Hej wszystkim, dzisiaj sobie omówimy skórę. Tutaj jest nasz plan działania, a tutaj obie podstawy programowe. Skóra, czyli powłoka ciała, to najbardziej zewnętrzna warstwa organizmu. Skóra oddziela wnętrze organizmu od środowiska zewnętrznego i ona pełni wiele różnych funkcji.
Jedną z nich jest funkcja ochronna, a to oznacza, że skóra chroni nas przed drobnoustrojami chorobotwórczymi, przed substancjami chemicznymi, urazami mechanicznymi, czy też przed szkodliwym promieniowaniem. Skóra pełni również funkcję termoregulacyjną, czyli bierze udział w regulacji temperatury. Pełni też funkcję wydzielniczą i tu mamy na myśli wydzielanie potu, łoju czy mleka.
Ma też funkcję zmysłową, czyli dzięki niej możemy odbierać bodźce z otoczenia, dzięki temu, że mamy odpowiednie do tego receptory. Skóra również ma funkcję wydalniczą, czyli dzięki niej wydalamy zbędne produkty przemiany materii wraz z potem. I przykładowo przez skórę, wraz z potem możemy się pozbywać mocznika, ale także możemy usuwać nadmiar wody i soli mineralnych z organizmu. I jeszcze skóra bierze udział w syntetyzowaniu witaminy D3.
Tutaj mamy taką bardzo fajną, ładną grafikę, która przedstawia nam warstwy skóry. I najbardziej zewnętrzna warstwa to naskórek. Pod naskórkiem mamy skórę właściwą, a pod skórą właściwą mamy czkankę podskórną.
Drugą super grafikę, jaką znalazłam, macie tutaj. Tu jest wszystko fajnie po polsku napisane. I macie porównaną skórę grubą, nieowłosioną i cienką owłosioną.
I na czerwono zaznaczyłam właśnie wcześniej wspomniane warstwy. Jeśli uczycie się z wielu książek, to tutaj możecie mieć pewną rozbieżność, bo w tych starszych książkach Skóra dzieli się na trzy elementy, właśnie te, które zmieniłam wcześniej. Natomiast w najnowszej biologii na czasie już mamy dwie warstwy skóry, czyli naskórek plus skórę właściwą. No i właśnie w tej książce ta tkanka podskórna jest zupełnie osobna, no a we wcześniejszych, starszych książkach jest tym trzecim elementem.
P.S. mam od niedawna aparat odtudentyczny, więc czasami może być mi coś ciężko wymówić, więc przepraszam. Ale przejdźmy sobie już do rozłożenia tej skóry na czynniki pierwsze.
I najpierw zajmiemy się tym naskórkiem, który jest najbardziej zewnętrzną warstwą skóry. Generalnie naskórek zbudowany jest z nabłonka, a dokładniej mówiąc z wielowarstwowego nabłonka płaskiego rogowaciejącego. Komórki naskórka są ułożone ciasno, ten układ komórek jest zwarty, przez co skóra jest taką barierą, która jest nieprzepuszczalna dla wody oraz dla drobnoustrojów.
I naskórek możemy sobie podzielić na dwie warstwy, czyli na warstwę zrogowaciałą i warstwę rozrodczą. Warstwa zrogowaciała jest zbudowana z płaskich i martwych komórek, które są bogate w keratynę. Dzięki temu mamy wytrzymałość mechaniczną i te komórki nie mają jądra komórkowego.
One są ułożone w kilkanaście warstw i ulegają one złuszczeniu, czyli są zastępowane przez nowe komórki. I te nowe komórki pochodzą z warstwy rozrodczej, która leży tak jakby głębiej w stosunku do warstwy zrogowaciałej. I ta warstwa zrogowaciała ma różną grubość.
W obrębie warstwy rozrodczej mamy melanocyty, czyli komórki barwnikowe. One produkują melaniny w procesie melanogenezy. Barwniki te odpowiadają za zabarwienie skóry i one powstają z tyrozyny.
I ta synteza barwników wzrasta pod wpływem promieniowania ultrafioletowego. I właśnie w ten sposób powstaje opalenizna. Warstwa podstawna to jest jedna warstwa komórek, która leży najgłębiej w obrębie naskórka.
I komórki tej warstwy dzielą się mitotycznie i one dają początek komórkom warstwy kolczystej, która jest powyżej tej warstwy podstawnej powiedzmy. Czyli możemy powiedzieć, że im starsza komórka w obrębie naskórka, tym ona znajduje się bliżej środowiska zewnętrznego. Mam nadzieję, że rozumiecie o co chodzi.
