Dzisiaj omówimy sobie typ zwierząt, który liczy 1,5 mln gatunków. Ja jeszcze nie wiem ile będzie trwał ten... film, natomiast niezależnie od tego ile by on trwał, jestem pewny, że nie powiedziałbym wszystkiego.
Ja się muszę usprawiedliwić, w odcinku o pierścienicach mówiłem o tym, że omówimy sobie owady, natomiast postanowiłem, że teraz zależy mi głównie na przerobieniu całego materiału, który jest poszedł na maturę, a dopiero później, obiecuję, zrobimy sobie wykłady na temat poszczególnych podtypów stawonogów, ponieważ są one niezwykle zróżnicowane i niezwykle ciekawe. Więc to takie usprawiedliwienie z mojej strony. Więc ten odcinek kończy kurs zoologii na moim kanale. Oczywiście odcinki z mięczaków i ze szkarłupni pochodzą z bardziej zamierzchłych czasów, ale na moim kanale są i funkcjonują.
No dobrze, no to przejdźmy sobie już do wykładu. Widzimy łacińską nazwę artropoda, stawonogów. Artron to jest po grecku staw, no a podos, może niektórzy z Was się uczą francuskiego, tam jest pied, to są chyba stopy, ale tutaj jestem laikiem jeśli chodzi o takie rzeczy. W każdym razie podos po grecku to noga i dlatego stawo.
stawa nogi. Jeszcze zanim przejdę do samego wykładu, jeżeli nie chcesz słuchać teraz takich bardziej informacyjnych, takich ogłoszeń parafialnych, to przesuń sobie film dwie minuty w przód, czy minutkę. Chciałbym tylko powiedzieć, że quizy, które znajdziecie na naszym Instagramie, to są quizy, które są dedykowane osobom bardziej zainteresowanym biologią. To nie są quizy na poziomie maturalnym, więc proszę nie przejmuj się, jeśli czegoś nie wiesz.
To jest po prostu sprawdzenie tego, jak dobrze wysłuchałeś wykładu i materiału, który był w nim zawarty. No ale teraz już przejdźmy do samego wykładu. No więc stawonogi.
Ciężko mi jest tak mówić ogólnie o stawonogach. 1,5 mln gatunków, z czego 1,5 mln jest. milion to są owady, z czego 60% to są same chrząszcze. No więc widzimy, że chrząszcze dominują na naszej planecie. No i tak, faktycznie mamy trzy podtypy.
Mamy podtyp tchawkowców, który klasyfikujemy wije oraz owady. Mamy szczękoczułkowce, czyli można tak uprościć. Oczywiście nie można, natomiast najczęściej jeśli myślimy o szczękoczułkowcach, to myśli... Myślimy o pajęczakach. Nie należy jednak zapominać o starorakach, czyli o skrzypłoczach, o których będziemy mówić sobie jeszcze na kursie ewolucji.
No, a dlaczego, no to sobie powiemy wtedy. No i mamy jeszcze skorupiaki, również ogromny typ zwierząt, bardzo zróżnicowany. Dzielimy go na tak zwane skorupiaki wyższe oraz niższe, czyli rakowce i podraczki.
Natomiast tak jak mówię o tym... na moim kanale kiedyś pojawi się osobny odcinek. Gatunki owady to są, przepraszam, stawonogi to są zwierzęta, które są kosmopolityczne, czyli występują we wszystkich środowiskach. No i dlaczego tak jest? Bo wiemy, że skorupiaki i szczękoczułkowce to są gatunki, które występują w wodzie.
Oczywiście w szczękoczułkowce jako pajęczaki mogą żyć również Natomiast owady i wie to są zwierzęta typowo pierwotnie lądowe. To jest jedyna grupa bezkręgowców, owady, tak naprawdę gromada, jeśli byśmy chcieli sobie tak klasyfikować stricte taksonomicznie, to jest jedyna gromada, która jest pierwotnie lądowa wśród bezkręgowców. Jakieś owady wtórnie wodne, to to są wtórnie wodne, tak? To tak samo jak wieloryby. Wieloryby to były zwierzęta niegdyś, przodkowe wielorybów byli niegdyś zwierzętami lądowymi i weszli z powrotem do wody, nie wiem czy wiecie.
No dobra. W każdym razie występują we wszystkich środowiskach. Dlaczego tak jest? Między innymi dlatego, że mają zdolność do diapauzy.
Jaja, zarodki, larwy tych zwierząt mają zdolność do diapauzy. zdolność do obniżenia metabolizmu i przetrwania niekorzystnych warunków. Dorosłe skorupiaki mają zdolność do wytrzymania okropnie niskich temperatur, nawet minus 240 stopni. Więc spodziewamy się, że ta diapauza będzie tutaj kluczowa. I spodziewamy się też, że jeśli mamy do czynienia z milionem gatunków owadów, no bo tutaj głównie nas owady dotyczą, Jeśli myślimy o lądzie, to to jest ogromne znaczenie dla człowieka i przyrody.
Zależności w ekosystemach są nawet dla najlepszych komputerów trudne do obliczenia, więc można sobie, albo nawet nie można sobie wyobrazić, jak ogromne znaczenie mają owady dla naszego życia. No i tutaj mamy... mamy przedstawiciela szczękoczułkowców.
Akurat tu mamy pajęczaka z rzędu pająków. Natomiast ja chcę tutaj powiedzieć, bo to nie jest żart. Wiem, że są osoby, które bardzo mocno reagują na zdjęcia pająków, więc powiem, że faktycznie takie zdjęcia pająków tutaj będą.
Więc jeśli ktoś jest wrażliwy, no to przepraszam. Taka jest nasza przyroda. Ja też pająków Nie lubię oglądać. Dobrze, no ale zacznijmy od najważniejszego aspektu, czyli od systematyki, od filogenezy stawonogów i jak to jest, że mamy taki typ.
No więc typ stawonogi, jak sama nazwa wskazuje, grupuje organizmy, których odnóża ruchomo, są zestawione z resztą ciała. No i na poziomie liceum właśnie przyjmuje się, że mamy trzy podtypy, skorupiaki, szczękoczyłkowce i tchawkowce. Natomiast ten podział oczywiście jest jakby uznawany, natomiast jest mnóstwo innych podziałów. No i zauważmy tutaj, mamy takie drzewo filogenetyczne stawonogów, no i mamy tak zwane właśnie stawonogi, atropoda, o których mówiłem.
Tu mamy arachnata, czyli grupę pajęczakokształtnych. Tutaj mamy wymarłe już trylobito-kształtne, trylobita. To są skamieniałości przewodnie, jeśli się nie mylę, kambru.
Jeśli się pomylę, zmienię to w komentarzu. No i helicerata to są szczękoczułkowce, czyli pajęczaki i staroraki. Natomiast tutaj mamy taką ciekawą grupę mandibulata.
Mandibula to jest po łacinie żuchwa. Jeśli... jeśli mówimy o anatomii człowieka.
Natomiast jeśli chodzi o systematykę stawonogów, mandibulata to są żuwaczkowce, czyli elementy aparatu gębowego tych zwierząt. No i tutaj mamy w żuwaczkowcach skorupiaki, tutaj mamy wije oraz owady, czyli tutaj moglibyśmy powiedzieć, że to są tchawkowce. No i taki jest podział. Ja taki podział bardzo, bardzo lubię. Jest on również uznawany.
