Intro Music Music Good morning po, Nay! Ay! Ganda naman ang anak ko.
Blooming na blooming. Siyempre naman po. Mana po sa inyo.
Ay, tsaka po nag-ayos po ako today kasi meron po kaming report. Oh. Ay, siya nga po pala, Nay. Baka po hindi ko na pong hingin yung baon ko ngayong bingo. Ay!
Ay! Buti pinaalala mo. Eto, budget mo mabuti yan, ha? Pero, Hindi po ba 350 pesos lang po yung baon ko sa isang linggo? Binigyan talaga kita na extra.
Baka kasi may kailangan kang bilhin sa school o kapag may emergency. Eh, lalo na. At bisibisihan si Nanay ngayon at laging wala sa bahay dahil sa training namin tungkol sa entrepreneurship kasama ng mga C-SMARTs ko. Ah, yan po pa yung training para matuto kung paano magnegosyo?
Ay, correct ka dyan. Ayun na nga yun. Ay, nandyan na yung sundo namin.
Sige po, ingat po kayo ah. O, basta. I-budget mong mabuti yan, ha?
Alam mo ba, kami ng tatay mo, weekly rin kami nagbabudget ng mga gastusin. Sige po. Sige anak, ingat ka ha?
Ingat din po kayo at promise, ibabudget ko po ng mabuti tong 500 pesos ko. Ingat po. Salamat po, Nay. Salamat anak.
San kaya? Aabot ang 500 pesos ko. Hmm. Huwag kayong gagawin ko sa 500 pesos.
Kaya ako? What if... Man, libre ka.
Pwede, pwede. Uy, sino yun? Hiya, tiket ka! Hi, Marla. Ang aga mo yata ngayon, ha?
Nasaan yung bestie mo? Ah, nasa library. May ginagawa po si Julie.
Pero solo muna ako ngayon para makapag-isip-isip ako. May time. Napakoseryoso mo naman.
Ay, siya nga pala. Makuha ko lang. Today, sasakod na ulit ako dito sa cantit!
Talaga ate? Wow, grabe! Nakaka-proud ka talaga ate, katkat.
Kahit na busy ka bilang college student, talagang nagagawa mo pa rin mag-part-time dito sa cantit. Bakit? Sana po. Thank you!
Kaya mo kasi, importante talaga itong sahod ko dito para maagot ko yung target savings ko. At saka, at least, natipitunan ko ng... humawak ng sarili.
Pero, ate, matanong ko lang, kapag ba sumasahod ka, paano mo napapagkasya yun dun sa gastusin mo? Alam mo, nahirapan ako nung una eh. Pero, sa tulong ng pagbabudget, mas madali nang kimanage yung sahod ko.
Ito siguro yung pinag-iisipan mo ngayong me-time mo, no? Oo ate Katkat, binigyan kasi ako ni nanay ng 500 pesos para sa buong linggo. Eh, mas malaki kasi yun kaysa sa madalas kong baon.
Ah! Gets na kita. Alam mo, nakakabigla naman talagang makahawak ng malaking peri.
Pero, alam mo ba kung anong ginagawa ko pa ganyan? O sige ate, anong ginagawa mo? Teka lang. Nandito yun. Ito ang aking trusty budget planner.
Dito, inililist ako yung mga needs o pangangailangan ko at wants o gusto ko. Tapos, tsaka ako gagawa ng budget plan kung saan yung mga wants at needs ay binabawas ko sa sahawin ko. Para mas klaro, ang needs o pangangailangan ay tumutukoy sa mga gamit, bagay o servisyo na kailangan natin sa pang-araw-araw.
Halimbawa niyan ay pagkain, pamasahe, at iba pa. Ang wants naman o kagustuhan ay yung mga bagay o servisyo na magbibigay ng panandaliang kasiyahan. Halimbawa, pagbili ng mga bagong gadget o damit pang forma.
Mas mabuti ng maging smart spender Hoyong! pinag-iisipang mabuti ang kanyang wants bago bumili. Kesa maging impulsive buyer na bumibili ng walang pag-aaling langan.
Ah, ganun pala yun, Ati Katkat. Kaya pala pag nagbabudget si Nanay, inuuna niya yung bills at groceries kasi yun yung mga needs namin. Correct.
Lalo na sa panahon ngayon, dapat talaga naimput na ang mga needs natin. Importante na maging maalam sa ganitong bagay, Marla. Kaya, galingan mo sa pagbabudget, ha? Sige ate, salamat sa tips, ha?
