Cześć! Witam na kanale Luuuuuz Chemia. Skończyliśmy węglowodory, czyli te alkany, alkeny, alkiny. Zaczynamy pochodne, czyli coś, co pochodzi od tych węglowodorów. Bo tak naprawdę wszystko od nich pochodzi, jak potem zobaczycie. Dzisiaj omówimy alkoholę. Tak, bo jest ich więcej niż tylko żubrówka w sklepie. Pochodne węglowodorów to związki, w których atom wodoru w węglowodorze zostaje zastąpiony przez inny atom lub grupę atomów. Takie zmiany prowadzą do powstania nowych związków z różnymi właściwościami. Na przykład zastępując atom wodoru grupą hydroksylową OH otrzymujemy alkohol. Ja wiem, że wam to nic nie mówi, dlatego zobaczmy na dwa przykłady. Mówiłem, że alkoholę i w ogóle pochodne węglowodorów to są pochodne, tak? Słowo pochodne to jest pochodzenie, pochodzenie od czegoś. Czyli skoro pochodzą od tych węglowodorów, tutaj będziemy się skupiać głównie na węglowodorach nasyconych, czyli alkanach, czyli skoro pochodzą od tych węglowodorów, to coś tam się tylko zmienia. Mała, drobna zmiana. To weźmy sobie na przykład może pierwszy węglowodor alkan, jaki w ogóle znamy, czyli metan. Metan miał wzór, jak sięgniecie głęboko pamięcią CH4. No to napiszmy sobie CH4, chociaż wzór sumaryczny nie będzie nam za bardzo potrzebny. Weźmy sobie, narysujmy wzór strukturalny, czyli węgiel połączony z czterema atomami wodoru. Przypominam, że zawsze węgiel musi mieć cztery łapki. No i to jest normalny, standardowy alkan, nazwany metanem. I co potem? Oddzielę to może takimi kreskami. I teraz robimy tę grupę alkilową, czyli coś, co będzie jakby źródłem tych dalszych pochodnych, czyli teraz alkoholi, potem kwasów, potem jeszcze Bóg wie czego. Pochodne węglowodorów to związki, w których atom wodoru w węglowodorze, jeden atom wodoru, zostaje zastąpiony przez inny atom lub grupę atomów. No dobra, to narysujmy sobie ten metan bez prawego wodoru. To obojętnie, który będzie prawie najwygodniej. Czyli zostaje nam coś takiego. I uwaga, jak to się nazywa? Takie coś nazywa się grupą, to jest grupa funkcyjna, grupą metylową. Bo powstało to od metanu i tylko dodajemy L, bo tak jest po prostu, czyli grupa metylowa. Inaczej możemy to po prostu nazwać metylem, to się później przyda przy nazewnictwie. I teraz zaraz to będziemy omawiać, ale jeżeli dodamy do tego grupę funkcyjną, charakterystyczną dla alkoholi, czyli grupę OH, to popatrzcie, powstanie nam coś takiego. Cyk, cyk, cyk, przepisujemy ten metyl, ten metan bez jednego wodoru, o tutaj i zamiast tego wodoru, który był na początku w metanie, dopisujemy po prostu OH. Bo takie coś jak grupa metylowa nie może istnieć. Dlaczego? Dlatego, że powiedziałem, że węgiel musi mieć zawsze 4 łapki. A ile tutaj ma? Raz, dwa, trzy. Ma tą czwartą, ale ona nie jest z niczym połączona, więc nie może istnieć coś takiego. Tutaj już ma 4 łapki, tak? Raz, dwa, trzy, cztery. Na razie nie będę nazywał tych alkoholi i do tego zaraz przejdziemy. Weźmy sobie jeszcze jeden, może jakiś bardziej skomplikowany przykład. No na przykład butan. Nie wiem, czy pamiętacie, ale jego wzór to było C4H10. To jak narysujemy sobie wzór strukturalny, to będzie trochę rysowania. Pamiętamy, że ten pierwszy musiał mieć po 3 wodory, następne musiały mieć po 2 i ten końcowy musiał mieć 3 wodory. No to rysujemy, oddzielamy i to nazywało się pięknie butan. Teraz jak oddzieliliśmy sobie ten jeden wodór, ten ostatni, czyli usuwamy po prostu ten wodór. Tutaj obawiam się, że wziąłem trochę za duży związek, więc ja go po prostu wymarzę, żebyście tutaj wiedzieli o co chodzi, czyli to będzie wtedy grupa butylowa i nazywa się to butyl. I co teraz? I zamiast tego dajemy tą falkę, przyczepiamy grupę ocha i powstaje nam alkohol z 4 atomami węgla. Jeszcze go nie będę nazywał, bo zaraz do tego wszystkiego przejdę. I dopisujemy ocha, czyli grupa