No to... Natomiast oczywiście nie jedyny, tak jak powiedziałem. Są na przykład taksonomowie, którzy grupują stawonogi, badając ilu gałęziste są żuwaczki.
Na jednogałęziowce i dwugałęziowce, o czym jeszcze później wspomnę. Natomiast na poziomie liceum to jest ciekawostka. Ja chciałbym, żebyście po prostu pamiętali, że mamy tchawkę. tchawkowce, szczęko-czółkowce i skorpiaki, no i wymarłe trylobito kształtne, o których może porozmawiamy sobie troszeczkę więcej na ewolucji człowieka.
No dobrze, no to teraz przejdźmy sobie do następnej kwestii, czyli do wspólnych cech stawonogów. Widzimy jakąś modliszkę, która sobie tutaj zajada przedstawiciela. dla muchówek, diptera. No i czym ta modliszka, jaka ta modliszka, jakie ta modliszka ma cechy wspólne z na przykład krabem czy kątnikiem, który jest...
po strachem ludzi za rachnofobią. No dobrze. No więc po pierwsze mamy heteronomiczną metamerię.
Mówiliśmy w przypadku pierścienic o metamerii homonomicznej. Ja już wtedy wprowadziłem poj ęcie metamerii heteronomicznej, natomiast nie wyjaśniliśmy sobie tego na przykładach. Ta metameria polega na tym, że u stawonogów nie mówimy już o jakichś segmentach.
Mówimy, tak? Mówimy. bo to nadal jest metameria.
Natomiast w przypadku pierścienic mogliśmy wyszczególnić takie właśnie pierścienie, które budowały ciało tych zwierząt. Natomiast w przypadku stawonogów będziemy mieli tak zwane tagmy, będziemy mieć tagmatyzację ciała. No i tagmy to są zgrupowane zespoły, segmenty, czyli coś takiego jak perystom.
Nie wiem czy pamiętacie. To było zrośnięte metastomium z pierwszymi segmentami tułowia. Więc mamy zgrupowanie się segmentów zespoły, które my znamy.
My będziemy o tym mówić. To jest głowa, głowotułów, tułów czy odwłok. I to właśnie będą te tagmy. Więc tutaj mamy coś takiego jak właśnie perystom, o którym mówiłem w odcinku o pierścienicach. Natomiast na większą skarbę.
No i mamy członowane parzyste odnóża. Niektóre odnóża są zróżnicowane w odnóża głowowe, np. odnóża gębowe. O tym będziemy jeszcze mówić. No i mamy obecność szkieletu zewnętrznego.
Będziemy oczywiście omawiać pokrycie ciała. Wtedy zobaczymy, że to są takie ruchomo zestawione ze sobą płytki, w których w skład wchodzą sole węglanu wapnia. czy chityna.
I to też będzie powodować, że stawonogi będzie cechował właśnie wzrost skokowy, zupełnie taki sam jak u nicieni. No nie dziwota, skoro oba te taksony należą do grupy wylinkowców. No dobrze, powiedzmy sobie jeszcze właśnie o mięśniach zorganizowanych w zespoły. No i te mięśnie są...
poprzecznie prążkowane. One już nie są tak bardzo przywiązane do wora powłokowego, bo nie wyróżniamy w ogóle takiego wora w przypadku stawonogów. To są mięśnie, które będą spełniać przeróżne funkcje i będą poprzecznie prążkowane w przypadku stawonogów. Natomiast to, co już wspomniałem też w odcinku o nicieniach albo...
bo o pierścienicach już nie pamiętam. Natomiast hemocel, czyli jama ciała stawonogów, która powstała w wyniku połączenia się celomy, otwarcia tych woreczków mezodermalnych i połączenia się z pierwotną jama ciała, czyli z blastocelem. To nazywamy pierwotnie miksocelem. Zmiksowało się, zmiksował się blastocel z celomą, natomiast tam się wylała krew. Krew hemoglobina, można to jakoś łączyć, no i dlatego hemocel.
Co ciekawe, stawonogi mają właśnie otwarty układ krwionośny. To jest dziwne, że pierścienice, które omawiamy wcześniej, mają ten układ zamknięty. Później stawonogi, które są jak gdyby uważane za takie najdoskonalsze bezkręgowce, mają ten układ otwarty. Ale gdyby nie był otwarty układ, to by nie było hemocelu, bo nie miałoby się gdzie wylać krew.
No i oczywiście linienie, o którym powiedziałem, o którym też będziemy mówić. być omawiając rozwój tychże zwierząt. Oprócz tego można wyróżnić jeszcze wiele cech.
Między innymi stawonogi są bardzo rzadko obojnacze, rozmnażają się prawie wyłącznie płciowo i nie mają nabłonków orzęsionych, o czym powiemy jeszcze w przypadku układu pokarmowego. No i... No dobrze, no to przejdźmy do następnego slajdu i powiedzmy sobie o ogólnej budowie ciała stawonoga.
No więc tak jak powiedziałem metameria jest. Możemy powiedzieć o segmentacji. ciała stawonoga, tej heteronomicznej.
Natomiast metameria zawiązuje się już w zarodku. Jeśli kogoś to interesuje, to polecam poczytać sobie o genach homeotycznych, tak zwanych homeoboxach. Natomiast wracając do materiału licealnego.
Na początku ta metameria faktycznie jest homonomiczna. Dopiero później jest heteronomiczna. Oczywiście są gatunki, które się tutaj wyróżniają, albo które się wyróżniały, bo już niestety wymarły.
Na przykład trylobity. Tam ciężko było nam powiedzieć o segmentacji heteronomicznej, bardziej homonomicznej. No więc tagmy. Tagmy spełniają bardzo określone funkcje.
To są zgrupowania segmentów. No i możemy mieć różne takmy, w zależności od podtypu, o którym mówimy. Natomiast to myślę jest taka podstawowa wiedza, którą myślę już macie z gimnazjum, znaczy ja chodziłem do gimnazjum, z szkoły podstawowej.
Więc mamy albo głowę tułów i tyle, chciałem powiedzieć odwłok, ale można mieć głowę i tułów samą i wtedy głowa i tułów charakteryzuje trylobito kształtne no i wije. Wieje nie mają odwłoka, wieje mają właśnie głowę i tułów. Jeśli chodzi o głowę, tułów i odwłok, no to mówimy raczej o owadach.
Natomiast niektóre skorupiaki mają faktycznie głowę, tułów i odwłok. My mówimy najczęściej u skorupiakach o głowotułowiu, natomiast oczywiście są wyjątki. Są wyjątki, gdyby was pytali na maturze, to jednak bym pisał głowotułów.
Natomiast takie wyjątki są. Są i należy o tym wiedzieć. No więc głowotułów. Tu napisałem kwestia głowotułowia, bo tutaj jest kwestia sporna.
Niektóre skorupiaki mają tak, że mają oczywiście głowotułów i odwłok, natomiast niektóre mają głowotułów, tułów i odwłok. Można się w tym wszystkim pogubić, więc ja tutaj raczej bym używał po prostu głowotułów i odwłok w przypadku zarówno skorupiaków, jak i pajęczaków. No więc przejdziemy sobie na początku do samej głowy.
No oczywiście widzimy, że głowa jest bardzo dobrze wyodrębniona. Oczywiście głowa powstała w ewolucji w procesie cefalizacji, czyli wyodrębnienia tego odcinka głowowego. Już larwy stawonogów nie mają w tej głowie segmentacji.
