Overview
Tinalakay sa leksyon ang pag-usbong at katangian ng mga sinaunang kabihasnan sa Mesoamerika at Andes, kabilang ang Olmec, Maya, Aztec, at Inca.
Mga Unang Kabihasnan sa Mesoamerika
- Ang mga tao sa Mesoamerika ay nagtanim ng mais at nanirahan sa Yucatan Peninsula at Veracruz noong 3500 BCE.
- Nabuo ang mga pamayanan at nagsimula ang politikal at panlipunang kaayusan mula 2000 hanggang 900 BCE.
- Lumitaw ang maliliit ngunit makapangyarihang pamayanan na may pinuno at nangingibabaw na mga angkan.
Kabihasnang Olmec
- Ang Olmec ay isang agrikultural na komunidad at tinaguriang "rubber people."
- Sila ang unang gumamit ng dagta ng punong goma at may sistema ng irigasyon.
- Nakagawa sila ng kalendaryo at pagsusulat na parang hieroglyphics ng Egypt.
- Sikat sila sa paglilok ng mga ulo sa malalaking bato at pagtatayo ng piramideng templo.
- Mahalaga sa kanila ang jaguar na sinasamba bilang simbolo ng lakas at katalinohan.
- Humina at bumagsak ang Olmec, ngunit naiimpluwensyahan ang sumunod na kabihasnan.
Teotihuacan at Ang Diyos na Quetzalcoatl
- Naitatag ang dakilang lungsod ng Teotihuacan pagkatapos ng Olmec.
- Sikat sa mga piramide, liwasan, at lansangan ang lungsod.
- Pinakamahalagang diyos nila si Quetzalcoatl, ang Feathered Serpent God.
- Sinunog at winasak ang lungsod noong 600 CE ng mga tribo sa hilaga.
Kabihasnang Maya
- Namayani ang Maya sa Yucatan Peninsula at timog Mexico hanggang Guatemala.
- Kilalang mga lungsod: Uasactun, Tikal, Elmirador, at Copan.
- Ang rurok ng Maya ay noong 300–700 CE.
- Malakas ang kapangyarihan ng mga pinuno at kaparian.
- Nabuo ang mga lungsod-estado na konektado ng kalsada at rutang pantubig.
Kabihasnang Aztec
- Umusbong ang Aztec sa gitnang bahagi ng Mesoamerika, naimpluwensyahan ng Olmec.
- Pinamunuan nila at pinalawak ang teritoryo sa paligid.
- Ang Aztec ay mga nomadiko at nagmula sa mitolohiyang lugar na Aztlan.
- Nagtatag sila ng sariling imperyo at kinontrol ang mga karatig lupain.
Kabihasnang Inca
- Ang Inca ay nangangahulugang imperyo, pinangalan mula sa pamilyang namuno sa Andes.
- Pinamunuan ni Mang Cocapac, nabuo nila ang mga lungsod-estado.
- Pinalawig ang teritoryo hanggang umabot sa mahigit tatlong libong kilometro sa baybayin ng Pasipiko.
Key Terms & Definitions
- Olmec — Unang kabihasnan sa Mesoamerika, kilala sa goma, irigasyon, at paglilok ng bato.
- Teotihuacan — Sinaunang lungsod na may piramide at templo, sumamba kay Quetzalcoatl.
- Quetzalcoatl — Feathered Serpent God ng Teotihuacan.
- Maya — Kabihasnan sa Yucatan, may mga lungsod-estado at sistemang pampolitika.
- Aztec — Imperyong nabuo sa Mesoamerika, nomadiko at ekspansyonista.
- Inca — Imperyo sa Andes, pinamunuan ng pamilyang Inca at pinalawak ang sakop.
Action Items / Next Steps
- Magbasa sa teksto tungkol sa Maya at Aztec para sa karagdagang detalye.
- Gawin ang talahanayan ng pagkakaiba ng Olmec, Maya, Aztec, at Inca para sa susunod na klase.