alkylowa, czyli to co mamy tutaj i to co mamy tutaj, to rodzaj grupy funkcyjnej, która pochodzi od węglowodorów przez usunięcie jednego atomu wodoru, węglowodorów nasyconych alkanów, w waszym przypadku. Są one jak budulce w chemii organicznej, które można dodawać do różnych struktur. Grupa funkcyjna jest to część cząsteczki związku organicznego odpowiedzialna za jego specyficzne właściwości chemiczne. Dla alkoholi, czyli tych, które dzisiaj omawiamy, tą grupą funkcyjną jest grupa hydroksylowa, czyli ocha, która decyduje o ich charakterystycznych właściwościach. O tych właściwościach powiemy sobie, gdy będziemy standardowo omawiać dwóch pierwszych przedstawicieli. Jeszcze ich nie nazwę. W tym miejscu chciałbym zaprosić was na korepetycję online z chemii i matematyki oraz innych przedmiotów do egzamin ósmoklasisty. Wszystkie informacje znajdują się w opisie do tego filmu, a teraz, nie przedłużając, lecimy dalej. Alkohole, jak wszystko w chemii, możemy podzielić. Tak, pamiętacie, były kwasy nieorganiczne, organiczne, potem były węglowodory nasycone, nienasycone. Tak samo tutaj możemy podzielić. Alkohole możemy podzielić na monohydroksylowe, które mają jedną grupę hydroksylową, bo mono to jeden. Tak jak było na przykład przy polimeryzacji tym, co było tragiczne, czego nikt nie rozumiał. Mono to jest jeden. Tam mieliśmy monomery, tutaj mamy monohydroksylowe alkohole. Jak na przykład metanol. I polihydroksylowe, czyli poli, czyli wiele. Tam mieliśmy polimery, tutaj mamy alkohole polihydroksylowe. Które mają więcej niż jedną grupę hydroksylową, jak glikol czy glicerol. O glicerolu będziemy sobie mówić. I przejdźmy teraz do tych nazw. Już przed chwilą wspomniałem, ale teraz już napicuj glancuś. Tworzenie nazwa alkoholi jest banalnie proste. Na przykład najprostszy alkohol, metanol, pochodzi od najprostszego węglowodoru metanu z dodatkiem końcówki ol, wskazującej na obecność grupy hydroksylowej. I tak będzie etanol, propanol, butanol, pentanol i tyle macie znać. Po prostu bierzecie przedrostek, jaki był w węglowodorach, czyli met, et, prop, but, pent i dodajecie zamiast an, n czy in to ol i tyle. Teraz przejdziemy sobie do szeregu homologicznego alkoholi. Szereg homologiczny to seria związków chemicznych o podobnych właściwościach, różniących się jednak pewnymi jednostkami strukturalnymi. W szeregu homologicznym alkoholi każdy kolejny związek ma o jedną grupę CH2 więcej. Tym się wyróżnia szereg homologiczny, że po prostu dodajemy te grupy CH2. To się dalej nie zmieniło, to jest dalej tenż sam szereg homologiczny, tylko po prostu są inne związki. Rozpiszmy sobie standardowo pięć pierwszych. Najpierw będzie nazwa i wzór alkylu, potem wzór strukturalny, potem wzór półstrukturalny i na końcu wzór grupowy, sumaryczny i nazwa alkoholu. Trochę tego jest, więc lecimy. To pierwszy alkyl już mieliśmy, to było CH3. Zawsze musimy pisać z tą kreską, bo to oznacza, że coś tutaj będzie, tak? Nie ma czegoś takiego jak samo CH3, bo węgiel musi mieć cztery łapki. No i to nazywaliśmy metylem, no to sobie zapiszmy. I teraz wzór strukturalny alkoholu. To rysujemy węgiel, tę grupę metylową i do tej tutaj kreski dopisujemy po prostu OH. Wzór półstrukturalny przypominam. To jest taki wzór, który uwzględnia tylko wiązania węgiel w węgiel, ewentualnie węgiel grupa funkcyjna w tym przypadku. Czyli dzielimy sobie strukturalny tutaj pomiędzy i mamy co? Mamy CH3, kreska OH. To jest wzór półstrukturalny. O wzorze grupowym tutaj nie ma co mówić, bo wzór grupowy to po prostu grupujemy powtarzające się grupy CH2. Wzór grupowy bez kresek, czyli po prostu przepisujemy wzór półstrukturalny, ale bez kresek. I na końcu mamy wzór sumaryczny. No to to samo jest wzór sumaryczny. Pamiętajcie, żeby nie sumować tego, czyli piszcie CH3OH, żeby ta