I taka pojedyncza komórka z warstwy podstawnej do warstwy rogowej migruje, przechodzi w ciągu 27 dni. I w ramach ciekawostki w przypadku takiej choroby, która się nazywa łuszczyca, to przechodzenie trwa 4 dni. Poniżej naskórka mamy skórę właściwą, która jest najgrubszą częścią skóry i ona jest zbudowana głównie z tkanki łącznej włóknistej. Głównym składnikiem tej warstwy skóry są włókna białkowe.
włókna kolagenowe i elastynowe i dzięki tym włóknom skóra jest sprężysta i wytrzymała. W obrębie skóry właściwej znajdują się receptory, naczynia krwionośne, nerwy, gruczoły czy też korzenie włosów. A jeśli chodzi o komórki tej warstwy, to mamy tutaj na przykład fibroblasty, które produkują kolagen.
a także makrofagi i komórki tłuczne, które biorą udział w odporności nieswoistej. I jeszcze mamy te naczynia krwionośne, które pełnią funkcję termoregulacyjną i transportową. Skórę właściwą również możemy podzielić na warstwy i tutaj mamy warstwę brodawkową i siatkową.
Dla warstwy brodawkowej charakterystyczne są brodawki. jak nazwa wskazuje, a w obrębie warstwy siatkowej tej mamy liczne włókna kolagenowe i elastynowe. I jeszcze właśnie mamy tą tkankę podskórną, która pełni funkcję termoregulacyjną. Jej skład to tak naprawdę głównie tkanka tłuszczowa żółta i też tutaj mamy komórki tłuszczowe, które się nazywają adipocytami i one powstają z fibroblastów. Co do receptorów, to receptory są zakończeniami nerwów czuciowych i one odbierają impulsy.
i wysyłają je do ośrodkowego układu nerwowego. Możemy sobie te receptory podzielić ze względu na rodzaj odbieranego bodźca. Czyli mamy receptory mechaniczne, inaczej mechanoreceptory.
One odpowiadają za odczuwanie dotyku i ucisku. I mechanoreceptorami są np. ciałka Merkla, ciałka Meissnera, ciałka Blaszkowate czy ciałka Ruffiniego.
Mamy też receptory termiczne, czyli termoreceptory. Odpowiadają one za czucie zimna oraz ciepła. A także mamy receptory bólowe, czyli nocy receptory. Nocy receptory to nagie zakończenia dendrytów i one odbierają silne bodźce.
Dla tych receptorów charakterystyczne jest to, że one nie mają zdolności do adaptacji, czyli nie możemy się po prostu przyzwyczaić do bólu. Bo na przykład jak zakładamy chociażby koszulkę, to na samym początku czujemy ten materiał na skorze, ale potem po prostu o tym zapominamy. I czegoś takiego nie mamy w przypadku właśnie tych receptorów bólowych. Myślę, że to tyle, jeśli chodzi o receptory. Następnie mamy co nieco o włosach, które są wytworami naskórka i one są charakterystyczne dla ssaków.
Włosy to twory martwe, przez co jeśli chcemy stosować wcierkę, to nie ma w ogóle sensu wcieranie jej w włosy, tylko ona powinna być wcierana jedynie w skórę głowy, bo tam znajdują się mieszki włosowe. Generalnie włos składa się z korzenia i łodygi, jest on zbudowany z keratyny i melaniny i ta melanina odpowiada za kolor skóry oraz włosów. Wraz z wiekiem ta produkcja pigmentu się zmniejsza przez mieszki włosowe i przez to mamy zjawisko siwienia. Włosy występują na całej skórze, ale są wyjątki, czyli dłonie, wargi i podeszwy stóp. i u scaków włosy pełnią funkcję termoregulacyjną.
Kolejnym wytworem są paznokcie i one są zbudowane z twardych, rogowych komórek i te komórki są bogate w keratynę. Tak w ramach ciekawostki, no to paznokcie rosną około 30 mm na miesiąc, natomiast u nóg rosną one dwa razy wolniej. I generalnie funkcją paznokci jest ochrona opuszków palców.
Teraz przejdę do gruczołów i na początek sobie weźmiemy... pod lupę gruczoły potowe, które się znajdują w skórze właściwej. Rozmieszczone są one na całym ciele, a szczególnie licznie występują na dłoniach, na podeszwach stóp i pod pachami i gruczoły potowe wydzielają pot, który bierze udział w termoregulacji oraz wydalaniu.
