Dagli, Katuturan, Pinagmulan, Katangian, Anyo at Mukahing Paraan Pagsunan Ang Dagli ayon kay Arogante 2007 ay mga sitwasyong may nasasangkot na tauhan ngunit walang aksyong buunlad, gahol sa banghay at mga paglarawan lamang. Ito ay isang salaysay na lantaran at walang timping nangangaral, namumuna, nanunodyo, o kaya'y nagpapasaring. Ito ay isang hanyong pampanitika na maituturing na maikling-maikling kwento. Pagamat walang katiyakan, Nagmulan ito sa Pilipinas, sinasabing lumaganan ito sa unang dekada ng pananakop ng mga Amerikano.
Kano dapat kahaba ang sagot? Walang nakatitiyak sa angkop na haba para masabing dagli ang isang aktang pampanitikan. Subalit, kinakailangang hindi ito aabot sa haba ng isang maikling kwento.
Mga Manunulat ng Dagli Nigo en Regalado Jose Corazon de Jesus Sauro Almario Patricio Mariano, Francisco Laxamana, at Tope K. Santos. Pinagmulat sa pananaliksik ni Rolando Tolentino, sinabi ni Teodoro Agoncillo na sumulpot ang dagi noong 1902. Kasabay ng pagkakalathala ng pahayagang ming pag-iipan, Ang pinamahalaan ni Lopeque Santos at nagpatuloy hanggang 1913 at kay E. Arsenio Manuel, nag-ugat ang dagli sa panahon ng pananakok ng mga Kastila. Naging tampok ang mga ito sa pahayagang Espanyol.
Ang mga ito ay Instantaneas. Gayunpaman, di malinaw ang inaangungan ng mga marunong at sa tagal ang kanitong anong, dahil di pa malinaw ng anong, natawag sa ang anong prosa, ngunit patula ang himig. Katangian at anyo ng dagig. Aristotel Atienza, malaking bilang ng mga dagli na nakalap nila ni Tolentino para sa Antolohinyang, ang Dagling Tagalog, 1908-1936, ang tumatalakay sa karanasan ng mga lalaking sa isang patiyarkal na lipunang ginagalawan. Iwan din iniaalay ang dagli sa isang babaeng na pupusuan, subalit may ilan din dinamit ito upang ipahayag ang kanilang mga damdaming makabayan at kaisipang lumalaban sa mga nanakop na Amerikano.
Sa obserbasyon ni Tolentino, Papalit-palit ang anyo ng tagli mula sa harap na pahina ng mga pahayat. Hanggang sa maging napakahong kwento sa mga tapuyuin o tampok na kwento sa mga pang-naig palita o headline sa pahayat. Anya?
Transform na ang dagli, hindi ito tinawag na dagli at nagkaroon na ng ibang lehitimong pangalan at katawagan tulad na Anekdota, Slice of Life, Day in the Life at... Papa at Legitimasyon Pagpasok ng Galitong Uri ng Kuwento sa Media Ang Dagli sa Kasalukuyan Flash Fiction o Sudden Fiction Paraniwang napagkakamalang flash fiction o sudden fiction sa Ingles ang naging ulit ng kay Dr. Ruel Molina Aguila, na unang nagkaroon ng naging sa Pilipinas bago pa ma nagkaroon ng katawadang flash fiction ng usong taong 90s. Maaari itong nagmula sa anyong pasigaw at higa ng mga magbabarkada kung kaya't masasabing maraming sangangpunta at malalayong lugar na karoon ng ganitong parahan ng metod. Noong 2007, lumabas ang antolohiyang Mga Kwentong Paspasan na pinamatnugutan ni Vicente Garcia Croyon. Taong 2011, nailathala ang wag lang di makaraos, isanda ang dagli ng mga kwentong pasaway, paaway at pamatay ni Eros Atalia.
Ayon kay Bienvenido Lumbera, pambansang alagad ng sining sa panitikan, ang dagli sa panulat ni Eros Atalia ay may iba-ibang anyo at pahay. Nagpapatawa? Nangugulat?
nakasusugat, parang bato-bato sa langit ang tama ay lihin na nagagal. Kung lilingunin ang kasaysayan ng dagli bilang anyong pampanitikan, makikitang bago ang hipo ni Eros sa anyo noong namalasak sa mga dyaryo mga unang taon ng siglo 20. Ayon naman sa vlogger na si William Rodriguez, ninalakay sa mga daglini at talya ang samutsaring pangyayari sa lipunan sa paraang madaling unawain dahil simple lang ang paggamit ng wika. Inilathala naman noong Mayo 2012 ang koleksyon ng mga dagli ni Jack Alvarez na may pamagat na ang otobiyografiya ng ibang Lady Gaga, na ayon kay Aguila, na iangat ni Jack Alvarez ang dagli sa isang sining ng paglikha ng malaking daigdig mula sa maliit at partikular na karanasan.
Isang makabuluhang kontribusyon ito sa panitikan ng bansa. Ngayon kay Atalia, walang isang pamantayan kung gaano kahaba ang isang dagli. Higit na kailangan ang pagkontrol ng mga salita. Sa ganitong uri ng akda, nagtitiwala ang sumulat sa kakayahan ng mambabasa na umunawa at makahanap ng kahulugan. Nagbigay ng mungkahing paraan sa pagsulat ng dagli si Eros Atalia.
Una, magbigay tuon lamang sa isa sa mga sumusunod. Tauhan, banghay, tunggalian, dialogo, at paglalarawan ng matinding damdamin o tagpo. Ikalawa, magsimula lagi sa aksyon.
Ikatlo, sikaping magkaroon ng twist o punchline sa dulo. Ikaapat, magpakita ng kwento. Huwag ikwento ang kwento.
At ikalima, gawing double blade ang pamagat ng dadli. So