Wyk艂ad o stawonogach i ich cechach

Sep 22, 2024

Wyk艂ad o stawonogach

Wst臋p

  • Temat: Stawonogi (artropoda)
  • Liczba gatunk贸w: 1,5 mln
  • Skupienie na materiale maturalnym, p贸藕niej wyk艂ady o podtypach
  • Stawonogi kosmopolityczne, wyst臋puj膮 we wszystkich 艣rodowiskach

Klasyfikacja Stawonog贸w

  • Trzy podtypy:
    • Tchawkowce: wije, owady
    • Szczekoczu艂kowce: paj臋czaki, staroraki
    • Skorupiaki: wy偶sze (rakowce) i ni偶sze (podraczki)
  • Podzia艂 na jednoga艂臋ziowce i dwuga艂臋ziowce

Cechy og贸lne stawonog贸w

  • Heteronomiczna metameria (tagmy: g艂owa, g艂owotu艂贸w, tu艂贸w, odw艂ok)
  • Cz艂onowane odn贸偶a (g艂owowe, g臋bowe)
  • Szkielet zewn臋trzny z chityny lub w臋glanu wapnia
  • Wzrost skokowy (linienie)
  • Otwarty uk艂ad krwiono艣ny i hemocel
  • Mi臋艣nie poprzecznie pr膮偶kowane

Systematyka i filogeneza

  • Drzewo filogenetyczne: stawonogi, arachnata (paj臋czakokszta艂tne), trylobito-kszta艂tne
  • Grupa mandibulata (偶uwaczkowce): skorupiaki, wije, owady

Budowa cia艂a stawonog贸w

  • G艂owa (cefalizacja):
    • Wyst臋puje akron z oczami
    • U skorupik贸w: 6 segment贸w, 3. segment z otworem g臋bowym
  • Tu艂贸w:
    • Dzielony na 3 cz臋艣ci z odn贸偶ami (funkcja lokomocyjna)
  • Odn贸偶a stawonoga:
    • Protopodit, egzopodit, endopodit, epipodity
    • Przekszta艂cenia odn贸偶y (np. bie偶ne, p艂ywne, skoczne)

Narz膮dy g臋bowe

  • Czu艂ki i odn贸偶a g臋bowe (偶uwaczki)
  • R贸偶nice mi臋dzy skorupiakami, owadami, paj臋czakami

Pokrycie cia艂a

  • Osk贸rek (epikutikula, prokutikula)
  • Funkcje ochronne i mechaniczne
  • Linienie obejmuj膮ce r贸wnie偶 drogi rodne i jelita

Uk艂ad nerwowy

  • Zwoje m贸zgowe, obr膮czka oko艂oprze艂ykowa, zw贸j podprze艂ykowy
  • Brzuszny 艂a艅cuszek nerwowy
  • Uk艂ad wsp贸艂czulny i narz膮dy zmys艂贸w (oczy z艂o偶one, narz膮dy w臋chowe)

Uk艂ad pokarmowy

  • R贸偶norodno艣膰 uk艂ad贸w pokarmowych
  • Gruczo艂y 艣linowe (u owad贸w)
  • Cewki Malpighiego jako uk艂ad wydalniczy

Uk艂ad krwiono艣ny

  • Otwarty uk艂ad
  • Serce z zatok膮 oko艂osercow膮
  • Barwniki krwi (hemocyjanina, hemoglobina)

Uk艂ad oddechowy

  • Formy wodne: skrzela
  • Paj臋czaki: p艂ucotchawki
  • Owady: system tchawkowy

Uk艂ad rozrodczy i rozw贸j

  • Rozdzielnop艂ciowe i dymorfizm p艂ciowy
  • Rozw贸j prosty i z艂o偶ony (przeobra偶enie niezupe艂ne i zupe艂ne)
  • Wyst臋powanie pok艂ade艂ka u owad贸w
  • Zapowied藕 kolejnych wyk艂ad贸w: fizjologia ro艣lin, zabawy z plazmidami w programie APE
  • Zach臋ta do zadawania pyta艅 w komentarzach

Full transcript