Una na ako sa klase ko. Ba-bye! Sige, ba-bye.
Ingat ka! 20 pesos yung pang-masahe ko sa tricycle per day. Tapos...
30 pesos naman sa isang araw para sa snacks at merienda. What if, glakad na lang kaya ako papuntang school para mas malaking pang snacks at merienda ko? Ay, ang hirap talaga mag-budget. Psst!
Girl, tama yan. Yung matitipig mo, pambili natin ng bonggang jacket. At saka, okay lang yan. Nandyan naman si nanay at tatay para bigyan tayo ng ekstra, diba? Excuse me po, Ms. Marla Jean.
Mas gusto mo bang mapagod niyang si Marla bago pang makarating ng school dahil lang sa estetik? Mas mabuti pang gumaso sa transpo, no? Kaysa sa jacket na hindi naman magagamit dahil sobrang init ngayon sa Pilipinas.
Grabe, namamalikpata na yata ako dahil sa puyat. Chill ka lang, Marla. Maserte naman ni Marla mag-adult.
So, Cart, kung gusto niya, isa-isa, dapat nire-reward din natin yung sarili natin. Hindi kaya pero mag-aral ng mabuti. Oo nga, Marla. Pero, huwag na kayong mag-away, please.
Marla, para sa akin lang, ha? Go lang and enjoy mo yung extra money mo. Kapag naman nagkulang, magkaka-allowance ka naman ulit eh. Basta, Marla, hindi ka binigyan ni Nanay ng extra money para gastusin lang sa mga bagay na hindi mo kailangan.
Dapat may disiplina rin sa pera. Okay, okay, sige. Pero, huwag na kayong mag-alala.
Ako ang bahala. Promise, gagastusin ko sa tama yung allowance ko, ha? Sige, bigyan natin ng round 2 itong pagbabudget ko.
Simulan natin sa needs ko bilang estudyante. Una, kailangan... ko ng pamasahe papunta at pa-uwi ng school.
Pangalawa, may dala akong baon pag lunch. May bili pa rin ako ng snacks at merienda. Pangatlo, art materials para sa school projects.
Eh, paano naman yung wants ko? Hmm, siguro yung merienda kumbo ni ate Kat Kat. 25 pesos din yun.
Kung i-co-compute mo, 20 pesos na pamasahe ko sa school sa isang araw ay 100 pesos sa isang linggo. Para sa snacks at merienda naman, may 30 pesos ako sa isang araw. 30 pesos multiplied by 5 is equals to 150 pesos sa isang linggo.
Sa art materials naman, 25 pesos ang kailangan. Lahat ng to ay nagkakahalagang 275 pesos. May 500 pesos ako sa isang linggo. Minus yung needs ko.
This week, meron pa akong 225 pesos. Pwede pang pang merienda combo ng tatlong araw. Ibig sabihin, may matitira pa akong 150 pesos na pwede kong idagdig sa ipon ko.
Oh, nai, ano pinagkakabisihan mo dyan, anak? Oh! Budget to ng allowance mo.
Siyempre naman po, ina-apply ko lang po yung tinuro niyo po sa akin ni tatay. Hmm. May naisip ako.
Paano po? Bigyan kita ng challenge. Game ka na ba?
Nakaka-excite naman po yan. Sige po, game ako nay. Challenge accepted.
Okay. So, halimbawa, binigyan ka namin ng 1,000 pesos na allowance mo para sa... Dalawang linggo.
Paano mo ibabudget yun? Sige na. 1,000 pesos po in 2 weeks?
Hmm. Siyempre, ang una ko dapat gawin ay isipin kung ano yung mga needs ko. Nandyan yung pamasahe at pambaon.
Yung gagastusin ko sa isang araw, imumultiply ko sa bilang ng araw ng aking paso. Maglalaan din ako para sa school projects. Kinumpili. Wow! Grabe!
Laki pa ng sobra, Nay! O, so paano mo naman pinaplanong gastusin yung sobra? Iniisip ko pong maglaan ang halaga in case of emergency. Tapos, yung matitira, siguro iipunin ko po yun. Oh!
Nakaka-proud ka talaga, anak! Basta lagi mong tatandaan ang bili namin sa iyo ni tatay mo, ha? Unahin ang needs, itrak ang paggastos, at mag-ipon!