W głowie możemy wyróżnić coś takiego, co nazywamy akronem. Akron to jest pierwszy, ja użyłem tego sformułowania już o pierścienicach, to jest taki pierwszy segment odcinka głowowego, więc implikacja jest na to, że to jest również pierwszy segment ciała owadów w części przedniej. I to jest odpowiednik właśnie... właśnie prostomium pierścienic. Na akronie występują oczy i dlatego ten płat nazywamy płatem ocznym.
U skorpiaków głowa jest zbudowana z sześciu segmentów, no i na trzecim występuje otwór gębowy. Oczywiście jest to najstarsza tagma. Drugą, jeśli chodzi o... Wiek ewolucyjny tagmon jest tułów, proszę bardzo, thorax. Proszę bardzo, tułów.
Jeszcze podzielony na trzy tutaj części. No i widzimy, że tutaj mamy jakieś wyrostki. No nie, no nie, nie będą były wyrostki.
To są oczywiście odnóża. I o tych odnóżach sobie troszkę... troszeczkę porozmawiamy. Oczywiście tutaj te odnóża tułowiowe pełnią funkcję lokomocyjną, natomiast oczywiście odnóża mogą pełnić również funkcję pobierania pokarmu. No ale może przejdźmy sobie do samej budowy odnóży stawonoga.
No więc wszystkie segmenty ciała owada, czy stawonoga ogólnie, są zaopatrzone w odnóża różnego rodzaju. Oczywiście wszystkie to jest... nieprawidłowe, ponieważ na przykład jeśli chodzi o wady, na odwłoku w ogóle nie będzie odnóż.
Natomiast pier... Oprócz akronu, o którym mówiłem, czyli z pierwszego segmentu głowowego oraz telsonu, czyli ostatniego segmentu ciała na odwłoku, który występuje. Pozostałe segmenty są zaopatrzone w parzyste odnóża ruchomo zestawione z ciałem, co stanowi klasyfikację do typu stawonogów.
Oczywiście w każdym członie są mięśnie, które obsługują się w tym samym miejscu. które polegają na odnóżach. Czasami u pierwotniejszych form mamy takie hydrostatyczne, zupełnie troszeczkę jak u szkarłupni, działanie nóżek ambulakralnych.
takie hydrostatyczne obsługa jakby tych odnóży, to chciałem powiedzieć. No i to powoduje, w sensie taka stawowa budowa odnóży powoduje, że to się może zginać tutaj, oczywiście o tych wszystkich częściach za chwilę sobie powiemy. Natomiast może się zginać tutaj, tutaj, tak?
Jest zdecydowana większa ruchomość. takiego odnóża, więc nie mamy tylko takiego ruchu wahadłowego, jak mieliśmy u pierścienic. Tutaj mamy bardzo złożone ruchy i mamy bardzo różne przekształcenia odnóży, o których za chwilkę sobie powiemy. Natomiast ewolucyjnie, o czym mówiłem już na odcinku o pierścienicach, mamy teorię, która jest potwierdzona, że odnóże stawonogów pochodzą od parapodi pierścienic, tych pranurzy, o których mówiliśmy już sobie.
No dobrze, no to powiedzmy sobie jak zbudowane jest takie odnóże stawonoga. Ponieważ to jest takie odnóże pierwotne to się nazywa. Takiego odnóża rzadko spotykamy.
Najczęściej faktycznie te odnóża są przekształcone tak, żeby obwod czysty był. stawonóg mógł pełnić określoną funkcję. No więc mówiliśmy sobie w przypadku pranurzy u pierścienic o takiej tzw. części podstawowej, czyli protopodicie.
No i faktycznie ten protopodit... tutaj występuje. Poza tym mamy właśnie tę gałęź zewnętrzną, czyli egzopodit, no i endopodit.
No a poza tym mamy takie wyrostki protopoditu, które nazywamy epipoditami. No i te wszystkie części mogą wraz ze sobą działać. mogą się przekształcać tak, żeby owad mógł pełnić, mówię już owad, bo za chwilkę będziemy mieli przekształcenia odnóży u owadów, pełnić konkretną funkcję.
Tutaj mam jeszcze napisane, że najbardziej są przekształcone na głowie i pajęczaki nie mają czułków. To może ja powiem, chociaż za chwilkę będziemy to omawiać, ale tak tytułem wstępu, o czym pewnie już wiecie, bo to też jest wiedza taka podstawowa. Odnóża głowowe stawonogów dzielimy na czułki oraz odnóża gębowe. Czułki nie występują u pajęczaków, występują u owadów w postaci jednej pary, u skorupiaków w postaci dwóch par.
A poza tym odnóża gębowe to u skorupiaków, co widzieliśmy już, żółwaczkowce. U pajęczaków występują żółwaczki i dwie pary szczęk, tak samo u owadów, a u pajęczaków mamy specyficzne struktury, które nazywamy szczękoczułkami. i nogogłaszczkami, o których również sobie dzisiaj powiemy.
No więc najbardziej przekształcone na głowie, oczywiście to za chwilkę sobie zobaczymy. Zapamiętajcie tę budowę tego odnóża pierwotnego i zaraz zobaczymy sobie, jak wyglądają żuwaczki. No to jest masakryczne przekształcenie. Jeśli chodzi o odnóża, o liczbę odnóży tułowiowych stawonogów, to u skorupiaków ja bym się nie przywiązywał do tej liczby, bo to jest bardzo różna liczba, jeśli chodzi o skorupiaki. Jeszcze jak mówimy o podraczkach i rakowcach, to już w ogóle.
Natomiast 8 par to jest taka faktycznie standardowa liczba, z czego 5 par to są odnóża takie lokomocyjne. Najczęściej ta piąta para u skorupiaków jest zakończona szczypcami, a 3 pary, które są ciężej jest je dostrzec, są przekształcone w tzw. szczękonóża.
Mamy 3 pary u owadów, przez to bardzo łatwo jest rozpoznać i odróżnić owada od pajęczak. u którego mamy tych odnóży tułowiowych PAR-4. No dobrze, no to w takim razie myślę, że tutaj na tym slajdzie powiedziałem to, co chciałem powiedzieć i przejdźmy sobie do...
przekształceń odnóży owadów. No dobra, no to spójrzmy sobie na te odnóża i powiedzmy sobie na początku, jak takie odnóże jest zbudowane. No więc niebieską, tutaj tą ciemno-niebieską, ciemno-niebieskim kolorem zaznaczono tak zwane Biodro, takie jak u nas można powiedzieć.
Następnie brązowym kolorem mamy tzw. krętaż, udo, goleń i stopę. Łatwo zapamiętać, bo może oprócz krętaża to bardzo często te terminy biodro, udo, goleń i stopa mamy używane w stosunku do naszej anatomii.
No więc zobaczmy, takie podstawowe to jest odnóże bieżne muchy. Proszę bardzo, mamy takie odnóże. Jeśli chodzi o odnóże pływy... Tutaj mamy akurat pluskwiaka wodnego, to zauważcie, że stopa jest pokryta takimi, można to nazwać, rzęskami.
No i te rzęski, chociaż nie, przepraszam, nie rzęski, bo powiedziałem, że nie mają na błąku orzęsionych, przepraszam bardzo, takimi włoskami. I te włoski mogą nam się kojarzyć na przyk ład z wszelkimi bezkręgowcami, o których mówiliśmy wcześniej, które miały orzęsione ciało, no i ta lokomocja przez te... była właśnie ułatwiona. Tak samo jest tutaj.