grupa OH zawsze była na końcu, bo widziałem, że niektórzy piszą CH4O. Nie ma czegoś takiego. Piście zawsze z CH3, czyli tą grupę alkylową i potem OH. Nazwa alkoholu. Pochodzi to od metanu, czyli to jest metanol. To jest nazwa systematyczna. Jest jeszcze nazwa zwyczajowa i to jest alkohol. I od grupy funkcyjnej, od tej grupy alkylowej, czyli alkohol metylowy. Tak się kiedyś nazywało. Następny jest etan o wzorze C2H6. Zabieramy jeden wodór, czyli jest C2H5 kreska, bo zabraliśmy jeden wodór. I to był etan, przedrostek et i dodajemy L, czyli będzie etyl i rozrysowujemy. Mamy dwa węgle, raz, dwa. I teraz wodory, czyli ten pierwszy musi mieć trzy rzymi, cztery łapki, ten musi mieć dwa. I tutaj dorysowujemy OH. Teraz dzielimy sobie, czyli tutaj sobie robimy kreseczki i piszemy CH3CH2OH. To jest wzór półstrukturalny. Teraz wzór grupowy. Dalej nie ma powtarzających się grup CH2, więc po prostu przepisujemy to samo, ale bez kresek, czyli będzie CH3CH2OH. Wzór sumaryczny to po prostu do grupy alkylowej z początku dopisujemy OH. No i nazwa. To był etan, czyli dodajemy końcówkę OL, czyli będzie etanol, a inaczej alkohol etylowy. Następny był propan. Propan o wzorze C3H8, czyli odejmujemy jeden wodór, czyli mamy C3H7 kreska i to jest propyl. I wzór strukturalny to raz, dwa, trzy grupa OH. No i tak, żeby miały po prostu każdy po cztery łapki, tyle wodorów dopisujemy i końcowy ma mieć trzy wodory. Wzór półstrukturalny, czyli ten, który uwzględnia tylko wiązania węgiel, węgiel i węgiel, grupa funkcyjna. Ja już się tutaj nie będę mieścił, więc będę to tak zaokrąglał. I wzór grupowy to jest CH3. CH2 widzimy, że się powtarza tutaj dwa razy, więc będzie CH2 dwa razy wzięte i na końcu OH. I wzór sumaryczny to jest grupa alkylowa, czyli C3H7 i dodajemy OH. I nazwa alkoholu, no to to był propan, dodajemy ol, czyli to jest propanol i inaczej to jest alkohol propylowy. Następny alkan to był butan, C4H10, czyli odejmujemy jeden wodór i będzie C4H9 kreska i to był butyl. No i rysujemy, ja się już tutaj nie będę mieścił, masakra, nigdy się nie mieszczę. Ale też nie mam ekranu tyle, żeby narysować to wszystko, no przykro mi, czemu tu rysuję tlen, coś by mi się odkleiło. Każdy ma mieć cztery łapki, czyli tutaj po dwa wodory, tutaj po dwa wodory i tutaj trzy wodory. Pół strukturalny, no to przepoławiamy sobie, w poprzednim nie popoławiałem, ale myślę, że już ogarniacie o co chodzi. Czyli jest CH3, CH2, CH2, jeszcze jedno CH2 i tutaj sobie zawinę OH. No i grupowy, ile mamy tej grupy CH2? Raz, dwa, trzy, no to będzie CH3, CH2, ilo razy wzięte? Trzy razy wzięte OH. No i sumaryczny, to jest grupa alkylowa, czyli C4H9OH. Nazwa, no to to jest od butanu, czyli to będzie butanol i zwyczajowa to jest alkohol butylowy. Uważajcie na to. Jak każą Wam podać nazwę systematyczną, to musicie podać propanol, butanol, pentanol, hexanol, metanol, etanol, a jeżeli każą Wam podać nazwę zwyczajową, to podawajcie alkohol propylowy, butylowy, metylowy i tak dalej. Ostatni, który teoretycznie macie znać, to jest C5H12, czyli pentan, więc C5H11 kreska i to jest pętel. No i rysujemy. Z tym to już w ogóle się nigdy nie mieszczę. 3, 4, 5 OH. No i po trzy wodory do pierwszego, następnie po dwa do każdych tutaj i wszystko się zgadza. Teraz pół strukturalny, no to będzie CH3. Tych CH2 jest 4, więc raz, dwa, trzy, cztery i ostatnie mamy OH. I skoro o tej grubie jest CH2, cztery, więc będzie CH3, CH2, cztery razy wzięte OH. I wzór sumaryczny, to jest grupa alkylowa i OH i to jest pentanol i alkohol pętylowy. I na końcu został nam do omówienia tylko wzór ogólny. Wzór ogólny to jest CNH2N plus 1 OH, a jeżeli grupę alkylową oznaczymy sobie jako R, to będzie ROH. Zapraszam do zadań spod tematu. Trzymajcie się ciepło, cześć. Napisy .org stworzone przez społeczność Amara