Overview
Tinalakay sa leksiyon ang punto at paraan ng artikulasyon, na bahagi ng ponolohiya, pati iba't ibang bahagi ng bibig na ginagamit sa pagbigkas ng tunog.
Ponolohiya at Ponema
- Ang ponolohiya ay ang pag-aaral ng makabuluhang tunog na tinatawag na ponema.
- Ponema ay tunog na nagbabago sa kahulugan ng salita kapag inalis o pinalitan.
- Ponema ay sinusulat sa loob ng dalawang pahilis na linya (virgules).
Salik sa Pagsasalita at Bahagi ng Bibig
- Tatlong salik upang makapagsalita: lakas/enerhiya, artikulador, at resonador.
- Mga bahagi ng bibig: baga, babagtingang tinig, laringhe, epeglotis, paringhe, ubula, guwang ng bibig/ilong, velum, palate, alveoli, labi, ngipin, dila.
Punto ng Artikulasyon
- Punto ng artikulasyon: bahagi ng bibig na tumutulong sa pagbigkas ng ponema.
- Panlabi: ibabang labi at itaas na labi (hal. P, B, M).
- Pangngipin: dila at ngipin sa itaas (hal. T, D, N).
- Panggilagid: dulo ng dila at punong gilagid (hal. L, R).
- Veral/pangngalangala: dila at malambot na ngalangala (hal. K, G).
- Glotal: babagtingang tinig (hal. H).
Paraan ng Artikulasyon
- Paraan ng artikulasyon: paano gumagana ang bahagi ng bibig at paano dumadaloy ang hangin.
- Pasara: harang ang daanan ng hangin (hal. P, T, K, B, D, G).
- Pailong: hangin ay lumalabas sa ilong (hal. M, N).
- Pasutsot: hangin dumadaan sa makipot na puwang (hal. S, H).
- Pang-gilid: hangin sa gilid ng dila (hal. L).
- Pakatal: dulo ng dila ay pumapalag (hal. R).
- Malapatinig: galaw ng labi/dila sa ibang posisyon (hal. W, Y).
Key Terms & Definitions
- Ponolohiya — makaagham na pag-aaral ng tunog.
- Ponema — makabuluhang tunog na nagbabago ng kahulugan ng salita.
- Virgules — dalawang pahilis na linya (/ /) na gamit sa ponema.
- Punto ng artikulasyon — parte ng bibig kung saan binubuo ang tunog.
- Paraan ng artikulasyon — kung paano nililikha ang tunog gamit ang daloy ng hangin.
Action Items / Next Steps
- Ulitin at isulat ang limang punto at anim na paraan ng artikulasyon.
- Maghanda sa pagtatanong ukol sa mga halimbawa ng bawat punto at paraan.