Oczywiście mamy też taki wiosłowaty kształt tego odnóża. Jeśli chodzi o odnóże grzebne, to mamy zwiększoną tę powierzchnię u turkucia podjadka. To jest taka łopata, którą on przegrzebuje ziemię.
W ogóle zobaczcie sobie, jak wygląda turkuć podjadek. To jest jeden ze śmieszniejszych owadów. Widzimy odnóże chwytne modliszki.
Proszę bardzo, tutaj mamy takie ząbkowane powierzchnie, które ułatwiają przytrzymanie zdobyczy. Albo samca po kopulacji. I zjedzenie jej.
W ogóle modliszki to jest ciekawe, bo możecie zauważyć, że one nie wykrywają ofiary, która się nie rusza. Czyli są takie filmy jak modliszka siedzi sobie, nie wiem czy modliszka może siedzieć, modliszka stoi i naokoło niej są trupy much. Są po prostu mnóstwo świeżego pożywienia, ale ona tego nie zobaczy, chyba że wykryje chmur.
chemoreceptorami. Tak tego nie zobaczy. I będzie głodna i umrze.
Natomiast faktycznie samca po kopulacji lubi sobie wszamać. No i jeszcze mam odnóże skoczne konika polnego. Tutaj widzimy bardzo silnie rozwinięte udo, które ma bardzo mocno rozwiniętą część z mięśniami poprzecznie prążkowanymi, więc też ważne przekształcenie.
Fajnie jest o tym pamiętać. No dobrze. I teraz chciałbym powiedzieć właśnie o tych narządach gębowych, o których tak już sobie mówiliśmy. Natomiast być może zanim do tego przejdę, to chciałbym jeszcze zwrócić uwagę na odwłok, czyli tak zwany abdomen skorupiaka. Zauważmy, że on ma odnóże odwłokowe.
Tych odnóży niesprawiedliwe. Nie spotykamy u owadów i nie spotykamy u pajęczaków. U pajęczaków, a być może u pająków, powinienem tutaj powiedzieć, czyli wśród rzędu pająków, odnóże odwłokowe są przekształcone w tak zwane kądziołki pszenne, które będą pomagały, co będą tworzyły te nici, pającze, które w babie lato tak upiękają. Piększają nam krajobraz.
Natomiast jeśli chodzi o skorupiaki, no to u skorupiaków te odnóża odwłokowe wspomagają oddychanie, wspomagają lokomocję, pełnią też funkcje takie rozrodcze, czy też zmysłowe nawet, tak? Te odnóża mogą pełnić. No ale przechodząc...
A, no i tutaj jeszcze widać, tu jest jakiś prosty skorupiak. Tu powinno być K jeszcze. No i widzimy, liczymy.
Raz, dwa, trzy, cztery, pięć, sześć. 7, 8. No Michał Was nie ukłamał, faktycznie 8 mamy tych par odnóży odwłokowych. No dobra, no to mówiliśmy sobie o tych odnóżach gębowych.
No i zobaczcie, no przecież tutaj jakieś to są odnóża, no ciężko powiedzieć nawet, tak? Tutaj byśmy powiedzieli, że jakieś wyrostki, no ale mamy pierwszą parę szczęk, no pierwszą tutaj, drugą tutaj, no i właśnie żuwaczki, tak? Żuwaczki mandibula, żuwaczki.
Tutaj Mamy jeszcze dwie pary, proszę bardzo, tych czułków, czy czułek, czułków. I oko jeszcze skorupiaka, które zresztą jest okiem złożonym. No a jeśli chodzi o pajęczaka, no to jeśli chodzi o pajęczaka...
no to mamy szczękoczułki. I szczękoczułki to są te struktury tutaj, te zakończone takimi kolcami. Proszę bardzo.
No i jak się spodziewacie, szczękoczułki to w ogóle są helicery. I dlatego też helicerata. Można się tak jak... jakoś domyślić, tak?
Po łacinie szczękoczułkowcy. I szczękoczułki służą do walki, do zabijania ofiary, rozrywania tej zdobyczy, no ale człowieka może nie, więc nie ma się co bać. No i w tych kocach mamy też ujścia gruczołów, gruczołów jadowych, tak?
No czyli taki pająk może po prostu taką swoją ofiarę unieruchomić, najpierw, a później ją zjeść. Natomiast Natomiast tutaj mamy jeszcze tak zwane pedipalpy, czyli nogogłaszczki. No i nogogłaszczki nie wyglądają już tak groźnie. Nogogłaszczki to są struktury, które mogą pełnić różnorakie funkcje. Ale takie podstawowe to jest rozdrabnianie pokarmu.
To mogą być też narządy kopulacyjne u pająków. I pedipalpy są homologiczne do żuwaczek skorupiaków. Oczywiście z pająk może być pokryte... kryty takimi włoskami też parzącymi.
Każdy, który miał ptasznika o tym wie. Ja nie jestem ekspertem w tej dziedzinie, no ale wiem, że takiego pająka nie powinno się dotykać. No dobrze, no jeszcze tutaj chciałbym powiedzieć, że żuwaczki chociaż tutaj tego oczywiście nie widać, skorupiaków są dwugałęziowe i dlatego klasyfikuje się je do dwugałęziowców. Niektórzy na u owadów mamy jednogałęziowe. No dobrze.
No i teraz przejdźmy już do takiego... A nie, jeszcze przepraszam, zapomniałem o tym slajdzie. Tutaj mam jeszcze przekształcenia oczywiście aparatów gębowych ołowadów.
Natomiast to też jest taka wiedza, myślę, podstawowa. Widzimy taki podstawowy aparat gryzący pasikonika. Taki aparat gryzący jest bardzo podstawowy i powszechny. Oczywiście to jest po prostu żuwaczki silne. Modliszka mam również, którą już...
Już omawialiśmy taki aparat, no ale także chrząszcze, świerszcze mają takie aparaty gębowe. Tutaj mamy aparat gębowy gryząco-lizzący pszczoły mionnej, który jest genialnie zbudowany. Tutaj chodzi przede wszystkim o rozdrabnianie pyłku kwiatowego, a liżący dlatego, że zlizywanie płynnego pokarmu.
No czyli... czyli nektar na przykład z kwiatów można zlizywać takim aparatem gębowym. Tutaj mamy aparat gębowy liżący muchy domowej, która siada nam na mięsie, które jest mokre i zlizuje to, co zostało na mięsie. Aparat gębowy kłująco-sący, czyli najpierw musimy ukłuć ofiarę, a później wyssać z niej krew.
No i aparat, tutaj mamy oczywiście jeszcze pchły i wszy na przykład, tak jak mają ten aparat kłująco-sący. Aparat gębowy... Oj, przepraszam, jeszcze wrócę.
Wrócimy na chwilę. Aparat gębowy z sądzym motyla. Tutaj mamy taką rurkę, która rozwija się do...
Jeżeli mamy jakiś taki właśnie dzwon, który jest utworzony z korony, z płatków korony na przykład w danym kwiecie, no to taki aparat gębowy z sądzym motyla pozwala dotrzeć do miodników na przykład i stamtąd ten nektar sobie wyssać. No a teraz już przysięg... Przejdźmy do takiej części, którą ja zdecydowanie bardziej lubię, czyli takie uczenie się faktycznie o fizjologii i morfologii tych zwierząt.