O siya, day 2 na ng training namin bukas eh. Basta tandaan ha, laging aayusin ang pagbabudget. Opo.
Good night, anak. Good night po, nai. O, kamusta yung budgeting concern mo? Nasolve mo na ba?
Okay na ate. Salamat sa advice mo sa needs at wants. Saka tinulungan din ako ni nanay para mas mabudget ko ng maayos yung allowance ko.
At, tada! Marami pang sobra! Galing ah! Eh, ano namang gagawin mo sa extra mong pera?
Hmm, iniisip ko po na ipunin at ilagay sa Alcantia. Uy! Uy, usapang savings ba yan? Ito, Mami.
Nagulat mo naman kami. Ang nga pala Marla, siya si Tito Manny, ang may-ari ng manisteryong. Hello po! Salamat po sa budget-friendly na merienda kong boss niyo ha.
Siyempre, importante sa akin na pasok sa budget ninyo yung mga tinda namin dito. Tito Manny, bakit pala parang na-excite ka nung sinabi ni Marla yung ito niya? Naalala ko kasi nung kabataan ko.
Alam nyo, mahilig ako mag-ipon. Tsaka ang ginagamit ko noon eh, lata-pahata ng gatas. Eto, payo lang mula kitito ha. Kapag lumaguna yung ipon ninyo, ilagay nyo na sa bangko. Ah, bakit po sa banko?
May mali po ba sa pag-ipon sa Alcantia? Wala namang mali, pero mas secure ang pera ninyo pag nasa loob ito ng savings account. At eto pa, ang isang advantage pag nasa banko ang pera ninyo ay pag nagkaroon nito ng interest. Yung interest ang isang paraan para lumago ang pera ninyo. Savings at interest?
Paano po ulit yun dito, Manny? Para hindi kayo malito, ito ang isang halimbawa. Ang mga bangko ay tinatawag na financial intermediaries. Kumbaga, sila ang... ang middleman ng nag-iipon at humihiram ng pera.
Tumutulong din silang paikuti ng pera sa ekonomiya. Ganito yan umiikot. Kunwari, sapat na yung ipon mo, ilalagay mo yan sa banko bilang savings.
Ang banko naman bilang financial intermediary, pwedeng ipahiram o ipalo nito sa mga borrower. Tapos, pwede nilang gamitin ng pera pambili ng asset o pantayo ng negosyo. Di unting ibabalik ng borrower ang kanilang hiniram sa mas mataas na halaga sa bangko. Halimbawa, 50,000 pesos ang hiniram.
Ibabalik niya ito ng 55,000 pesos. Depende sa kontrata niya sa bangko. Kapag naibalik na ito sa bangko, kahatiin nila ito. Tapos, bibigyan nila ng maliit na porsyento ang mga nag-iipon. Ito ang tinatawag natin, interest.
Ang galing naman na Tito Manny, ganun pala umiikot yung pera sa banko. Mas nakaka-excite nyo yung lalong mag-ipon. Kaya magandang bata pa lang, e nag-iipon na kayo.
Pwede niyong gamitin puhunan para sa inyong future negosyo. Natatanda ako tuloy nung bata pa. Alam niyo ba, long hair pa ako nun.
Anyway, tuwing napupunan yung alkansya ko, e nagtatabi ako agad para pang negosyo ko. Pwede ako magpenta ng ice candy o anuman para mas lumago ang aking ipon. Base rin po sa lesson ninyo, Tito Manny, makatutulong rin ang banko sa pag-iipon para hindi lang natutulog yung pera natin sa bahay.
Salamat po sa advice nyo ha, Tito Manny at Ate Katkat. No problem, Marla. Alam nyo ba, marami pa akong lessons na i-share sa inyo. Sige po ha, aasahan ko po yan ha.
Ako, late na pala ako sa susunod kong klase. Sige po, una na po ako. Bye po, Tito Manny. Bye, Ate Katkat. Sige, sige.
Ingat! Ingat, Marla. Anong gagawin mo kung makakahawa ka ng malaking pera? Ngayon, mukhang alam ko na ang sagot. Sa ganung sitwasyon, dapat ay unahin ng needs o pangangailangan natin.
Kung gusto natin bilhin ang wants natin, dapat ay pag-isipan natin itong mabuti at huwag magpadala sa pressure. Maliit o malaki man ang pera na hawak natin, dapat tandaan na limitado lang ito. Kaya dapat, maging maais tayo sa paggamit nito. Intro Music