak o tym, że to była wielka potęga.
Po pierwsze, będziemy mieli bramę Isztar. Brama Isztar to najbardziej taka reprezentatywna, brama wjazdowa do samego miasta. Odkryto ją na początku XX wieku i cyk, przewieziono ją do Muzeum Pergamońskiego w Berlinie. Daleko nie jest, można zobaczyć.
Kolejną taką charakterystyczną budowlą był Zikurat Marduka. To najsłynniejsza, można powiedzieć, że budowla miasta. Największa budowla miasta, która prawdopodobnie stanowiła inspirację dla biblijnej wieży Babel. Jeżeli nie chodziłeś na religię, nie wiesz o czym mówię, to już tłumaczę.
Wieża Babel to była biblijna wieża, w która ludzie chcieli być bliżej Boga, więc zbudowali jak najwyżej. Bóg się wkurzył, zburzył wieżę i pomieszał ludziom języki. I tak powstał język polski. Między innymi oczywiście. Żartuję, bo to są języki, których...
Wtedy oczywiście można było używać. Polskiego wtedy nie było, bo polskiego przecież nie ma, więc taka dygresja. Nieważne. Kolejną wielką budowlą to były wiszące ogrody Semiramidy. To były wielkie tarasy, na których, jeden z cudów starożytnego świata, na których miała rosnąć ogromnie zielona, bujna roślinność, która była oczywiście sztucznie nawadniana, czyli jakieś pompy wody musiały się tam wtedy też znajdować.
Prawdopodobnie było to wybudowane dla żony Nabuchodonozora. Tylko tu jest mały problem. ponieważ Semiramida nie jest nigdzie wskazywana jako żona Nabuchodonozora II.
Dlatego też nie do końca wiemy, dlaczego tak jest nazywana, ponieważ jego prawdziwa żona to Amytis. I tłumaczy się to tym, że ona po przyjeździe do Babilonu, w każdym razie prawdopodobnie nawet po rwaniu niż przyjeździe, tęskniła za swoją ojczyzną, za krajem Medów, czyli Medii, gdzie była bardzo bujna zielona roślinność, więc król mówił, tęsknisz spoko, budujemy pałac. Masz zielone, masz zielone, więc teraz...
Musisz być szczęśliwa. W każdym razie Semiramida żyła dwa wieki wcześniej, więc my nie do końca wiemy, czy to rzeczywiście jest połączone ze sobą jakoś jednym wielkim sznurem. Idziemy do ostatniego wielkiego imperium, które pojawiło się w II tysiącleciu PNE i jest to Asyria. Oczywiście jesteśmy na czas na Bliskim Wschodzie, a jej główne miasta to Ashur albo Asur oraz Niniwa, znane nam jeszcze z czasów sumeryjskich.
Ostatnim wielkim władcą, który rządził właśnie w Asyrii, to było w VII wieku PNE, będzie Ashurbanipal. Jego państwo osiągnęło rozmiary wielkiej potęgi. W Niniwie Ashurbanipal nakazał urządzić wielką bibliotekę, gdzie zgromadzono takie tabliczki. Tabliczki, które były tekstami sumeryjskimi, akadyjskimi, które prawdopodobnie mógł zbierać i kiedy odkryto w jej ruinach w XIX wieku 30 tysięcy tabliczek, oznaczało, że ta biblioteka musiała cieszyć się na pewno dużą popularnością i była oczkiem w głowie Ashurbanipala.
Okej, idziemy do podsumowania. Czyli znowu nie będę tłumaczył co tu było, bo to było na lekcji, ja tylko je tutaj wypiszę wszystkie wrazem z definicjami, Ty możesz sobie zrobić sklina i traktować to jako notatkę. Po pierwsze, mówiłem o sieci irygacyjnej, o kanałach irygacyjnych, to jest to samo, nawadniających itd., itd.
Mówiłem o sumerach, mówiłem o mezopotamii, mówiłem o zikuracie, mówiłem o orantach, następnie o asymilacji, mówiłem o kodeksie Hammurabiego, o bramie Isztar, o zikuracie. Marduka, ten najsłynniejszym i tak dalej oraz o wiszących ogrodach. To są pojęcia te najważniejsze, które wybrałem.
Oczywiście było ich więcej. Zawsze możesz sobie dopisać. I idziemy sobie do postaci.
Wcześniej nie było postaci w pierwszym temacie, teraz już są. I są to cztery takie ważne postacie, które są dosyć istotne, warte zapamiętania. Pierwszym jest Sargon Wielki, ten z Akadu. Później mamy Hammurabiego, ten z Babilonu. Później Nabuchodonozora II, również Babilon.
Oraz mamy jeszcze Ashurbanipala, który jest z Asyrii. Ważną postacią jest też wspomniany przeze mnie Cyrus II, ale o nim będziemy sobie mówić też przy okazji kolejnych rozdziałów. I to jest wszystko.
Na chwilkę przerwę zachęcam do postawienia mi kawy za moją pracę oraz odwiedzenia mojego sklepu. Znikam. Dziękuję i do widzenia.