No to najpierw opowiedzmy sobie tak jak zwykle o pokryciu ciała. No ale tu nie widzimy jakiegoś wora, nie ma wora, w którym są otoczone stawonoki. Mamy tak naprawdę już podział na mięśnie no i na pokryciu.
pokrycie ciała. No więc tak, jak jest zbudowane to pokrycie ciała ustawonogów? Przede wszystkim mamy tak zwany oskórek.
No i oskórek to jest ta cała kostka aż do tych komórek na dole, to już jest naskórek. Tu mamy cały czas oskórek, cały czas oskórek. I oskórek dzieli się na tak zwaną epikutikulę, którą widzimy tutaj.
To jest ta pojedyncza blaszka na samej górze i prokutikulę. Proszę bardzo, prokutikule. No i oczywiście pod oskórkiem występuje naskórek, który wytwarza tenże oskórek. No więc sama epikutikula jest zbudowana bardzo różnie.
Może być zbudowana z czterech warstw, z których bardzo wiele składników tych warstw jest tłustych. Jest taka substancja, która tam występuje, którą nazywamy kutykuliną. Może się kojarzyć z kutykulą oczywiście.
u roślin. Więc dzięki tym substancjom to nie jest tylko mechaniczna, ale także chemiczna, chemiczna ochrona przed drobnoustrojami, tak, przed wnikaniem. No ale także oskórek chroni przed wysychaniem, a także nawet przed promieniowaniem. No więc widzimy mnóstwo funkcji.
No i mamy jeszcze prokutikulę, czyli zdecydowanie grubszą, tu oznaczoną literką P, znacznie grubsza warstwa. No i to jest, jeżeli jest gruba, to mechaniczna ochrona ściany, tak? Mechaniczna ochrona ściany. Ona też może być magazynem metabolitów. Na przykład jeśli owad g łoduje, to może za pomocą enzymów rozpuścić sobie taką prokutikulę i po prostu uzyskać z niej jakieś składniki odżywcze.
To w tej warstwie występuje chityna. Ona się oczywiście jeszcze dzieli na exo, yendo, kut i kule, ale to już naprawdę jest nieważne. Na powierzchni oskórka mogą występować różne wypustki.
Oskórek też może tworzyć tak, że... Tak zwane apodemy. Apodemy to są takie jakby wpuklenia oskórka do głębszych warstw i te apodemy mogą stanowić przyczep mięśni, czy też podtrzymywać niektóre narządy.
Oczywiście oskórek, zauważmy, on jest zbudowany z takich właśnie płytek połączonych takimi błonami łącznotkankowymi, dlatego on jest elastyczny. No to nie jest, owad to nie jest sześcian, który nie ma w ogóle takiej nierozciągniętej... który nie ma możliwości w ogóle jakiejś balansowania ciałem.
Tutaj oczywiście mamy możliwość rozciągliwości tego pokrycia ciała. Natomiast to, co chcę jeszcze powiedzieć, to to, że... Oczywiście oskórek jest zrzucany, później jest odbudowany przez gruczoły, które występują w hipodermie, czyli w tym naskórku tutaj.
No i chciałbym podkreślić, że linieją wszystkie części ciała, które są pokryte oskórkiem i są ektodermalne, czyli mają pochodzenie ektodermalne. Czyli nie tylko ten oskórek, który stanowi pokrycie tego ciała, które my widzimy na zewnątrz, ale także np. drogi rodne.
Część dróg rodnych. Jelito przednie, jelito tylne linieje. Więc nie tylko ten oskórek, który my widzimy.
Należy o tym pamiętać. No i hipoderma, oczywiście komórki cylindryczne, które są osadzone na błonie podstawnej. Tutaj chyba nie mam co do dodania. Tu oczywiście jeszcze widzimy włoski czuciowe na powierzchni oskórka. No i...
No dobrze. Widzimy tutaj bardzo urodziwego chrząszcza, który jest niezwykle barwny. No i oskórek, jeśli mówimy o skórku, to samo skórek.
Skórek może zawierać barwniki, natomiast jeśli chodzi o naskórek, to mamy specjalne komórki barwnikowe. Barwniki może zawierać również takie ciało tłuszczowe. Tutaj, jeżeli chcecie zobaczyć ciało tłuszczowe, szczególnie do olimpijczyków, się tutaj zwracam, to...
przeprowadźcie sobie sekcję karaczana, takiego modelowego owada, tamto ciało tłuszczowe jest bardzo silnie rozwinięte. Natomiast barwników tam nie znajdziemy, tak, to po prostu jest tłuszcz. Barwniki prześwitują przez ciało, jeśli mogą prześwitać przez ciało, jeśli oskórek jest, no w tym przypadku mamy silnie zgrubiały ten oskórek. Natomiast ten odblask tutaj, który my widzimy jest spowodowany tym, że załamują się. promienie świetlne na tej nierównej powierzchni oskórka, którą przed chwilą pokazywałem.
Mówimy o rzeźbie oskórka tak ładnie. No dobrze. No to przejdźmy już do omawiania.
konkretnych układów i zaczniemy od układu nerwowego, w którego przypadku mamy bardzo dużą różnorodność. No więc po pierwsze wyróżniamy zwoje mózgowe, które widzimy tutaj. Proszę bardzo, zwoje mózgowe.
Za chwilę sobie wyjaśnię, co to jest P, co to jest D. Obrączkę okołoprzełykową i zwój podprzełykowy, czy zwój podprzełykowy. Chyba mówimy raczej u owadów o zwoi podprzełykowej.
No i to już widzieliśmy. My znamy taki schemat i taki schemat my znamy z pierścienic. Widzimy, że tutaj podczas tego wykładu, że tu jest dużo analogii z pierścienicami.
Natomiast w przypadku owadów raczej mówimy już częściej o muzu. W ogóle mówimy o mózgu. Natomiast co chciałem powiedzieć?
Chciałem powiedzieć, że tutaj oczywiście to PID niektórzy, którzy pewnie oglądali odcinek o pierścienicach, już zaklasyfikowali do protocerebrum i deutocerebrum. Tu mamy jeszcze tritocerebrum. No i to jest bardzo dobra klasyfikacja oczywiście.
I w obrębie tych struktur może występować jeszcze tak zwane ciało grzybkowate, Też mówiłem w przypadku odcinku o pierścienicach, w przypadku skąposzczetów, drżownic, że to są struktury, które biorą udział w takich, to są ośrodki kojarzeniowe, tak? Czyli też można wytresować jakieś tam owady. No i mamy, zauważcie, taki prosty układ nerwowy u jakiegoś prymitywnego stawonoga, który no coś przypomina, przypomina drabingę.
To jest kolejny dowód na to, że pierścienice i stawonogi mają ze sobą bardzo wiele wspólnego. Natomiast coś takiego, czyli taka drabinkowa budowa układu nerwowego wynika z tego, że on się tak zawiązuje u tych zwierząt. Dopiero później, w wyniku tagmatyzacji ciała... Zwoje segmentalne, które my znamy, które były połączone komisurami poprzecznymi i konektywami u pierścienic, one się zlewają ze sobą i tworzą tak zwany brzuszny łańcuszek.
nerwowy. I ten brzuszny łańcuszek nerwowy ma liczne, tutaj nie pokazane, tak symbolicznie chyba, takie nerwy obwodowe, które unerwiają mięśnie ruchowe na przykład. Oczywiście tutaj ten protocerebrum, deutocerebrum, tutaj unerwiają jakieś na przykład czułki, na przykład czułki unerwiają. Tutaj mamy unerwianie narządów wewnętrznych no i mięśni.