Pot ma niskie pH, czyli ma odczyn kwaśny i pot składa się z wody, chlorku sodu, mocznika, kwasu moczowego i amoniaku. Mamy jeszcze gruczoły łojowe, które się znajdują w skórze właściwej i są rozmieszczone na całej powierzchni skóry z wyjątkiem dłoni i stóp. Gruczoły łojowe produkują łoj, który przez mieszek włosowy trafia na powierzchnię skóry.
Wydzielina gruczołów łojowych po prostu natłuszcza naskórek oraz włosy i też ta wydzielina chroni przed drobnoustrojami. I jeszcze mamy gruczoły mlekowe, które są zmodyfikowanymi gruczołami potowymi. Produkują one mleko i ta produkcja mleka rozpoczyna się już w trakcie ciąży, a nie zaraz po porodzie. Mleko matki ma bardzo bogaty skład, zawiera ono m.in.
wodę, białka, wędlowodany, tłuszcze, a także witaminy, składniki mineralne, enzymy, komórki czy nawet przeciwciała. Teraz sobie omówimy szczegółowo termoregulację, bo jak wiemy już skóra bierze udział w homeostazie organizmu i tutaj celem jest utrzymanie względnie stałej, prawidłowej temperatury ciała w zmiennych warunkach środowiska. I osiągnięcie tego celu jest możliwe dzięki istnieniu wielu mechanizmów.
I w tym pomocne są naczynia krwionośne i gruczoły potowe, które się znajdują właśnie w skórze. I tutaj pojawia się takie pojęcie jak termogeneza i jest to wytwarzanie ciepła. I to wytwarzanie ciepła zachodzi dzięki reakcjom chemicznym, które mają miejsce w komórkach.
Produkcja ciepła zachodzi głównie poprzez pracę mięśni szkieletowych, natomiast utrata ciepła poprzez przewłodzenie, kondukcję lub promieniowanie, czyli radiację. Jeśli jest nam zimno... To aktywowane są ośrodki termoregulacji.
Ośrodek termoregulacji ma miejsce w podwskórzu. Następnie uruchamiane są mechanizmy, które mają na celu zwiększenie wytwarzania ciepła, a także takie mechanizmy, które zmniejszają utratę ciepła, czyli równocześnie produkujemy ciepło i oszczędzamy. To zwiększenie wytwarzania ciepła zachodzi poprzez drżenie mięśniowe, poprzez zwiększone wydzielanie adrenaliny i noradrenaliny, natomiast zmniejszenie utraty poprzez spadek aktywności gruczołów.
Obkurczają się również naczynia, przez co mamy mniejszy przepływ krwi. Pojawia się także gęsia skórka, a dodatkowo przyjmujemy pozycje, które zmniejszają powierzchnię, przez którą tracimy ciepło. Natomiast jeśli jest nam za gorąco, to również aktywowany jest ośrodek termoregulacji, ale uruchamiane są mechanizmy, które zwiększają utratę ciepła i te, które zmniejszają wytwarzanie ciepła. Czyli tutaj głównie będą się rozszerzać naczynia krwionośne w skórze.
i będzie oddawane ciepło na drodze promieniowania. I oprócz tego zwiększa się intensywność spocenia się. Teraz sobie omówimy witaminę D, bo jest ona dość mocno związana ze skórą.
I generalnie witamina D to jest określenie na grupę związków chemicznych. I wśród nich największe znaczenie ma ergokalcyferol, czyli inaczej witamina D2. I źródłem tej witaminy są rośliny oraz grzyby. I oprócz tego ergo kalcyferolu mamy jeszcze chole kalcyferol, czyli witaminę D3 i źródłem witaminy D3 są produkty pochodzenia zwierzęcego. Generalnie witamina D jest rozpuszczalna w tłuszczach i ona się wiąże nierozerwalnie z gospodarką wapniowo-fosforanową.
Witamina D zwiększa wchłanianie wapnia w jelity cienkim i pobudza ona resorpcję jonów wapniowych w kanalikach nerkowych. Niedobór tej witaminy u dzieci może prowadzić do krzywicy, natomiast u osób starszych zwiększa ryzyko złamań. Co do źródeł witaminy D, to mamy dwa źródła, czyli generalnie syntezę skórną oraz jedzenie. I co do jedzenia, to tutaj wymienia się ryby, tak jak dorsz, łosoś czy śleć.
