Sinaunang Kabihasnan sa Amerika

Overview

Tinalakay sa leksyon na ito ang mga sinaunang kabihasnang umusbong sa America—Olmec, Maya, Aztec, at Inca—kasama ang pinagmulan, pamumuhay, kultura, at pagbagsak ng bawat isa.

Pinagmulan ng mga Tao sa Amerika

• Pinaniniwalaang nanggaling ang unang tao sa Amerika sa pamamagitan ng tuyong lupain sa Bering Strait (Beringja) na nagdudugtong sa Asia at Alaska.

Kabihasnang Olmec

• Umusbong mula 1200 BCE hanggang 400 BCE sa baybayin ng Gulf ng Mexico (Veracruz at Tabasco).
• Kabuhayan: Pagtatanim, pagkakaingin, pakikipagkalakalan, at paggawa ng paso.
• Kilala sa kalakalan ng jade, pagsamba sa maraming diyos, at sa Jaguar bilang pangunahing diyos.
• Pok at tok: espiritwal na laro na ginagamitan ng human sacrifice.
• Sikat sa colossal heads (malalaking bato na ulo) at giftis (sistema ng pagsusulat) na katulad ng hieroglyphics.
• Nagtatag ng drainage system; "rubber people" dahil sa maraming goma.
• Di pa tiyak ang dahilan ng pagbagsak.

Kabihasnang Maya

• Umiral mula 1800 BCE hanggang 900 BCE sa Yucatan Peninsula at Guatemala.
• Kabuhayan: Pagsasaka, pakikipagkalakalan; kakaw bilang sinaunang pera.
• Pinamumunuan ng hari na pari rin; lider ay may kapangyarihang makipag-ugnayan sa mga diyos.
• Pangunahing diyos si Yom Ka'ax; human sacrifice para sa masaganang ani.
• May sariling kalendaryo; nagtayo ng pyramids para sa ritwal.
• Posibleng bumagsak dahil sa pananakop ng Toltec, digmaan, at kakulangan sa pagkain.

Kabihasnang Aztec

• Umusbong noong 1345–1521 CE sa Tenochtitlan (kasalukuyang Mexico City).
• Kabuhayan: Pagsasaka, kalakalan, at paggamit ng tiyanampa (artipisyal na pulo bilang sakahan).
• Pinamumunuan ng emperador na itinuturing na diyos at lider-relihiyon.
• Sumasamba sa mga diyos ng kalikasan; gumagamit ng pyramids at human sacrifice.
• Bumagsak dahil sa mataas na buwis, rebelyon, at pananakop ng mga Spanish conquistador sa pamumuno ni Hernan Cortes noong 1521.

Kabihasnang Inca

• Umusbong mula 1438–1533 CE sa Cusco Valley, South America (Machu Picchu).
• Kabuhayan: Pagsasaka, kalakalan, paghahati ng teritoryo sa lalawigan.
• Pinamumunuan ng Sapa Inca (emperador); wikang Quechua ang gamit.
• Polytheism: maraming diyos, seremonya ng mga pari, Temple of the Sun ang pinakamahalaga.
• Hagdan-hagdang palayan, irigasyon, kipu (sistema ng pagsusulat/bilang), at sapilitang paggawa (mita).
• Bumagsak dahil sa pananakop ni Francisco Pizarro ng Espanya at pagkamatay ni Atahualpa.

Key Terms & Definitions

• Beringja — tuyong lupain na tulay mula Asia patungong Amerika.
• Colossal heads — malalaking batong ulo ng Olmec.
• Pok at tok — espiritwal na laro ng Olmec.
• Giftis — sistema ng pagsusulat ng Olmec na katulad ng hieroglyphics.
• Yom Ka'ax — pangunahing diyos ng Maya.
• Tiyanampa — artipisyal na pulo ng Aztec para gawing sakahan.
• Sapa Inca — emperador ng Inca.
• Kipu — sistemang gamit sa pagbilang/pagsusulat ng Inca.
• Mita — sapilitang paggawa bilang buwis sa Inca.
• Quechua — wika ng Inca.

Action Items / Next Steps

• Maghanda ng maikling buod tungkol sa pinakaimportanteng ambag ng bawat kabihasnan.
• Basahin ang susunod na aralin tungkol sa kolonisasyon ng Amerika.