Narządy wewnętrzne, o których przed chwilą powiedziałem, są unerwiane i oczywiście wykryto. U stawonogów wykryto układ współczulny, który unerwia narządy wegetatywne. No tutaj widzicie. Widzimy jeszcze układ nerwowy u raka i widzimy, że tutaj to jest jeden wielki zlany się twór. No dobrze, no to przejdźmy do narządów zmysłów.
No i tutaj też wiele do powiedzenia jest, ponieważ... Te narządy zmysłów oczywiście występują przede wszystkim na głowie. No i wyróżniamy różne klasy. Przede wszystkim mamy fotoreceptory.
Mamy oczywiście proste oczka w przypadku stawonowców. I takie proste oczka występują np. u pajączaków. Pająki mają bardzo wiele tych oczek prostych, ale one odpowierają tylko na trężenie światła. Natomiast oczy złożone, zbudowane są tzw.
podoczek. albo oczek po prostu, które nazywamy omatidiami. I taki omatidium tutaj jest przedstawiony.
Na pewno widzieliście kiedyś w zbliżeniu takie, albo zdjęcie z mikroskopu elektronowego, takiego oka muchy. I ono właśnie było zbudowane z takich pojedynczych, można powiedzieć, monomerów chemicznie. I taki pojedynczy omatidium jest oddzielony od pozostałych tak zwanymi, tutaj zaznaczonymi literą P, komórkami pigmentowymi.
Tak? i odbiera tak zwaną informację punktową. Tutaj światło przechodzi i takie pojedyncze podoczko odbiera informację punktową.
Ale jak mamy ich wiele, to mamy wiele informacji punktowych i tworzy nam się tak zwany obraz mozaikowy. Obraz mozaikowy. Elementami aparatu optycznego o Matidium jest rogówka. Tu są jeszcze tak zwane kąty. komórki, logówki i tzw.
stożek krystaliczny. Stożek krystaliczny, proszę bardzo. Zaznaczony tutaj literą I. Natomiast częścią tą, która jest wrażliwa, czyli tą częścią taką, można powiedzieć, komórkami wrażliwymi na tej bodźce, są komórki tzw. rabdomu.
Można... Można... No to utożsamiać z naszą, oczywiście nie jest to homologiczne, natomiast siatkówką u nas. Oprócz tego występują tak zwane statocysty, które my oczywiście już znamy i nie będę się powtarzał, na czym one polegają.
Oczywiście to są narządy równowagi, tyle powiem, natomiast nie będę tutaj wyjaśniał mechanizmu. Tutaj widzimy statucystę wewnątrz czułka jakiegoś skorupiaka. No i mamy jeszcze tak zwane narządy hordotonalne.
Narządy hordotonalne to są bardzo ciekawe narządy, które... Rejestrują napięcie mięśni i sklerytów oskórka, więc jest to już naprawdę bardzo wyspecjalizowany receptor. I przekształceniami narządów chlordotonalnych... są np.
narządy tympanalne. To są takie błony rozpięte w jamkach pancerza, które działają zupełnie jak błony bębenkowe u nas. Uważa się, że dzięki temu owady niektóre słyszą. Oczywiście mamy jeszcze chemoreceptory, natomiast owady mają jeszcze takie receptory, które mogą odbierać wibracje powietrza, a dzięki temu również ciśnienie powietrza i oceniać też jego wilgotność.
Oczywiście węchowe, smakowe to są wszystko chemoreceptory. No i chciałbym teraz chwilę poświęcić... poświęcić na kwestie jamy ciała stawonogów.
Będzie nam towarzyszyć, proszę bardzo, jelonek rogacz. To chyba samica, jelonka rogacza. Nie widać tych rogów, więc podejrzewam, że samica.
W tym roku miałem do czynienia z jelonkiem rogaczem i jest on zdecydowanie większy niż się spodziewałem. Natomiast tak, wracając do kwestii jamy ciała, ja chciałbym po prostu poświęcić tą sekcję, żeby wyróżnić, że to jest ważny aspekt. No i jama ciała to jest oczywiście taka...
jak mówiłem, miksocel, powstaje poprzez otwarcie się worków mezodermalnych do blastocelu i przelewanie się do tej przestrzeni krwi i stąd mamy właśnie hemocel. W hemocelu i w ogóle w naczyniach krwionośnych stawonogów krąży hemolim. No i oczywiście sama celoma zawiązuje się metamerycznie, dopiero później następuje połączenie się tych poszczególnych worków.
celomatycznych, również z blastocelem. Natomiast sama celoma u stawonogów jest, sama celoma, jakby zamknięta, natomiast jest, jeśli występują metaneferydia. No, czyli raczej u owadów jej nie spotkamy, raczej u skorupiaków i pajęczaków.
No dobra. No to przejdźmy dalej do układu pokarmowego. No tu również mamy ogromną różnorodność, ogromną różnorodność. Tutaj mamy przedstawiony akurat układ pokarmowy.
układ pokarmowy owada, natomiast ciężko przedstawić tak naprawdę ogólny schemat układu pokarmowego ustawonogów, bo on jest zawsze jakoś przekształcony. Mógłbym powiedzieć jelito przednie, środkowe, tylnie i to byłoby fajnie. To byłoby naprawdę schemat taki konkretny układu pokarmowego owada. Natomiast tutaj mamy wiele przekształceń, mamy bardzo dużo przekształceń. Przede wszystkim tak, co chciałbym powiedzieć, jelito przednie, jelito przednie, tutaj mamy gardziel i ta gardziel jest ważna bardzo, jeśli chodzi o...
chodzi o pajęczaki. U pajęczaków mamy bardzo silnie umięśnioną gardziel, która jest taką pompą ssącą pokarm. Pajęczaki nie mają gruczołów tutaj, które trawią.
One enzymy trawienne wylewają jakby na ofiarę, która staje się, no po prostu ją nadtrawia, ona staje się płynna i gardziel zasysa, gardziel pająków zasysa ten płynny, płynny. płynny pokarm. Natomiast u owadów, co ciekawe, jeśli popatrzymy sobie na budowę tego układu pokarmowego, nie widzimy wątrobo-trzustki, czy gruczołu wątrobo-trzustkowego, który znamy ze skorupiaków.
W tym przypadku występują u owadów wyłącznie gruczoły ślinowe. I te gruczoły ślinowe wydzielają enzymy trawienne, a u niektórych, na przykład u niektórych larw, gruczoły ślinowe są wyłącznie gruczoły ślinowe. ślinowe są przekształcone w gruczoły przędne, które będą jakiś kokonik do poczwarki sobie tworzyć.
No oczywiście nie ma orzęsienia. Występuje w jelicie środkowym tzw. rąbek szczoteczkowy, który jest po prostu bardzo gęstą siecią mikrokosmków.
No i mamy jeszcze tutaj Tutaj tymi pojęciami się nie przejmujemy. Natomiast tutaj mamy tak zwane cewki. malpidgeego.
Jakieś dziwne struktury, które zajmują tutaj bardzo dużo miejsca i do tego za chwilkę sobie przejdziemy. Natomiast jeszcze tutaj zapomniałbym o tej kwestii, jeśli chodzi o różną budowę żołądka, to u skorupiaków mamy żołądek, który dzieli się na dwie części. Mamy żołądek z chitynowymi listewkami, tzw.