Źródłem witaminy D są również magaryny, wątplowa wieprzowa, jajka czy ser. A jeśli chodzi o produkcję skórną, syntezę skórną? to ona przebiega w kilku etapach. Ogólnie sama ekspozycja na promieniowanie ultrafioletowe pobudza produkcję tej witaminy i mówi się, że 15 minut na słońcu bez stosowania filtrów jest wystarczające do produkcji tej witaminy na odpowiednim poziomie, ale oczywiście przy założeniu, że nie mamy na sobie długiego rękawa, długich spodni, czapki i wystaje nam tylko nos. I na samym początku mamy 7-dehydrocholesterol, który jest pochodną cholesterolu i to jest prowitamina D3.
Następnie ten związek chemiczny przekształca się w prewitaminę D, następnie ten przekształca się w witaminę D3, a witamina D3 przekształca się w aktywną formę witaminy D3, czyli kalcytriol. I z racji tego, że mieszkamy w Polsce, czyli mamy zimę, podczas której się właśnie ubieramy tak, że dostaje nam jedynie ten nos, no to od października do kwietnia wskazane jest przyjmowanie witaminy D doustnie. i zaleca się dawkę 2000 jednostek międzynarodowych na dobę.
Nadmierna ekspozycja na promieniowanie UV i do tego niestosowanie filtrów z kremem sprawia, że starzenie się skóry jest przyspieszone i to starzenie się skóry polega na tym, że włókna kolegenowe ulegają rozpadowi, pojawiają się różne przebarwienia, zmarszczki, a dodatkowo zwiększa się również ryzyko pojawienia się nowotworów, chorób oczu czy oparzeń. Co do higieny skóry... skóry, to tutaj mamy kilka takich ważnych zasad, wskazówek i między innymi wymienia się tutaj picie odpowiedniej ilości płynów, a także stosowanie kremów z filtrami UV, pozytywnie na skórę również w... wpływa odpowiednio długi sen, czyli około 8 godzin.
Dodatkowo wymienia się tu regularną aktywność fizyczną, odpowiednią dietę, unikanie niedoborów witamin, stosowanie ubrań z naturalnych tkanin. Bardzo istotne jest używanie własnych przyborów toaletowych, czyli własnego ręcznika, własnej szczotki oraz regularna zmiana prani czy czyszczenie ich. Nie powinno się pożyczać obuwia, ubrań, na basenie powinno się stosować klapki i jeszcze powinno się unikać korzystania z usług kosmetycznych w miejscach, gdzie mamy wątpliwe warunki higieniczne. Co do chorób skóry, jest ich dość dużo, ale tutaj wspomniałam o dwóch z nich, czyli o grzybicy oraz wszawicy. Grzybica jest chorobą zakaźną i to jest zakażenie wywołane przez grzyby chorobotwórcze.
Te grzyby atakują m.in. skórę, paznokcie, także błony śluzowe i tu mam na myśli chociażby pochwę. Ale dzięki temu, że mamy różne mechanizmy obronne, to nie każdy kontakt z zarodnikami grzyba będzie powodował rozwój choroby. Ale znowu trzeba pamiętać, że np. podczas antybiotykoterapii lub u osób z cukrzycą to ryzyko się zwiększa.
Żeby nie zarazić się grzybicą, to należy unikać kontaktu z zakażoną osobą, również unikać kontaktu z przedmiotami, które są używane przez tą chorą, zakażoną osobę. ale także trzeba uważać na... wypożyczanie obuwia, tu mam na myśli chociażby łyżwy, czy przymierzanie obuwia w sklepach. I jeszcze mamy wszawicę tutaj wymienioną, która jest chorobą wywoływaną przez wesz ludzką. I wesz ludzka jest owadem, macie ją na zdjęciu.
Jeśli chodzi o drogę zakażenia, to tutaj wymienia się kontakt z zakażoną osobą lub kontakt z przedmiotami używanymi przez zakażoną osobę, przykładowo używanie właśnie szczotki wspólnej. I tutaj krąży taki mit, że Dzięki. Wszy mają osoby, które o siebie nie dbają.
No jest to mit, chciałam, żeby to tutaj wybrzmiało. I to tyle, jeśli chodzi o ten temat. Dziękuję Wam za oglądanie i do usłyszenia w następnym filmiku.