żołądek żujący, który ozdrabnia pokarm, no i żołądek gruczołowy, gdzie występują enzymy trawienne. A teraz chciałbym bym właśnie przejść do cewek Malpighiego. Czyli do układu wydalniejszego. No tutaj najpierw są metanefridie, ale jak już mówimy o cewkach Malpighiego, to powiedzmy sobie o tych cewkach Malpighiego. No i widzimy, że tu zostały tak...
Ja wybrałem ten schemat, bo to jest najbardziej trafny schemat, ponieważ te cewki Malpighiego, one są bardzo gęsto ułożone. Cewki Malpighiego to są struktury, które są ślepo zakończone, ślepo zakończonymi wypukleniami końcowej części jelita tylnego albo środkowego, w sensie tylnej części jelita środkowego lub początkowej części jelita tylnego. Wydaje mi się, że jeśli to jest początkowa część tylnego, to mamy do czynienia z tchawkowcami, a pozostałe to są pajęczaki.
bliżej do cewki Malpige'ego. Natomiast one otwierają się, znaczy nie otwierają się właśnie, one są zamknięte, ale tkwią w hemocelu i stamtąd po prostu przechodzą do tych cewek Malpige'ego jakieś substancje, zbędne produkty przemiennej materii właśnie z hemocelu do tych cewek, one później tutaj dostają się do jelita, no i wychodzą na zewnątrz przez otwór odbytowy. Oczywiście jest to współdziałanie, o tutaj mamy nawet napisane, układu pokarmowego z układem wydalniczym, no a tutaj tak naprawdę układ pokarmowy pełni w pewnym sensie rolę układu także wydalniczego.
Natomiast niektóre skorupiaki oraz pajęczaki, mają różne metanefrydia, które, jak tutaj jest napisane, są homologiczne z nefrodioduktami pierścienic. Zauważmy, że to są takie zamknięte pęcherzyki, które właśnie są... Są także w hemocelu, które filtrują substancje, które są w hemocelu.
No i później te substancje przedostają się takimi kanałami, duktami i na zewnątrz uchodzą. Tutaj mamy akurat gruczoły biodrowe, tak zwane koksalne. Natomiast występują jeszcze gruczoły czułkowe czy gruczoły szczękowe.
One nie różnią się budową, po prostu różnią się położeniem. jeśli chodzi o ciało takiego stawonoga. No więc wydaje mi się, że prosty układ widalniczy, jeśli chodzi o stawonogi.
Następnym układem, który sobie omówimy, jest układ krwionośny. No i układ krwionośny jest, już troszkę sobie o nim zresztą powiedzieliśmy, układ krwionośny jest... układem otwartym. Oczywiście występuje układ naczyń, z których niektóre pobierają, czyli naczynia żylne pobierają krew z hemocelu i doprowadzają do serca, a niektóre tętnice do hemocelu tę krew oddają.
Natomiast znowu nawiążemy do pierścienic. Spójrzmy tutaj na ten schemat. Tutaj widzimy akurat naczynie grzbietowe wielochłonne. które my określiliśmy sobie jako naczynie pompujące krew. Oczywiście tutaj te naczynia, które były okrężne, również pompowały.
Natomiast zauważmy, że to przekształcenie, które tutaj mamy z A do B, da się wyjaśnić. Zobaczmy, te naczynia okrężne się rozszerzają. Proszę bardzo, rozszerzają się. Tutaj mamy układ krwionośny prymitywnego.
stawonoga, a tu mamy układ Może nie tyle układ krwionośny, co tutaj mamy już serce, tak? Tu są przedstawione serca. Można pójść wieloszczeta. Natomiast tutaj są przedstawione serca stawonogów. No i przede wszystkim chciałbym się skupić na tym sercu, ponieważ to serce nas najbardziej interesuje z punktu widzenia liceum.
No i to serce jest zbudowane w bardzo specyficzny sposób. Właśnie jak jest zbudowane? Serce pojedyncze jest tutaj. Proszę bardzo, to jest serce, to jest serce, to jest serce.
Natomiast to, co otacza te serca, to jest tak zwana zatoka, zatoka okołosercowa, do której prowadzą tak zwane ostia. Bardzo proszę, żeby ktoś w tym momencie napisał, gdzie już ostia spotkaliśmy. I te ostia będą właśnie... doprowadzały krew do zatoki okołosercowej.
Ostia będą zaopatrzone w zastawki, które będą zapobiegały cofaniu się krwi, a także umożliwiały właśnie wpompowywanie krwi z tętnic. Natomiast taka ostatnia, wydaje mi się, obserwacja, jeśli chodzi o tę ewolucję, to to, że to naczynie grzbietowe, które przekręciło się w serce, Uległo bardzo silnemu skróceniu. U prymitywnych stawonogów to serce jest tak rozłożone, tak naprawdę na całym odcinku grzbietowym, a u tych już wyższych mamy krótsze serce.
Oczywiście u owadów krew jest bezbarwna, dlatego że jak będziemy omawiać układ oddechowy, to to się wyjaśni. Cały tlen, który krąży, który musi być dostarczony do komórek, do tkanek ciała owada. Jest dostarczany przez układ oddechowy, przez system tchawkowy.
Natomiast u pozostałych stawonogów występują barwniki niebieska hemocyjanina i czerwona hemoglobina. No dobrze, no to przejdźmy właśnie do tego układu oddechowego i spójrzmy tutaj od razu na tchawki owada. Widzimy, że te tchawki dochodzą, proszę bardzo, tu mamy jakiś mięsień. poprzecznie prążkowany i one dochodzą do samego mięśnia i tam dostarczają mu tlen. Natomiast zacznijmy od początku.
U niektórych form wodnych mamy oczywiście skrzela. No i skrzela występują albo zewnętrznie, albo wewnętrznie. To są takie oczywiście cienkościenne, bardzo silnie ukrwione wyrostki ciała. które mogą występować na tułowiu bądź odnóżach.
Tak jak powiedziałem, zewnętrzne to np. u takiej rozwielitki mamy, a wewnętrzne to wewnątrz komór skrzelowych np. u jakichś rakowców.
Mamy płucotchawki, czyli na nie się kiedyś mówiło płuca książkowe, dlatego że to oczywiście występują, te struktury występują u stawonogów lądowych. No i te płucotchawki mają tzw. przetchlinkę. Tutaj, przed chlinkę, która prowadzi do takiego wpuklenia, takiej komory z blaszkowatymi sfałdowaniami, które są ustawione właśnie w takiej jak gdyby księgi. I dlatego w tych sfałdowaniach oczywiście płynie krew i tam na drodze dyfuzji mamy wymianę gazu.
Płucotchawki oczywiście charakterystyczne dla pajęczaków. Tchawki... To jest najbardziej taki interesujący system.
One również mogą występować u pałęczaków, ale są charakterystycznie przede wszystkim dla owadów. To są takie długie, to są, zobaczcie, długie wpuklenia, długie wpuklenia ściany ciała, które mogą, one są ogólnie giętkie, natomiast tak samo jak człony naczyń u roślin okrytonasiennych, one mogą mieć takie spiralne zgrubienia, które... usztywniają te struktury. Szczególnie na przykład u ważek to jest widoczne, gdzie tchawki wchodzą w skład skrzydeł. No przecież to musi być sztywna struktura oczywiście.
Do wnętrza tchawki również prowadzą przetchlinki i te tchawki przechodzą w tak zwane tracheole, czyli w takie coraz węższe tchawki, a te na końcu przechodzą w komórki oddechowe, które mają bardzo rozgałęziane kanaliki wewnątrzkomórkowe. W ten sposób one stykają się z komórkami mięśniowymi i tam dociera tlen. U larw niektórych warzek mamy także skrzelotchawki na odwłoku i to są takie wyrostki, których występują takie zamknięte tchawki, ale to w ramach ciekawostki. No i przechodzimy sobie do ostatniego układu.
Jest to układ rozrodczy, czyli powiemy sobie jak stawonogi rozmnażają się i jak następuje ich rozwój. No i mówiłem już jak omawialiśmy cechy ogólne tego typu, to mówiliśmy sobie o tym, że bardzo rzadko są to gatunki hermafrodytyczne, czyli obojnacze. To są gatunki rozdzielno-płciowe przede wszystkim.
Mamy oczywiście dymorfizm. I on może się charakteryzować, na przykład przejawiać się w rozmiarze ciała samicy, która zwykle jest większa niż samiec, na przykład ubarwieniem ciała, no zazwyczaj to samce są barwniejsze, no czy na przykład jak u tego jelonka rogacza, widzieliśmy, że on ma dłuższe rogi niż samica, no ale na przykład... U motyli mamy na przykład odmienny rysunek na skrzydłach.
To również może stanowić o dymorfizmie płciowym tych zwierząt. Stawonogi rozmnażają się wyłącznie płciowo i występuje u owadów tak zwane pokładełko. Pokładełko to jest... To się mówi, że to są tak zwane przekształcone pierścienie odwłokowe owadów.
To jest taka struktura, która umożliwia, wydłużona, która umożliwia składanie jaj w jakichś środowiskach. które umożliwi po wykluczu się z tych jaj potomstwa takiej samicy, że one po prostu będą miały od razu pokarm. No i bardzo często takim środowiskiem, które jest bogactwem, bogate składniki odżywcze, są inne owady, czyli samica przebija pokładełkiem pokrywy ciała innych owadów i tam w środku składa jaja, z tych jaj wylęgają się jej dzieci i zjadają swojego gospodarza.
Zapłodnienie oczywiście może być zewnętrzne bądź wewnętrzne. No to zależy oczywiście, czy mówimy o środowisku wodnym czy lądowym. Oczywiście zewnętrzne w wodnym, wewnętrzne w lądowym. No i stawonogi są przede wszystkim jaja.
żyworodność obserwujemy u wrzędzie skorpionów z pajęczaków. No i tu mamy oczywiście kopulację pajęczaków pokazaną, natomiast my nie zatrzymujemy się i przechodzimy do ostatniego slajdu dzisiejszego wykładu merytorycznego, w sensie ostatniego merytorycznego slajdu tego wykładu. No i widzimy, że rozwój...
u owadów może przebiegać różnie. Może być rozwój prosty, czyli z jaja wylęga się osobnik podobny do osobnika dorosłego. Natomiast nas bardziej interesuje przekształcenia w rozwoju złożonym, czyli z tak zwanym przeobrażeniem.
No więc wyróżniamy dwa przeobrażenia. Niezupełne, które nazywamy również chemimetrią. i przeobrażenie zupełne, które nazywamy holometabolią.
No więc w przeobrażeniu niezupełnym larwa oraz imago, imago to jest nazwa jednego z lepszych kanałów z biologii na YouTubie, nie wiem czy wiecie, natomiast z jaja wylęga się larwa, która jest bardzo podobna do imago, czyli do owada dorosłego. No i nie występuje stadium poczwarki. Larwa w przeobrażeniu niezupełnym różni się jedynie szczegółami budowy, na przykład wielkością się różni.
Różni się brakiem skrzydeł. Proszę bardzo, które występują u owada dorosłego. Różni się proporcjami ciała, na przykład zobaczcie jakie ona ma długie nogi w stosunku do reszty ciała, nogi odnóża, przepraszam bardzo. No i oczywiście taka larwa jest niezdolna. do rozrodu.
Mamy kilka linień, a nawet kilkanaście czasami, no i powstaje nam owad dorosły, który już nie linieje. Chciałbym tu podkreślić, że u owadów wyróżniamy również układ hormonalny, układ dokrewny. który kontroluje cały ten proces linienia, przeobrażenia. Natomiast to oczywiście na odcinku o owadach.
Przejdźmy teraz do przeobrażenia zupełnego. Widzimy tutaj larwę takich owadów, które charakteryzują się przeobrażeniem zupełnym. Taka larwa bardzo różni się od owada dorosłego. To, co jest ważne w przeobrażeniu zupełnym, to to, że ona się odżywia innym pokarmem, przez co larwa... Na przykład jeśli mówimy o motylach, to larva ma aparat gryzący, odżywia się częściami zielonymi roślin, no a tak jak widzieliśmy motyl ma aparat ssący, więc nie konkurują ze sobą o pokarm.
To byłoby bez sensu, natomiast to jest genialne. To jest genialne przystosowanie do ewolucyjne, jeśli chodzi o taki cykl rozwojowy. Różni się baza pokarmowa tych zwierząt. No i oczywiście w przeobrażaniu z rozwojem zupełnym również larwa nie ma skrzydeł i bardzo, bardzo dużo je. A to dlatego, że następne stadium, czyli poczwarka, w ogóle nie będzie pobierać pokarmu.
Zadaniem poczwarki jest przebudowa wszystkich układów. Wszystkich oprócz układu nerwowego. I ona musi wykorzystać ten pokarm, który zjadła.
gąsienica, żeby później przekształcić się w owada dorosłego. Oczywiście mamy wiele takich przeobrażeń zupełnych. Larwa motyla to jest gąsienica. Mamy również na przykład larwę motylową.
we chrząszcz, czyli pędrak. No mnóstwo jest tych, jest ogromna złożoność. Natomiast u much przecież mamy czerwy, więc mnóstwo, mnóstwo mamy, całą różnorodność w gromadzie owadów, no ale nie dziwota, milion gatunków.
I tutaj chciałbym zakończyć dzisiejszy wykład. Tutaj chciałbym zakończyć dzisiejszy wykład. Ja zapraszam na naszego Facebooka. Jeszcze nie mam tak naprawdę pomysłu, co ja tam wrzucę na kanał, przepraszam, na fanpage, bo jest tak złożony ten wykład i ten temat, że nie mam na razie pomysłu, co by tak konkretnego wrzuci ć. Natomiast...
Zachęcam, na pewno coś tam się pojawi. Wczoraj pojawiła się infografika z niecieni, więc zachęcam, niedługo pojawi się infografika z pierścienic, a my widzimy się już i słyszymy na następnym wykładzie, który będzie poświęcony fizjologii roślin, którą wiele osób pytało. Natomiast jeszcze przed tym pojawi się odcinek o konstruktowaniu, o zabawach z plazmą.
z midami w programie APE i w konstruowaniu drzew filogenetycznych, jeśli chodzi o olimpiadę biologiczną. Natomiast na dzisiaj to wszystko z mojej strony. Zapraszam do zadawania pytań w komentarzach. No i życzę Wam owocnej nauki i miłego dnia, tygodnia.
Tak, trzymajcie się, hej!